Nazlı və füsunkar Göygöl...

Pandemiyanın qadağaları hələ ki götürülməyib və bu zamanda hamının ən böyük istəklərindən biri yola çıxmaq fürsəti, bölgələrə, istirahət mərkəzlərinə üz tutmaq azadlığıdır.

Baxmayaraq ki, bəzi adamlar o azadlıq olan vaxtı heç evinin kandarından çölə çıxmayıblar. Onlar hamıdan çox narazılıq edirlər. Bu, məndə təəccüb doğurur. Bəlkə gəzmədiklərinə, o böyük fütsətləri əllərindən çıxardıqları üçün təzədən ayılıb, peşman olublar? Düzünü Allah bilir. Böyük Nəsimi: "Dünya duracaq yer deyil, ey can, səfər eylə" - deyib. Səfərim çox qəribə bir təsadüf nəticəsində baş tutdu və bir neçə aydır təkidlə məni evinə qonaq dəvət edən qırx ildən çoxdur dostluq etdiyim rəfiqəmgilə - Göygöl rayonuna yola düşdüm.

Evdən çıxdığıma, yolları ölçdüyümə sevinirdim. Yolboyu rastlaşdığım rayon və kənd, çay adlarını oxuyur, hardan keçdiyimə diqqət yetirirdim. Hava buludlu və sərin idi. Əsl səyahət havası. Heç bir polis yoxlamasına tuş gəlmədən bir neçə saata artıq rayonda idim. Rəfiqəm dil-ədəbiyyat müəlliməsidir və Göygöl məktəblərinin birində dərs deyir. Uşaqları ev-eşik yiyəsidirlər, Bakıda yaşayırlar. Onlarda bir neçə dəfə olmuşduq. Amma bir-iki günlüyə. Çox qəribə xarakterli, uşaq kimi saf və gözəl bir xanımdır. İnstitut illərində necə idisə, eləcədir. Heç dəyişməyib İkimərtəbəli böyük evdə yoldaşı Telman müəllim və böyük baldızı Sürəyya xanımla birlikdə yaşayırlar. Hörmətli qonağı qarşılamaq üçün hər cür tədarük görmüşdülər. Düzü, bu qədərini gözləmirdim. İlk qonaq süfrəsi təndir kababı ilə açıldı. Orda qaldığım müddətdə qonşular da əllərinə keçən bağ-bostan, ağartı məhsullarından pay gətirir, yığışıb söhbət edir, qonağı darıxmağa qoymurdular.

Bölgə o qədər də böyük deyil. Cəmi 935 kvadratkilometrdir. Rayonun əsası 1819-cu ildə Almaniyanın Vyutenburq şəhərindən gəlmiş kolonolistlər tərəfindən qoyulub və Helenendorf, 1930-cu ildən isə rayon Nərimanov adlandırılıb, sonralar (1992-ci ildə) iki yerə bölünüb Samux və Xanlar deyilən bölgə Göygöl adlandırılıb. Düzü, rayonun bu cür adlandırılması haqda sərəncamı eşidən vaxt çox pərt olmuşdum. Göy göl artıq vardı. Böyük bir rayona əsl türk sözləri ilə adlandırılan qədim yaşayış məskənlərinin birinin adı qoyulsa idi, daha yaxşı olardı. Göygölün 38 kəndi var. Bunların içərisində Aşıqlı, Balçılı, Çaykənd, Çaylı, Damcılı, Dərələyəz, Göyçəkənd, Haçaqaya, Xasabağ, Köşkü, Qarabulaq, Sarısu, Toğana, Üçtəpə kimi əsl türk sözlərindən biri rayonun adına qoyulsa idi, nə gözəl olardı. Xüsusən Toğana, Dərələyəz, Qarabulaq münasib sözlərdir.

Rayonda "Əhali o qədər də yaxşı yaşamır", - desəm, burda qəribə bir təzadla qarşılaşarıq. Geyim-keçimlərindən, küçələrdə şütüyən maşınların köhnəliyindən, adamların danışığından belə başa düşmək olardı ki, həqiqətən, o qədər də yaxşı yaşamırlar. Lakin tikilən evlərin dəbdəbəsindən, görkəmindən bunu demək olmazdı. Görünür, əsl azərbaycanlı psixologiyası ilə əllərinə keçən pulu daha çox daşa-quma verməyi üstün tuturlar. Özünə ev-eşik düzəltmək, övladları üçün tikili qoyub getmək gözəl mental dəyərdir.

Dünyanın ən füsunkar təbiət möcüzəsi Göygölün burada olması bölgəni şöhrətləndirir. Azərbaycanın bir çox yerlərində olmuşam. Lakin Göygölü görmək qismət olmamışdı. Bunun özündə də nəsə mənim xarakterimlə bağlı bir qədər mistik qismət vardı. Tünlüyü heç sevmirəm. İnsanların bu yerləri gəzdikləri vaxt mən evdə idim. İndi hamının evə qapanıb qaldığı bir vaxtda Göygölün görüşünə - gömgöy möcüzənin seyrinə gəlmişdim. Keçirdiyim hissləri sözlə təsvir etməkdə acizəm. Bizə təhkim olunmuş sürücüdən (rəfiqəmin baldızı oğlu), onun bacısı uşaqları, mən və rəfiqəmdən başqa burada, demək olar ki, heç kim yox idi. Doyunca baxıb ruhumu sevindirdim.

Geri qayıdanda bizə sürücülük edən müharibə əlili, qazi Elburus Yusifov döyüşdüyü yerlərdən, Kəlbəcərdəki müharibə xatirələrindən danışdı. O, 1970-ci ildə Aşıqlı kəndində doğulub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra hərbi xidmətə çağırılıb. Udmurtiyanın İjevsk şəhərində on səkkiz ay xidmət etdikdən sonra Moskvaya - Odintsovaya göndərilib, hərbi məktəbdə altı ay təhsil alıb. Sonra İjevskdə intitutun huquq fakültəsinə daxil olub. Lakin ailənin təkidi ilə 1990-cı ildə doğma vətənə qayıdır, ali təhsil ala bilmir. Göygöldə yüngül sənaye texnikumunun qiyabi şöbəsinə daxil olur. 1991-ci ildə könüllü olaraq Qarabağa - müharibəyə yollanır. İlk döyüş yolu Ağdərədə Sərsəng su anbarı yaxınlığında mühüm dövlət obyektinin qorunması ilə başlayır:

- Cəmi 21 yaşım vardı. Müharibəni bu cür təsəvvür eləmirdim. Başıpozuqluq, vahid komandanlığın olmaması elə gənc, uşaq yaşda oğlanları düşmən gülləsinə tuş etdi ki. Müharibəyə yollanmazdan əvvəl əsgərlərlə Ağstafada döyüş təlimi keçmişdik. Ancaq müharibə tamam başqa şeydir. Qısa müddətə nə öyrənmək olardı ki? Sərsəng yaxınlığında atıldığımız ilk döyüşdə mühasirəyə düşdük. Dörd yüz nəfərlik batalyondan heç yarısı da qalmadı. Mühasirəni yaranda bir neçə əsgərin köməkliyi ilə orada olan yaralıları da özümüzlə apara bildik. Bundan sonra məni yüz nəfərlik dəstəyə rəhbər təyin etdilər. Bizi Murova aparıb Totoşen kəndində müdafiə mövqeyində saxladılar. Burada əsgərlərin ərzaqla təminatı hədsiz pis idi. Ayrılmış ərzağı əsgərlərə vermir, əl altından satışa çıxarırdılar. Dəstəmizi sonra Seyfəlidə yaranan Qubadlı batalyonunun tərkibinə verdilər. Burdan Ağdamın Salahlı, Güllücə kəndlərinə yollandıq və həmin kəndlərdə gərgin döyüşlərdə iştirak etdik. Düşmən əsgərlərin içərisində güclü təxribat aparır, onların döyüş ruhunu azaldırdı. Döyüşlərdən salamat qalmış əsgərləri yığıb "Nizami" poliqonuna gətirdilər. Hamımız bitin içində ölürdük. Bir tərəfdən də vaxtında qidalanmamaq. Əsgərlər güclə ayaq üstə dayanırdılar. Burada yuyunub özümüzə gəldik və bizi Kəlbəcərin Nərimanlı kəndinə gətirib müdafiə mövqeyində saxladılar. Əsgərlərin ərzaq təminatına xüsusi fikir verirdim. Bir dəfə gətirdiyim ərzaqın içərisində yağ görüb xeyli sevindim. Şirin çayımı qarışdırıb yağ yaxdığım çörəyi ləzzətlə yemək istəyəndə atışma başladı. O şirin çay və yağ yaxmacı məni hələ də yandırır. Bərk əsəbləşmişdim (Bunu danışanda çox ciddi və kədərli görünən, baxışlarını heç vaxt yerdən qaldırmayan həmsöhbətim ağappaq ağarmış saçını əlləri ilə daraqlayıb astaca gülümsəyir). Düşmənlər yerimizi öyrənib iri çaplı minomyotlar və tanklardan atəşə tutdular. Bütün müddət ərzində ən çox itkimizin olduğu bir döyüş idi bu. Lakin düşmən mövqeyimizi ala bilmədi. Bu döyüşdə də əsgərlərlə birlikdə yaralıları atəş altından çıxardıq. Cavan, 18-19 yaşlı, döyüş təcrübəsi olmayan əsgərlərimiz çox həlak oldular həmin döyüşdə. Bir yaralını xilas edib səngərə çatdıranda başımdan yaralandım. Gözümü açanda xəstəxanada idim. Həkimlər bir neçə dəfə əməliyyat etdilər. Bu yara yaddaşıma çox pis təsir etdi. Lakin o döyüş səhnələri, həlak olan uşaqlar, parçalanmış bədənlər yuxumdan çıxmır. Atəş səsləri qulağıma gəlir. Döyüşü gözləyirəm. Gedəcəm. O uşaqların ölümü ürəyimi yandırır. Qisas almalıyam. Daha o vaxtkı zaman deyil. Bunu qiyamətə qoymaq olmaz.

Göygöl rayonuna səyahətimdən gözəl təbiət mənzərələri, nazlı Göygölün füsunkarlığı, Bayraq meydanının möhtəşəmliyi, ordan görünən təkrarsız mənzərələrlə bərabər torpaq uğrunda döyüşmüş və yaralanmış qazi qardaşımızın xatirələri də mənə yadigar qaldı. Bölgələrə səyahətin bir yaxşı uğuru da təbii kənd məhsulları almaqdır və bunda rəfiqəm mənə çox kömək etdi. İnşallah, yollar açılar. Gedin, torpağı, vətəni gəzin. Yalın ayağınızı torpağa basın, onun pıçıltısına qulaq asın. Bir ovuc götürüb iyləyin, yağışda islanın, böcəklərin, quşların nəğmələrini dinləyin. O zaman vətən eşqi, sevgisi ürəyi daha çox riqqətə gətirir, ruha daha dərindən hopur.

HƏCƏR

4 sentyabr 2020-ci il

525-ci qəzet.- 2020.- 9 sentyabr.- S.21.