Şərəfli ömür və parlaq fəaliyyət yolu

Tanınmış alim, professor Məhəmməd Məmmədovun elmi-ictimai mühitimizdə yeri hər zaman görünəcək

Ölüm hər bir halda çox böyük kədərdir. Ölümün yalnız bir rəngi var - qara rəng. Heç bir çalar ilə bu qanunauyğunluğa özgə bir don geyindirmək mümkün olmur. Amma elə insanlar var ki, "evdən yox, eldən gedir". O zaman bu acı bir ailənin, bir nəslin acısı kontekstindən çıxaraq xəlqiləşir, ümumiləşir, kədərin miqyası böyüyür. Vəfatı ilə Azərbaycan elminə, ictimaiyyətinə dərin hüzn əta edən görkəmli şəxsiyyətlərdən biri də Əməkdar elm xadimi, professor Məmməd Məmmədov idi.

Məmməd Cümşüd oğlu Məmmədov 1937-ci il mayın 9-da Füzuli rayonunun Qarakollu kəndində dünyaya göz açıb. O, müəllifi olduğu "Həyatımın izləri" (Bakı, "TəkNur", 2011, 206 səh.) kitabında uşaqlıq illərindən bəhs edərkən Qarakollu kəndini ayrı bir şövqlə tərənnüm edir. Əsl vətənpərvərlik bu mərhələdən başlayır. Məmməd müəllimin ilk öncə kəndinə, rayonuna olan sevgisi illər keçdikcə bütün Azərbaycana olan sevgisinə çevrildi. Elə bir sevgiyə ki, ömrünün sonuna qədər o, Azərbaycan xalqına şərəflə xidmət etdi.

1945-ci ildə yeddillik Qarakollu kənd məktəbində ibtidai təhsil almağa başlayan Məmməd müəllim 1955-ci ildə orta təhsilini Böyük Pirəhmədli kənd məktəbində başa vurur. Məmməd müəllimin ailəsi çox kasıb olsa da, bu ailənin övladlarının hər biri bir ziyalı kimi yetişir. Məmməd müəllim orta məktəbi bitirərkən qızıl medala layiq olduğu halda 2000 rubl tapa bilmədiyi üçün medal ala bilmir. Amma məktəbi əla qiymətlərlə bitirən Məmməd Məmmədov gələcəkdə öz adını Azərbaycanın tarixinə qızıl hərflərlə yazmağı bacarır.

Məmməd Məmmədov 1955-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Fizika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olur. Burada müəllimlərinin etimadını qazanan Məmməd müəllimin akademik Əşrəf Hüseynovla münasibəti müəllim-tələbə münasibətindən yaxın dost münasibətinə qədər irəliləmişdi. Elmin sirlərinə daha mükəmməl yiyələnmək üçün onun mənəvi dəstəyi həmişə Məmməd müəllimin üzərində hiss olunub. Ümumiyyətlə, Məmməd Məmmədov öz memuarlarında ona həyatında yardım edən, dayaq olan insanları ən incə məqamlara qədər tərənnüm edib, onlar haqqında söhbət açıb. Bu, Məmməd müəllimin etibarlı, sadiq insan olmasından xəbər verir. 1960-cı ildə Elmi şuranın qərarına əsasən, Məmməd Məmmədovun universitetdə qalıb işləməsi nəzərdə tutulur. Lakin o, aspirantura təhsili almağı qərara alır. 1960-1963-cü illərdə Moskvada aspirantura təhsili alan Məmməd Məmmədov 1963-cü ilin fevralında dissertasiyanı hazırlayıb müdafiə üçün ADU-ya təqdim edir. Həmin ildən Azərbaycan Texniki Universitetinin Ali riyaziyyat kafedrasında müəllim işləməyə başlayır. 1964-cü ildə fizika-riyaziyyat elmləri namizədi elmi dərəcəsini almaq üçün hazırladığı dissertasiyanı müdafiə edir. Məmməd Məmmədovun bütün xatirələrində sevgi və rəhmətlə andığı əmisi Xurşud Məmmədov bu münasibətlə bir məclis qurdurur. Çünki Məmməd müəllim bu nəslin ilk alim nümayəndəsi idi...

Məmməd Məmmədov 1966-cı ildə - Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı Universiteti açılan il Riyaziyyat kafedrasında müəllimlik fəaliyyətinə başlayır. 1968-ci ildə o, ömür-gün yoldaşı Həqiqət xanımla ailə həyatı qurur. Məmməd müəllim öz xatirələrində yazır: "Həmin ildən bizi 43 illik bir zaman ayırır, lakin bu illər Həqiqət xanımla mənim məhəbbətimə heç bir təsir göstərə bilməmişdir. Biz indi də bir-birimizi gənclik ehtirası ilə sevirik və ilahinin bizə bəxş etdiyi xoşbəxt həyatımızı birlikdə yaşayırıq".

Böyük qızı Zülfiyyə Məmmədova atası haqqında təəssüratını "525-ci qəzet"lə bölüşərək xatirələri vərəqlədi: "Biz övladları olaraq atamızı hər zaman gülərüz, xeyirxah, övladlarının, nəvə-nəticələrinin qayğısına qalan bir insan kimi xatırlayırıq. Atam nəvələri ilə nəfəs alırdı. O, hər zaman təhsilimizə çox böyük önəm verirdi. Yadımdadır ki, mən kimya üzrə fəlsəfə doktoru diplomunu alanda onun sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Demək olar ki, hər yay bizi xarici ölkələrə istirahətə aparardı. Hər bayram biz onun başına yığışar, xeyir-duasını almaq üçün sıraya düzələrdik. Hətta bir dəfə anama dedi ki, "Həqiqət xanım, gör bizim ailəmiz necə böyüyür, gör biz nələr yaratmışıq!" Məmməd Məmmədov haqqında çox danışmaq olar. Atam məclislərin bəzəyi idi. O, nəinki bizim, bütün el-obanın məsləhət yerinə çevrilmişdi. Çox zarafatcıl insan idi. Biz onun adını daim uca tutmağa çalışırıq. Atamızın yoxluğu bizi çox sarsıdır və onun yeri daim görünəcək".

1985-ci ildə doktorluq dissertasiyasının mövzusunu tamamlayan M.Məmmədov öz elmi işini Moskvaya aparır. Çünki Məmməd müəllim elə bir sahə üzrə elmi iş yazmışdı ki, Azərbaycanda bu sahədə nə müdafiə şurası, nə də işə opponentlik edə bilən alim var idi. Elə həmin il M.Məmmədovun monoqrafiyası çap olunur və monoqrafiyanın ilk səhifəsində bircə cümlə yazılmışdı: "Sevimli müəllimim akademik Əşrəf İsgəndər oğlu Hüseynovun əziz xatirəsinə ithaf edirəm". M.Məmmədov 1986-cı ildə Texnika elmləri doktoru oldu, 1988-ci ildə isə professor elmi adını qazandı. O, 200 çap vərəqindən artıq elmi işlərin, 2 monoqrafiyanın, 3 kitabın, 65 elmi məqalənin, bir neçə dərslik və dərs vəsaitinin müəllifidir.

M.Məmmədov Azərbaycanın ən çətin anında xalqın yanında olan insanlardandır. Azərbaycanın qaranlıqdan işıqlı günlərə çıxması üçün çalışan "91-lər"in sırasında professor Məmməd Məmmədov da var idi. Ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıtması üçün mücadilə aparan "91-lər" xalqı çətin vəziyyətdən çıxarmağa can atırdı. O cümlədən, M.Məmmədov da çıxış yolunu Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə gəlməsində görürdü.

M.Məmmədov 1995-ci ildə Füzuli rayonunun 90 saylı seçki dairəsi üzrə deputatlığa namizədliyini irəli sürür. Millət vəkili seçilən Məmməd müəllim Milli Məclisdə İqtisadi siyasət komissiyasının sədri seçilir. 5 il davam edən sədrlik fəaliyyəti dövründə həmin komissiya 50-dən çox qanun və digər qanunvericilik aktları hazırlayıb qəbul etmişdi. Ümummilli lider Heydər Əliyevin M.Məmmədova xüsusi rəğbəti və etimadı olub və adətən, ona "professor" deyə müraciət edirmiş. 1996-cı ildə ATƏT-in Lissabon sammitinin yekununa həsr olunmuş müşavirədə Heydər Əliyev birdən sözü M.Məmmədova verir. Məmməd müəllimin əvvəlcədən bundan xəbəri yox imiş. Bunun səbəbi o idi ki, Heydər Əliyev professorun siyasi biliyinə və mükəmməl natiqliyinə inanırdı. Təsadüfi deyil ki, bir sıra mühüm iqtisadi islahatların həyata keçirilməsində M.Məmmədov çox böyük xidmətlər göstərib, çoxsaylı ümumittifaq və beynəlxalq elmi konfrans və simpoziumlarda Azərbaycan nümayəndə heyətinin tərkibində olub. M.Məmmədov 1999-cu ildə Azərbaycan Respublikasının "Əsilzadələr Məclisi"nə üzv seçilib. 2002-ci ildə isə Əməkdar elm xadimi adına layiq görülüb.

Məmməd müəllimin Qarabağ - Füzuli adlı böyük bir nisgili var idi. Doğulub boya-başa çatdığı torpaqların düşmən tapdağı altında qalması onu hər zaman dərindən narahat edirdi. Amma vəfatından əvvəl Füzulinin, Qarakollu kəndinin işğaldan azad edildiyi xəbərini almaq ona nəsib oldu. Hətta Məmməd müəllim oradan gələn sudan da içə bildi. Digər bir sevinc isə nəvəsinin İkinci Qarabağ savaşında döyüşüb sağ-salamat qayıtması idi. O, həm oğlu ilə, həm də nəvəsi ilə fəxr edirdi. Çünki oğlu Süleyman Məmmədov da Birinci Qarabağ savaşında qəhrəmancasına döyüşmüşdü. Nəvəsi Yavər Şıxəliyev isə İkinci Qarabağ savaşında Vətən qarşısında borcunu layiqincə yerinə yetirdi. Məmməd Məmmədov əsl vətənpərvər insan idi. Elə ona görə də hər zaman öz vətəndaş mövqeyindən çıxış edərək Azərbaycan uğrunda çalışırdı.

Çox təəssüf ki, əcəl adlı çağırılmamış qonaq 2020-ci il noyabrın 25-də professor Məmməd Məmmədovu sevdiklərindən ayırdı. Onun itkisi, Məmməd müəllim kimi bir alimin, ictimai xadimin vəfatı neçə-neçə deyiləcək yeni fikirlərin də sonu deməkdir. Amma biz inanırıq ki, onun ruhu şaddır. Çünki onun əsərləri tələbələr tərəfindən mənimsənilir, onun fikirləri auditoriyalarda mühazirə zamanı neçə-neçə gəncin biliyini zənginləşdirir. Allahdan Məmməd Məmmədova rəhmət diləyirik. Nə yaxı ki, Azərbaycanın tarixində belə bir dəyərli insan da öz yerini aldı...

Nadir Rzalı

525-ci qəzet.- 2020.- 29 dekabr.- S.10.