Elif Şəfəqin violonçelinin səsi

Əslən Türkiyədən olan məşhur yazar Elif Şəfəq bir müddət öncə Tvitterdəki hesabında bir paylaşım etdi. Çoxlarımızı qıcıqlandıran, incidən bir paylaşım. Şuşa şəhərində dağıdılmış kilsədə violonçel ifa edən erməni musiqiçinin videosunu paylaşaraq "barışa inanan və müdafiədən əl çəkməyən hər kəs üçündür bu paylaşım... Dağıntılar arasında sənət, təşəkkürlər" yazıb.

Həmin paylaşım niyə bu qədər aqressiya ilə qarşılandı? Niyə dərhal münasibət bildirmək istədi hamı? Bir az əvvələ gedək. Yadınızdadırsa, bir ara televiziya verilişlərində "cin tutan", "cin çıxaran"lar təbliğ edilirdi. Tamaşaçı sayını artırmaq xətrinə aparıcıların yalançı həyəcanları, süni təəccübləri adiləşmişdi. Heç kim o aparıcılardan həqiqət ummurdu. Çünki onları ciddi qəbul etmirdilər. Amma bir gün hər kəsin savadına, peşəkarlığına çox inandığı, özü də, qonaqları da daim səviyyəli olan bir aparıcı (sonralar məlum oldu ki, canlı yayımda bu, ondan tələb olunub və imtina edə bilməyib) efirdə bu cin uydurmasını həqiqət kimi verməyə çalışanda (guya həmin an cin ortalığı dağıdaraq qarışdırmışdı), tamaşaçılarının qəzəbinə tuş gəldi. Əli klaviaturaya çatan, qələm tutan kim varsa, onu qınamağa başladı. Çünki bu dəfə onların güvəndiyi, dəyər verdiyi şəxs ciddiyə alınmayan digər aparıcıların obrazında idi. İnsanlar ona olan inamlarının qarşılığında bunu görüncə sarsılmış və iradlarını bildirmişdilər. Təbii ki, haqları da varıydı...

Elif Şəfəq Azərbaycan oxucusu üçün təptəzə bir nəfəs idi. Yox deməyək, etiraz etməyək. Təbii ki, yazarlarımız, eləcə də sadə oxucularımız arasında bəyənməyənlər də var, ya yaradıcılığını, ya yolunu dəyərləndirməyənlər də var, amma həqiqət budur ki, Elif Şəfəq sevilir və oxunur. Buralarda daha çox "Eşq" romanı ilə sevilən müəllif elə həmin romanda adını eşidib də, əslində, özünün nə olduğunu tam mənasıyla bilməyənlər üçün Eşqin əlifbasını öyrətdi, izahını verdi. Hərf-hərf, cümlə-cümlə izahını...

Romanı oxuyan ən duyumsuz oxucu da İlahi eşqin izinə düşə bildi, onun qapısını açmağı bacarmasa belə, harada olduğunu uzaqdan da olsa müəyyən etməyi bacardı. Bir sözlə, Elif Şəfəq sevməyi öyrətdi oxucuya. Kor-koranə yox, ürəkdən, bütün ruhunla, bütün vücudunla, bütün varlığınla sevməyi...

Müəllifin yalnız bir neçə romanını oxumuşam. Buna görə də, yaradıcılığını bütünlüklə tərifləmək fikrim yoxdur. Amma oxuduqlarım kifayət edib ki, o, mənim sevimli yazarım olsun. Müsahibələrini, çıxışlarını sevərək izləmişəm. Bilirəm ki, yüzlərlə oxucu da yazara ürəkdən inanıb, ürəkdən sevib. İnsanlıq adına deyilən nə gözəllik varsa bu qadında cəmləşdiyini düşünüb. Və budur, həmin gün Azərbaycan oxucusunun bütün inamı, bütün sevgisi, müəllifin aşılamış olduğu bütün bəşəri duyğuları çiliklənib tökülür. "Ovod"... Bu anda nədənsə Ovod yadıma düşdü. Yadınıza salın bu əsəri. Təmiz, saf, inamlı gənc olan Artur qəfil yaşadığı sarsıntılardan sonra ateist birinə çevrilir. Çünki bütün ruhuyla bağlandığı, inandığı, sevdiyi insanlardan çox böyük mənəvi zərbələr alır. Cavabsız sevgisiylə yanaşı, doğmalarının sarsıdıcı yalanı onun bütün həyatını dəyişir. İnandığı kim varsa, bir anda hamısı onun gözündə yox olur.

Təkcə onlar yox, Artur özü də yox olur. Bütün inamını itirən gənc İsa peyğəmbərin çarmıxa çəkilmiş təsvirini sındırmaqla sanki bugünədək aldadılmağının heyfini çıxır, hirsini onun üstünə tökür. Və beləcə, illər sonra o, Artur kimi yox, başqa adla və başqa xarakterlə ortaya çıxır. Əsərin qəhrəmanının xalqın azadlığı uğrunda canından keçməyə hazır olan inqilabçı olmağını kənara qoyub, məhz həmin şəxsi faciəsi ilə bugünkü durumu müqayisə etmək istədim. Elif Şəfəq də öz oxucusunun inamını belə itirdi. Öncə çalışdıq ki, onu anlayaq, hər zamankı kimi sülh tərəfdarı, insanlıq, sənət aşiqi olduğuna, dağıntılar arasında belə "sevgi yaratmağa" çalışan birini dəyərləndirdiyinə inanaq. Lakin bu vaxt Xocalıdakı körpələrin dəhşətli hayqırtısı sillə kimi çırpıldı üz-gözümüzə, qulaqlarımıza. Ona haqq qazandırmaqda nə qədər haqsız olduğumuzu hiss etdik. Milliyyəti, düşmənçiliyi kənara qoyub sadəcə insan kimi düşünəndə belə, Elif Şəfəqin məsələyə birtərəfli yanaşdığı məlum oldu. Xocalıya getməyək, elə həmin ərəfədə ermənilərin Gəncə şəhərində törətdiyi hələ birinci terror heç kimə gizli qalmadı. Yaralananlar, ölənlər oldu. Bir uşaq da vardı orada. O dağıntılardan yaralı halda xilas olmuş uşaq. Üzü-başı qan içindəykən həyata meydan oxuyaraq gülümsəyən uşaq. Çox yayıldı onun videogörüntüsü və fotosu. Hansı daha təsirli idi? Başqasının torpağında, başqasının yurdunda oturan, özünün səbəb olduğu dağıntılar arasında violonçel çalan erməni, yoxsa öz evində, doğma ocağında şipşirin yuxuda ikən qəfil terrora məruz qalıb bu boyda sarsıntıya baxmayaraq, yaralı canı ilə gülümsəyən körpə? Dağıntılar arasında musiqi yaratmaq düşünülmüş ssenari idi, diqqətçəkən görüntü yaratmaq xətrinə idi. Amma Gəncədəki uşağın məhz gerçək yaşantısı təqdim edilmişdi. Özü idi... Həqiqətin özü... Sevginin özü... Mübarizənin özü...

Elif abla, sənin çox sevdiyin Şəms Təbrizi deyirdi:

"Həqiqi Tanrı aşiqi bir meyxanaya girdimi, ora ona ibadətgah olur. Ancaq əyyaş ibadətgaha girərsə, ora onun üçün meyxana olur. Bu həyatda nə edirsək edək, bizi fərqli edən niyyətimizdir, görünüş və geyimimiz deyil".

Yəni sizi əmin edirəm ki, o dağıntılar arasındakı görüntü əsla sənət, eşq deyildi.

Məhsəti MUSA

525-ci qəzet.- 2020.- 21 oktyabr.- S.16.