Sabir Yusifoğlu:
"Bir az işıq
gətirmişəm..."
Tanrının sirləri çoxdur:
ruh, yuxu, sevgi, ölüm və şeir kimi... Minilliklər bəs etməyib
ki, alimlər bu sirləri aşkarlasınlar, rəqəmlərə,
düsturlara, qrafiklərə,
aksiomlara çevirsinlər.
Bunları reallaşdıran
can sahibləri də qeyri-ixtiyari olaraq o sirlərin daşıyıcılarıdırlar.
Bu mənada, şairlər
- nəzm düzənlər
yox, insan cildində bir sehrdirlər. Bəlkə də,
sehri çözmək
istəyimizdəndir ki,
qələmi məşəl
edib bu sirrin
izinə düşdüm.
Sirr sahibi - Yaradan izn versə, əlimizdə olan 109 açarla 109 qapıdan keçib sirri öyrənməyə cəhd
edəcəyik. Sirrin
adı belədir: Sabir Yusifoğlu. Sirli yönü isə şairliyidir. 109 açar dediyimiz isə, onun "Dünya ilə heç-heçəyəm" kitabındakı bu sayda şeirləridir.
Zərrə tamın, hüceyrə orqanizmin, övlad ailənin güzgüsü
olduğu kimi, şeirlər də şair ruhunun əks-sədası, baqisindən
fənasına, ərşindən
fərşinə körpüsüdür. Bu körpülərdən keçib
ala-qaranlıq dünyamızdan
Sabir Yusifoğlunun işıqlı dünyasına
məhz kitabının
vərəqlərilə qanadlanıb
yola çıxdıq.
Azərbaycan dilinin baldan şirin şəhdi-şəkəri,
sadəliyindəki qüdrəti
ilə yazılmış,
milliliyə söykənib
Vətən, insan və ən əsası Allah sevgisindən
doğulan bu şeirlərin lirik qəhrəmanı eyni zamanda, hər bir millətdən olub bəşəri səciyyə daşıyır.
Diş dırnaqla dənə-dənə,
Çöp qoydum çöpün üstünə.
Dünyanın ipi üstünə
Və ya:
Gecələr yuxuma gəlib-gedirsən,
səhər, köynəyimin
çiynində
Mən sənin olmadım, dur gəl acığa,
qalan
çəkdiyin əzabtək,
ahtək, özün çək
ayağım altından
kətili, qadın.
- bu misraları
ingiliscə, ərəbcə,
ispanca, çincə oxuyan anlayarmı ki, müəllif 1962-ci ildə Azərbaycanımızın
Cəlilabad rayonunun Adnalı kəndində doğulub və ordan ayaq açıb
Bakıya, Dnepropetrovska, Sumqayıta: dünyaya?!
Şeir yazma prosesinin ağırlığını bütün şairlər
gözəl bilir. Bu yaranış
anları bəzən
günlər, aylar, hətta illər də ola
bilir. "Şair olmaq zülmdü" deyən, "Nəsimi kimi soyulmaqdı" deyən, "Çay tərsi üzməkdi",
"Bir qadının
doğuş sancısı"
kimi əzablıdır
deyən şairlər
kimi S.Yusifoğlu da eyni prosesi
belə yaşayır:
Nə uzun yol imiş,
Allah,
qələmdən ağ vərəqəcən.
Tikanlar didir qəlbimi
bircə sözü
dərənəcən.
Müşahidə etsək, görərik ki, hər şairin
yaradıcılığında bir və ya
bir neçə bədii detal daha çox özünü göstərər. Şair istər-istəməz
dönər, dolanar, zamanla həmin obraza qayıdar. Bu, birində Ay obrazıdır,
birində Dəniz, birində Gitara (qərb poeziyasında), digərində İşıq,
kimsədə Saz (türk poeziyasında) və s. Sabir Yusifoğlu poeziyasında isə əksər şeirlərin ən isti yerindən bir "soyuq keçir":
Soyuq külək ağacların
qabığını soyub keçir.
Divar kimi dostların da
arasından soyuq keçir...
***
Yadımda bu gündə kimi,
Şairlərin bir ortaq cəhətləri
də dərd çəkmək, dərdgirlik,
dərddən cücərmək,
dərddən böyüməkdir. Digər insanlara
adi görünən sınmış budaq, əzilmiş gül, küçədə ölüb
qalmış it, uçmuş
divar, qarşısına
çıxan köhnə
ayaqqabı tayı şairləri asanlıqla
kədərləndirə bilər.
Fikrimin təsdiqi:
Sən mənə çox fikir vermə,
Bir az köhnəlmiş
kişiyəm.
Ağlına belə gəlməyən
Dərdlə yüklənmiş kişiyəm.
Çünki o, hər bir şeyə,
hər bir olaya keçmişdən və gələcəkdən
baxar, dünyanın hər sevincinin içində mütləq
bir qəm, hər qəmin içində mütləq
bir sevinc görə bilər. O anda ölmüş varlığın
qapanmamış gözlərinin
ac quşlara yem olacağını da yalnız şairlər düşünə bilər!
Bəlkə, buna görədir ki, şair ruhu, şair canı qaynar həyatın giziltili soyuğunu da belə tez
çəkir:
Üşüyürəm, üşüyürəm...
Qapanmamış gözlər qaldı
ac quşların dimdiyinə.
S.Yusifoğlu yaradıcılığında oxucu təkcə həyatın soyuq və isti cərəyanlarını
hiss etmir, bu cərəyanların fonunda
"ölüm", "qadın",
"külək", "kölgə", "divar"
və digər obrazların özünəməxsus
müxtəlif məna
çalarlarında təsviri
ilə rastlaşır,
düşünür. Bu çalarlarla
da o, oxucunu öz ardınca söz dünyasına - əslində isə, sirrin mənbəyinə doğru aparır:
Köhnəldib çox təzələri,
Özü qalıb təzə ölüm.
Minib saat əqrəbinə
gəlir gəzə-gəzə
ölüm...
***
Kölgələr də kölgə gəzir.
Böyüklər də, kiçiklər
də
ölkələr də kölgə gəzir.
Sabir Yusifoğlunun şeirində
bir obraz var ki, ən
böyük dərdi,
sevinci, sevgisi də ona ünvanlanıb:
Vətənə. Turana
sevgisi də, türklüyündən bəlirlənmiş
qüruru da, azadlığa çırpıntısı
da, şəhidlərə
müraciəti də,
təbiətə vurğunluğu
da Vətən sevgisi ağacının şaxələridir, budaqlarıdır.
Şairlər yazdığı bir misrada böyük bir ölkənin gəlmişini-keçmişini tarixə, nəsillərin
yaddaşına həkk
edər. Şeirlərdəki
poetik donlu həqiqətlər əsla
silinib redaktə oluna bilmir: ta
bayatılarımızdan bu
yana poeziyada
xalq olaraq tariximizin, yaşantılarımızın
izi qalmaqdadır. Bu da şeirin
başqa sirri, sehri, özəlliyidir.
Diqqət edək:
Quzeyindən soyuq gəlir,
güneyindən azan səsi.
Dərəsini, təpəsini
görən ağzı
açıq qalıb.
Bu gözəlin sifətində
Şuşa boyda çapıq qalıb.
Birinci bəndi oxuyuruq və Babəkin, Şah İsmayılın
və digər sərkərdələrin böyük
mübarizələrlə təsdiqləyib
tamlaşdırdığı torpaqlarımızın 1813-dən, 1828-dən
bu yana zaman-zaman
hansı parçalanmalara
məruz qaldığını
xatırlayırıq, Şimalın
hansı soyuğundan,
Cənubun hansı azanından söz açıldığını bir də dərk
edir, o Soyuqdan Xocalıya qədər üşüyürük, o Cənub
azanının səsinə
Savalana, Təbrizə
qədər qulaq veririk.
Heç
Allah da gözünü
yayındıra bilmir,
Şəhid balasının baxışlarından!
***
Atın
torpağın çatına,
Yer kürəsinin
altına.
Yazın
bu yurdun adına
Ürəyimin ağrısını...
"Yandım" deyən ümidlərin
quyuda boğulan səsi.
Qonşu
uşağın ad günü,
Şuşanın anım gecəsi...
Turan sevgili şeirlərində Boz Qurd da doğma
yeri-yurdu kimi arın-arxayın gəzib
dolaşar, oxucunun qarşısına çıxar. Şair ürəyində
bəslənən bu Qurddan qorxmayın. O hər ürəkdə olmaz, yalnız Turan aşiqləri ilə dostluq edər.
Türkün bayrağını küləkdən
öncə
Başları üstündə yellədən
qandı.
Günəşdən süzülən
işıq selitək,
Doğudan Batıya yol gedən qandı.
***
Yarasına köz basılar,
qar dolar,
Bu sevgini anlayamaz xırdalar,
Bədii sözdən məharətlə
istifadə edən şairin şeirlərində
qadın obrazı ilə də maraqlı, əsl qadına yaraşan təsvirlər görürük. Qadın
nazını anlamayan,
o nazdan zövq almayan, sevgi deyilən odu qəlbində qorumayan, işvəli qadın baxışını, incə
qadın təbəssümünü,
sevməyi bacarmayan bir kişinin belə şeir yazacağına inanmıram:
Anam,
məni bağışla,
Sənin
bələyindən çıxıb
büküldüm bu qadına.
Min bir rəngə çevrilib
Çəkildim bu qadına.
Şair bir bənd şeir
yazar, bir misra deyər, bizim kimi söz
aşiqləri də
o misralardan qalaq-qalaq təhlillər yazarlar, amma yenə də deyilmiş o bircə misranın poetik ləzzətini, dadını, yaşantısını,
tükürpədən möhtəşəmliyini
anladıb bitirə bilməzlər.
Susuzluqda
su təki,
Bəlkə yadına düşəm.
Mənə bir məktub göndər
Bilim ki, ölməmişəm.
Sabir Yusifoğlu şeirinin dərin fəlsəfi məna yükünü başa düşmək, onun poetizmlərdən, bədii təsvir və ifadə vasitələrindən necə yararlanmasını izləmək oxucuya zövq yaşadır. Bu priyomları anlayan, duyan oxucu təbəqəsi üçün onun şeirlərini oxumaq ikiqat maraqlı olur. Müxtəlif şeirlərdən topladığımız bədii söz çələngindən zövq alın: "göynəyir nə qədər söz ürəyimdə", "ay ucaboy cırtdan adam", "yenə düşüb sol əlimin içində vurur ürəyim", "batan dalğaların əli göydədi", "dünya əlindən sürüşüb gözünə pis dəyəndə gəl", "səkkizinci notu gətir, bu da mənim havam deyil", "səhrada neftdən öncə çıxır müsəlman qanı", "yığıram ovcuma qarlı kölgəni" , "Albomdakı şəklimin yuxusu hürkür, qadın", "ay dərdlərin ağsaqqalı", "indi daha itirilmiş vətənəm sənsiz", "gicgahıma son güllətək sıxıb sözlərimi getdim", "ala-çiy də yemişəm, ac dərdimlə görüşə gələn şeirlərimi"...
Əksəriyyəti sərbəst və heca vəznində yazılmış şeirlərin bir əsas özəlliyi də səmimi olmasıdır. Hər şairin şeiri, adətən, elə özünə bənzəyir. Məncə, Sabir Yusifoğlunun da şeirləri özü kimidir: sadə, təvazökar, içində fırtına saxlayan sakit dəniz misallı, guşənişinliyə meyilli, özünün yerini bilən, ləyaqətli şeirlər. İnsan daşıdığı adların, durduğu məqamların haqqını verməyə borcludur: vətəndaş, valideyn, övlad, qonşu, qohum kimi və s. Ədəbiyyatımızdakı Sabirlərlə Sabir Yusifoğlunu birləşdirən bir məqam var: "Şair" adının haqqını layiqincə verməyi bacarması. "Üzə çıxarmayın şeirlərimi, mən şeir yazmasam nə olacaq ki!" - deyən şairə cavabım:
- Dəyərli Şair! Siz şeir yazmasaydınız, dünyaya 0:1 uduzacaqdınız. Ən azından indi "Dünya ilə heç-heçəyəm" deyə bildiniz. Və bunu da öz istəyinizlə demədiniz, Yaradanın izni və əmri ilə dediniz. Biz də dediklərinizi oxuyub, həqiqətən də, zövq aldıq, öyrəndik, bir az da arındıq. İlhamınız tükənməsin, qələminiz korşalmasın, qəlbinizin közü, ürəyinizin nurlu sözü sönməsin! Yazın, yaradın, Var Olun!
Aygün YAŞAR
525-ci qəzet .- 2021.- 3 avqust.- S.14.