Vətən dərdli misralar
Nəzakət Məmmədlinin poeziyası barədə
qeydlər
Deyirlər, qələm
adamlarının əhval-ruhiyyəsi, ovqatı el-obaya
bağlı olur, xalqın halətindən, dərd-sərindən
xəbər verir.
Millətinə, yurduna
başucalığı gətirən qələm
nümunələri isə müəllifinə də fəxr-fəxarət
hissi yaşadır. Söz adamı, yaradıcı insan bundan ruhən
təzələnir, bir təskinlik, qəlb
rahatlığı tapır. İstedadlı qələm
sahibi, şair-publisist Nəzakət Məmmədlinin şeirlərini
oxuyarkən bu fikirlərə köklənmişdim və onun
poeziyası barədə düşüncələrimi
bölüşmək istədim. İsti ürəklə, sənətkarlıqla
qələmə aldığı lirik şeirlərdə
müəllifin Vətənə, doğma yurda, insanlara nəhayətsiz
məhəbbətindən barınmış kövrək, incə
duyğuları öz əksini tapıb. Məhz bu
duyğulardan qanadlanan poetik düşüncələr
çox təbii qavranılır, hisslərimizə hakim kəsilir.
Nəzakət Məmmədli
həyatın qaynarlığına baş vuran, qələmini
ağrılı mövzularda sınayan yazarlardandır. Onun nəzm
nümunələri köksünə darlıq edən hisslərindən,
yaşantılarından doğulur, ərsəyə gəlir.
Vətən dərdindən, qaysaq bağlamayan
yaralarımızdan söz açmaq isə hər kəsin
işi deyil. N.Məmmədlinin şeir
yaradıcılığında Vətən, torpaq sevgisi
qırmızı xətlə keçir. İtirilmiş yurd
yerlərimizin acı həsrəti onun misralarının
canına-qanına hopub. Bu isə Nəzakət xanımın
elin qeyrətli qızı, övladı olmasının, onun
yanımcıllığının, Qarabağ boyda dərdinin
ifadəsidir:
Qarabağın
yağıların tapdağı,
Meşələrin
yalquzaqlar oylağı,
Yaman olduq yad dillərin
qınağı,
Vətən, bizi
bağışlama!
Şair ürəyi
elin köç etməsinə, insanların öz doğma
yurdunda didərginə çevrilməsinə dözə
bilmir:
Ağ
günümdən bircə-bircə seç günü,
Göydən niyə
daş yağmadı köç günü?!
Köçkünüyəm,
yüz illərin köçkünü,
Vətən, bizi
bağışlama!
Qarabağın
tacı və hər an qanayan yaramız olan Şuşanın
süqutu, bu əsrarəngiz yurd yerimizin yağıların
güdazına getməsi şairin qəlbini
göyüm-göyüm göynədir. Axı, Şuşa hələ
də düşmən tapdağındadır:
Cıdır
düzü deyib, könül dağladım,
Şuşa deyib
sellər kimi çağladım.
Xarı
bülbül qaldı xara, ağladım,
Vətən, bizi
bağışlama!
Şair "qəzəbini
öz içində hörən, gəl, Koroğlutək
meydanlara girən, gəl!" deyərək haray çəkir.
Bu, ana fəryadı, ana naləsidir. Bu, həm də igidlərə
səslənən vətəndaş şairin harayıdır.
Fransız ədibi
M.Monten yazırdı:
"Yaratdığım əsərin məzmunu - mən
özüməm". Nəzakətin ardıcıl olaraq izlədiyim
poetik nümunələrini oxuduqca belə bir yəqinlik hasil
etdim ki, bu şeirlərin məzmunu onun özüdür.
Keşməkeşli, gəlimli-gedimli dünyanın
olaylarından narahatlığı, üzüntüləri, əsirlikdə
qalan yurd yerlərimizin xiffəti, yuvası dağılan
insanların nisgili və həm də Vətənə
vurğun ürəyinin qüruru, fəxarətidir:
Elə bil səngərtək
qazılıb sinəm,
Qəlbimdə
duyğular barıt qoxulu,
Uğrunda ölməyə
hazıram, Vətən,
Hər misram
döyüşən bir əsgər yolu.
N.Məmmədlinin "Şəhid qızı" şeirini də hiss-həyəcansız
oxumaq mümkün deyil. Müəllif azğın, nankor
qonşunun qoluzorlu havadarlarının hərbi gücü, dəstəyi
ilə başladığı Qarabağ müharibəsinin dəhşətlərini,
ailələrə, insan talelərinə vurduğu ağır
zərbələri atası cəbhədə şəhid
olmuş azyaşlı qıza xitabən nəql edir, əsl həyat
hekayəti danışır:
Ağlama, şəhid
qızı,
Dərdin mənə
tanışdı,
Ürəyim
param-parça,
Qəmim
naxış-naxışdı...
Ağlama, şəhid
qızı,
Mən də ata
itirdim;
Atamı itirəndə
Elə sən
yaşda idim...
Sonda ölən isə
ümiddir. Təki insanın ümidləri öləziməsin.
Şair ölüm-itim, qan-qada olan, talelərdə
çalın-çarpaz izlər qoyan müharibənin
ağrı-acısının nə vaxtsa tükənəcəyini
düşünür, şəhid balalarının da tutqun
çöhrəsinə təbəssüm qonacağına
ümid edir:
Ümidlərə
söykənib
Böyüdüm,
şəhid qızı...
Tutacaqsan ümidin,
Təsəllinin əlindən,
Sən də
böyüyəcəksən.
Sən şəhidin
qızısan
Ürəyində
ağır yük,
Amma təsəllin
böyük.
Qanlı 20 Yanvar
faciəsinin və Xocalı soyqırımının dəhşətlərindən
söz açan şeirləri, habelə epik lövhələr
yaradan, əsl vətəndaş kitabı olan "Şəhid
zirvəsi" poeması şairin milli
yaddaşımızı təzələyən və təqdir
edilən nəzm nümunələridir. Erməni
yalanlarını, saxtakarlığını üzə
çıxaran, milli haqlarımızın dərkinə
kömək edən bu bədii nümunələr çağdaş
poeziyamızın uğuru sayıla bilər:
Qar yağır,
Naxışlı,
dümağ, bəmbəyaz.
Qara qan ələyir
o qanlı Yanvar.
Məsum
insanların qanı üstünə
Qərənfil
döşəyən tarixlər də var,
- söyləyir
müəllif. Digər şeirlərində isə qəm-kədər
yükündən, "barıt qoxulu duyğulardan"
silkinib çıxan şair ümidlərin nur çilənəcəyi
nikbin ahəngə köklənir və:
Qarabağda
bayrağımız öyünə,
Ayaqyalın gedim o
toy-düyünə.
Öpsün Vətən
torpağını gözlərim,
Dəysin Vətən
torpağına dizlərim,
- deyə hələlik
əlçatmaz olan arzuları nı dilə gətirir.
Tank
tırtıllarının zərbəsindən cadar-cadar
olmuş yollar, odu sönmüş, qoru külləşən
ocaqlar, düşmən əliylə tüstüsü ərşə
qalxan kəndlərimiz, qaçqın-köçkünlərimizin
nisgili, ah-naləsi... Şairi üzən,
yandırıb-yaxaraq dilə gətirən də elə bu
müsibətlərdir. Zəngin təbii sərvətləri
ilə hər zaman göz qamaşdıran, yağıların
sahib çıxmaq istədiyi məmləkətinin
haçalanmış cığırlarını,
sozalmış ocaqlarını gur alova çevirməyə
çağırır Nəzakət xanım. Ürəyinin
odu, sözünün kəsəri, poetik deyimləri, arzusu-diləyi
ilə yurdun yarasına sarğı qoymaq istəyir. Şairin
"Mən zabit anasıyam!" şeirində olduğu kimi:
Dağlarımın
başında buludlarım ağlayır,
Dili batmış o
yetim bulaqlarım ağlayır.
İçimdə
qəzəb, nifrət çaylar kimi çağlayır,
Məni bu intiqama,
bu qisasa səsləyən
Zabit anasıyam mən!
Həmin şeirin
digər bəndində isə oxuyuruq:
Rahat yuxu
yatmıram,
çünki
düşmən yatmayıb,
Hələ
çox "arzusu" var, arzusuna çatmayıb.
Bəxti
yatmış dərdləri bir kimsə oyatmayıb.
Düşmənin
arzusunu gözlərində öldürən
Zabit anasıyam mən!
Bəzi şeirlərində
isə qəm-kədər yükündən, "barıt
qoxulu duyğulardan" silkinib çıxan şair ümidlərin
nur çilənəcəyi nikbin ahəngə köklənir
və:
Qarabağda bayrağımız
öyünə,
Ayaqyalın gedim o
toy-düyünə.
Öpsün Vətən
torpağını gözlərim,
Dəysin Vətən
torpağına dizlərim,
- deyə
arzularını ifadə edir.
Bir təqdimat mərasimində
həmkarlarının, sənət dostlarının bu
yazının qəhrəmanı haqqında söylədiyi
maraqlı fikir diqqətimi çəkdi: "Potensial
imkanından artıq iş görən adam". Nəzakət
xanım barəsində çox səmimi və dəqiq
deyilmişdi. Özü isə deyir ki, "insan ömür
boyu ümidlə, amalla yaşamalıdır, mən də bu
baxımdan istisna deyiləm. Hər bir işi inamla görməyə
adət etmişəm. Ömrümün qayəsi, həyat
ideallarım var. Onlardan ən mühümü gerçəyi
yazmaq, Azərbaycan həqiqətlərini dünyaya
çatdırmaqdır".
Uzun illər ərzində
çalışdığı, baş redaktoru olduğu Mədəniyyət
Nazirliyinin Xatirə Kitabı Redaksiyasındakı fəaliyyətində
də bu meyarlara söykənib. "Şəhidlər ölməz,
Vətən bölünməz" silsiləsindən nəşr
edilən bədii-publisistik kitablar doğma
Qarabağımızın və zəbt olunmuş digər
yurd yerlərimizin azad edilməsi naminə canından
keçmiş övladlarımızın şərəfli
ömür yolunu əks etdirir. "Xatirə Kitabı"
sanki önəmli bir səfərə, uzun bir yola
çıxıb. Bu yol şəhidlik zirvəsinə
ucalmış oğullarımızı tanıtmaq, hərb
tarixi salnaməmizin yeni səhifələrini yaratmaq yoludur.
Redaksiyanın yaradıcı heyətinin həmçinin,
Qarabağ müharibəsində əsir, itkin
düşmüş, girov götürülmüş
yurddaşlarımızın da sonrakı taleyinə
işıq salan cildlərin ərsəyə gəlməsində
böyük əməyi var. Onu da deyim ki, alman faşizmi
üzərində tarixi Qələbənin 75 illiyi münasibətilə
Xatirə Kitabının Azərbaycan və rus dillərində
ilk cildi hazırlanır. Bu cilddə oğul və
qızlarımızın Böyük Vətən Müharibəsində
şücaətindən, Azərbaycanın ön cəbhəyə
ölçüyəgəlməz köməyindən bəhs
edilir.
Nəzakət Məmmədlinin
rəhbərliyi ilə dərc edilən "Yada
düşdü" dərgisi ədəbi-bədii, nostalji
jurnal kimi daim oxucuların marağında olan və
çağdaş həyatla səsləşən nəşrlərdəndir.
Bir daha qeyd edim ki,
şairin taleyüklü şeirləri elə
bütövlükdə Vətən haqqında nəzmə
çəkilmiş bir dastandır. Həmin şeirləri
bir-birinə bağlayan və oxucunun sarı siminə toxunan
bir xətt var ki, bu da müəllifin millət sevgisi və vətən
təəssübkeşliyidir. Orijinal müəllif müdaxiləsi,
obyektiv mövqeyi ilə seçilən, nikbin ovqat yaradan,
sevindirən, bəzən kədərli notlar üzərində
köklənsə belə, düşünməyə sövq
edən bu qələm nümunələri həmişə
arzuolunandır. Bizi özümüzə qaytaran, milli
kimliyimizi xatırladan belə əsərlərə həmişə
ehtiyac var. Nəzakət Məmmədlinin bu qəbildən olan
şeirləri, Vətən dərdli misraları
yaddaşsızlıq və unutqanlıqdan yaxa qurtarmağa,
düşmənə qarşı amansız mübarizəyə
bir çağırışdır. Təki duyumumuz, fəhmimiz
korşalmasın. Əsirlikdə qalan torpaqlarımızdan
düşmənin çıxarılacağı gün isə
Zəfər günü olacaq!
Zemfira MƏHƏRRƏMLİ
Yazıçı-publisist
525-ci qəzet.-28 fevral.-S.11