“Şəhərim”

YAZIÇI GÜNEL ANARQIZININ EYNİADLI HEKAYƏSİ ƏSASINDA ÇƏKİLMİŞ FİLMDƏ İNDİ HƏM DƏ İSTANBUL, PARİS, ROMA VƏ BERLİNDƏN BƏHS OLUNUR

Yazıçı Günel Anarqızının eyniadlı hekayəsi əsasında çəkilmiş doğma Bakıdan bəhs edən “Şəhərim” qısametrajlı filmini qısa müddət ərzində dünyada 100 min nəfərdən çox tamaşaçı izləyib. Dünyanı cənginə alan pandemiya dövründə film internetin hüdudsuz imkanları sayəsində qeyri-adi surətlə yer kürəsinin dördbir tərəfinə yayılıb, qitələri dolaşıb, dünyanın ən ucqar guşələrində belə doğma şəhərimizə rəğbət və sevgi hissləri oyada bilib. Azərbaycan dilində yazılan bu hekayəni müəllif əvvəlcə rus dilinə çevirib, daha sonra isə ingilis və digər əcnəbi dillərə tərcümə olunub. Hekayənin və artıq “Şəhərim” adlı beynəlxalq layihənin də müəllifi Günel Anarqızı bununla bağlı fikirlərini “1news.az”la bölüşüb.

- “Şəhərim” hekayəsi haqqında “1news.az”a verdiyim ilk müsahibədə dediyim kimi, aprelin 5-də, axşamüstü - bizim doğma Bakımızda karantin tədbirləri sərtləşdirilən gün məni ağuşuna alan hisslərin ifadəsi olan və bədahətən yazılan bu hekayəni qələmə alarkən qətiyyən güman etməzdim ki, o, dünyanın bir çox ölkələrində əks-səda doğuracaq, tanımadığım insanların qəlbinə yol tapacaq. Görünür, bu hekayə sıravi bir sakinin məktubu kimi bir Şəhərə ünvanlansa da, əslində, ayrıca götürülmüş bir ölkənin insanlarının fikirlərini yox, bu gün koronavirus pandemiyası ilə üz-üzə qalmış, Yer kürəsinin müxtəlif guşələrində yaşayan bütün insanların ümumi ovqatını əks etdirə bilib. Belə çıxır ki, biz yalnız bir ölkənin deyil, öz evlərinə qapanıb qalan və doğma şəhərlərinin küçələrinə çıxmaq imkanından məhrum olan, bir planetin vətəndaşlarıyıq. Beləcə, bu düşüncələr içərisində COVİD 19-dan daha çox zərər çəkmiş Milan, Paris, İstanbul, Berlin, London şəhərləri haqqında ayrıca film çəkmək ideyası yarandı. Bizim beynəlmiləl komandamız bir aydan da az müddət ərzində çətin bir işin öhdəsindən gələ bildi - hekayə altı dilə tərcümə olundu, aparıcıların köməyi ilə onu yeddi dildə səsləndirə bildik və ayrılıqda hər bir filmə müvafiq video-materialları montaj etdik, həmin filmləri hazırlayıb ayrılıqda “YouTube”də yerləşdirdik.

“Şəhərim” əsərinə Bakı Kamera Orkestrinin müşayiəti ilə musiqi bəstələyən istedadlı bəstəkar Vüqar Camalzadənin işini ayrıca qeyd etmək istərdim. Fürsətdən istfadə edib həm Bakıda, həm də dünyanın müxtəlif şəhərlərində yaşayan dostlarıma və həmfikirlərimə - Yefim Abramov, Kamran Ağabalayev, Fuad Axundov, İmdat Avşar, Moris Rufin, Təranə Paris Bakı, Afaq Quliyeva, Samirə Patser-İsmayılova, Nikola Müllers, Sandro Teti, Alessio Berqamo, Massimilyano Kutrera, Yeganə Axundova, Bəhram Bağırzadə, Fuad Təhməzli, Teymur Abdullayevə, habelə tərcüməçi və redaktorlara yüksək peşəkarlıq və dözümlülük nümayiş etdirdiklərinə görə minnətdarlığımı bildirirəm.

Təbii ki, bu layihə bizi dostlarımızın hərtərəfli dəstəklədikləri və dəstəkləməkdə davam etdikləri üçün baş tutub. Hekayənin başqa xarici dillərə, o cümlədən, ispan, ərəb və Çin dillərinə də tərcüməsi və səsləndirilməsi nəzərdə tutulub. Zənnimcə, indiki mərhələdə dayanmaq olar və gözləmək lazımdır. Ola bilsin, ən yaxın vaxtlarda koronavirus və uyğun olaraq, özünü izolyasiya mövzusu kəskinliyini və aktuallığını itirsin, amma bu filmlər bizim yaddaşımıza gözəl şəhərlərimiz haqqında özünəməxsus sevgi himni kimi həkk olunacaq.

Kamran Ağabalayev, hekayəni ilk dəfə Azərbaycan dilində səsləndirən aktyor (Bakı):

- Mən fiziki və mənəvi cəhətdən Bakıda böyümüşəm. Basmaqəlib səslənsə də, görünür, mənimlə mənim şəhərim arasında hansısa gözəgörünməz mənəvi əlaqə var. Onun mərkəzində ilk növbədə anamla gəzintiyə çıxdığım küçələrin xatirələri dayanır. Etiraf etməliyəm ki, indi də həmin küçələrdə təkbaşına gəzməyi xoşlayıram. Şəhərin həmin küçələri mənə Məkkə qədər müqəddəsdir. Məhz həmin yerlərdə olarkən sanki anamın mənim suallarıma verdiyi cavabları eşidirəm. Ola bilsin ki, bu, bir qədər qəribə səslənsin, amma mənim heç bir psixoloji problemim yoxdur. Əlbəttə, mən Bakını çox sevirəm və özümə hörmətlə yanaşıram. Əgər Günel xanımın hekayəsi mənim könlümün kövrək tellərinə toxunmasaydı, heç şübhəsiz, bu layihədən imtina edərdim. Görünür, Günel xanım həmin telləri riqqətə gətirməyin yollarını bilir. Mənsə bir daha əmin oldum ki, sıravi sakin kimi öz doğma şəhərinə necə üz tutmaq olar. İnanıram ki, bu layihə vasitəsilə biz doğma şəhərimizlə bir-birimizi bir daha anlaya bildik.

Yefim Abramov (İsrail) - rejissor, dramaturq, hekayənin rus interpretasiyasında səsləndirəni:

- Mən bakılıyam və bununla fəxr edirəm. Üstəlik, Günel Anarqızının “Şəhərim” layihəsində iştirakıma görə qürur duyuram. Bir çox insanların qəlbini riqqətə gətirən bu heyrətamiz film beynəlxalq arenaya çıxmağa layiqdir. O, başdan-ayağa sevgi ilə yoğrulub. Sevginin isə dili və sərhəddi olmur. Ən başlıcası, sevgi hamını birləşdirir. Mən səmimi olaraq inanır və ümid edirəm ki, bizim ayrı-ayrı insanlara, şəhərimizə və doğma vətənimizə olan sevgimiz həyatımızı yaxşılığa doğru dəyişəcək.

Fuad Axundov (Bakı) - tarixçi, hekayənin ingilis dilinə tərcüməçisi və ingilis interpretasiyasında səsləndirəni:

- Bu hekayə çoxdan ürəyimdə özünə yer eləyən, amma dilə gətirə bilmədiyim məqamlara toxundu. O, sanki sadəcə, mənim fikirlərimi oxudu və astarını üzə çıxardı. Öz hisslərimə və açıqlamalarıma görə peşimançılıq hissləri keçirmirəm. Elə bil, bu həyat hekayəsi məni - özündən qaçmaq arzusu ilə bu şəhəri tərk etmək istəyən uğursuz bir emiqrantı bir növ dişinə vurdu və anladım ki, özündən qaçıb yaxa qurtarmaq mümkün deyil. İndi isə bu Zümrüd Şəhərə qayıtmağın yollarını arayıram... Az da olsa, bələd olduğum dilə çevirdiyim və səsləndirdiyim, həmçinin, daha böyük auditoriyaya mesaj göndərmək istədiyim “Şəhərim” filmində təkrarolunmaz, gözəl Bakı, indi küçələri müvəqqəti olaraq bir qədər adamsızlaşsa da, bir Zümrüd Şəhər kimi təsvir edilir. Bu film adamda bir az həsrət hissləri oyatsa da, bizdən bu “virus müdaxiləsindən” sonra ona daha çox qayğı ilə yanaşmamızı tələb edir.

İmdat Avşar (İstanbul) - şair, hekayənin türk dilinə tərcüməçisi və türk interpretasiyasında səsləndirəni:

- İnsanları birbaşa ürəyindən vuran koronavirus bizim hamımızı doğma şəhərlərimizdən aralı saldı. Şübhəsiz, bu, bizim tariximizin ən dramatik hadisələrindən biridir. Bakıya ünvanlanan “Şəhərim” hekayəsi, doğrudan da, qəlbimi titrətdi. Filmə baxarkən mən sevdiyim bir şəhərin bomboş və qəmli küçələrini gördüm. Əslində, dünyanın başqa şəhərlərində də vəziyyət eynidir, sadəcə, Günel xanım bizə başqa günlərdə şəhərlərimizin qədrini layiqincə bilmədiyimizi xatırlatdı. Bakı haqqında yazılan bu hekayə bütövlükdə dünyaya bir çağırışdır. Müəllif əslində, dünyanın bütün şəhərlərinə və sakinlərinə müraciət edir. Ona görə də Bakıya həsr olunan bu hekayəni türk dilinə uyğunlaşdırdım və İstanbula ünvanladım. İnanıram ki, bu layihə bütün dünya şəhərlərinin və sakinlərinin həmrəylik missiyasını uğurla həyata keçirəcək.

Afaq Quliyeva (Bakı) - pedaqoq, layihənin fransız variantının təşkilatçılarından biri:

- Filmin rus variantına baxdıqdan sonra bu layihədə iştirak etmək qərarına gəldim və anladım ki, film qəlbimdə toxunub. Mən bu layihəni müəllifin bütün bəşəriyyətə müraciəti kimi nəzərdən keçirirəm. O, bir daha xatırladır ki, xoşbəxtlikdən darıxan adam xeyirxahlıq etməyi də bacarmalıdır.

Moris Rufin (Paris) - Azərbaycandakı Fransız İnstitutunun direktoru, hekayənin fransız dilinə tərcüməçisi:

- Bu əsəri oxuyarkən, əvvəlcə, Bakı haqqında fikirləşdim. Bu şəhərə ürəkdən bağlanan bir qonaq kimi Bakının köklü bir sakininin onun şəhərinin necə də nadir, təkrarolunmaz və əvəzsiz olması ideyasını anlaması xoşuma gəldi. Axı, bəzi bakılılar öz şəhəri haqqında xoşagəlməz ifadələrə də yer verirlər və mən hər dəfə mübahisəyə girişir, Bakının onların görə bilmədikləri gözəlliklərini anlatmağa çalışıram.

Sonra fikirləşdim ki, mən də əslən Parisdənəm, bəzən olur ki, ağına-bozuna baxmadan onu tənqid edir, bütün günahları onun üstünə yıxıram. Çox vaxt məni böyüdüb boya-başa çatdıran, az qala, onun bütün dünyanı heyran qoyan gözəlliklərinə qarşı ədalətsiz oluram. Bu mətn, əslində, mənim hisslərimin tərcümanı idi, sanki doğma Parisi tərənnüm edirdi və mən onu asanlıqla təbii şəkildə tərcümə etdim.

Taranə Paris Bakı (Bakı-Paris) - müğənni, aktrisa, hekayənin fransız interpretasiyasında səsləndirəni:

- İlk növbədə bu layihədə diqqətimi onun rəhbərinin Günel Anarqızı olması faktı cəlb etdi. Qəribə də olsa, onun yaradıcılığı ilə tanışlığım ilk dəfə fransız dilində oxuduğum “Qarabağ hekayələri”ndən başlayır. Bu əsər məni valeh etmişdi. “Şəhərim” əsərini isə əvvəlcə Azərbaycan dilində, sonra fransızca oxudum və ağlıma ilk gələn o oldu ki, bu hekayə, deyəsən, həm də Paris haqqında yazılıb. Bu isə məni bu layihədə iştirak etməyə sövq etdi.

Sandro Teti (Roma) - naşir və politoloq, layihənin italyan versiyasının təşkilatçılarından biri:

- Hər şeydən əvvəl hekayənin mətni və təsviri xoşuma gəldiyi üçün bu layihə diqqətimi çəkdi. Sonradan öyrəndim ki, hekayə İtaliya şəhərlərinə uyğunlaşdırılacaq, mən həmin an bu çağırışa reaksiya verdim və dostum, teatr rejissoru Alessio Berqamonun bu layihədə iştirak etməsini məsləhət gördüm. O da öz növbəsində tanınmış İtaliya aktyoru və rəqqası Massimiliano Kutreranı bu işə dəvət etdi. Beləcə, İtaliya haqqında təsirli bir süjet alındı. Mən bu layihəni həm İtaliyanın Azərbaycandakı, həm də Azərbaycanın İtaliyadakı səfirlərinə göstərdim. Səfir Məmməd Əhmədzadə həmin an reaksiya verdi. İndi səfirliyin köməyi ilə biz bu filmi “2020-ci il İtaliyada Azərbaycan mədəniyyəti ili” layihəsi çərçivəsində də geniş nümayiş etdirmək istəyirik.

Massimilliano Kutrera (Roma) - teatr və kino aktyoru, hekayənin italyan interpretasiyasında səsləndirəni:

- “Şəhərim” layihəsi məni bir daha düşünməyə vadar etdi ki, izolyasiya bizim gündəlik həyatımızı mürəkkəbləşdirməklə yanaşı, həyatda birlikdə və ayrılıqda nə üçün yaşadığımızı götür-qoy etməyə imkan yaratdı. Sanki gözümüzü açdı və adi günlərdə fərqinə varmadığımız bir çox məsələlər haqqında fikirləşməyə məcbur etdi. Məsələn, öz qonşularımızı tanımırdıq, az qala, gündəlik həytımızda tez-tez rastlaşdığımız adamları görmürdük. Mən bənzərsiz gözəlliyi olan Romada yaşayıram. Hətta Romada yaşaya-yaşaya gündəlik iş-gücün və qayğıların içində itib-bata bilərsən və bu gözəlliyi görməzsən. Zənnimcə, izolyasiya hər halda bu anlamda bizim həyatımızda mühüm rol oynadı.

Alessio Berqamo (Roma) - teatr rejisoru, layihənin italiyan variantının təşkilatçılarından biri:

- Bu heyrətamiz layihə diqqəti bizim şəhərimizə və eyni zamanda, onun bizə olan münasibətinə yönəldir. Bizim yoxluğumuzda o bizə müracət edir, sanki öz memarlığı və təbiəti haqqında danışır, şəhərdə başqa cür yaşamağı məsləhət görür. Vurnuxmağı yox, təmiz yaşamağı, adam kimi yaşamağı tövsiyə edir. Nəhayət, mənim fikrimcə, bu layihə ekologiya və bütün şəhərlilərin ürək genişliyi haqqındadır.

Samira Patser-İsmayılova (Köln) - Avropa Mədəniyyətlərarası Əməkdaşlıq Forumunun sədri, layihənin alman variantının təşkilatçısı:

- “Şəhərim” hekayəsi olduqca sanballı sənət əsəridir. Bu hekayə yığcam olmaqla yanaşı, eyni zamanda, təkcə müəllifin Vətənində deyil, həm də onun hüdudlarından kənarda da minlərə insanın şüuruna təsir gücündədir. Mən həmişə Vətənimdə yaranan və Avropa ictimaiyyətinin diqqətini çəkən maraqlı, istedadlı ideyalara və layihələrə sevinmişəm...

Nikola Müllers (Köln) - Ədəbiyyatşünas, aktrisa, hekayənin alman interpretasiyasında səsləndirəni:

- Məni ilk növbədə hekayənin stilistikası, bir sakinin öz şəhərinə müraciəti heyran etdi. Müəllif yaşadığı hiss və duyğuları sanki bir anda mənə ötürdü və bütün bunların ümumbəşəri olduğunu anladım. Ona görə də bu layihədə iştirak etməyi qərara aldım.

Vüqar Camalzadə (Bakı) - Layihənin bəstəkarı:

- Bəri başdan deyim ki, “Şəhərim” hekayəsindəki sözlər və fikirlər mənə çox toxundu. Hansı dildə səsləndirilməsindən asılı olmayaraq, onlar ana dilində yazıldığı kimi gözəl və möhtəşəmdir. Heç şübhəsiz, günlərin bir günü biz, nəhayət, görəcəyik ki, dünyanını lərzəyə salan koronavirus adlı bu dəhşətli bəla şəhərlərimizdən çəkilib gedib. Əlbəttə, o zaman bizim gündəlik həyatımızda, ən başlıcası isə şüurumuzda bir çox dəyişikliklər baş verəcək və biz köhnə stereotiplərdən və alışqanlıqlardan sıyrılaraq dünyaya yeni gözlə baxmağı öyrənəcəyik...

“1news.az”

(Yazını rus dilindən Akif Əhmədgil tərcümə edib)

525-ci qəzet.- 2020.- 16 may.- S.14-15.