Ədalətli rəssam

Ədalət Həsən-85

Bu yazını ƏDALƏTLİ ADAMA, TƏVAZÖKAR RƏSSAMA, yaxşılığını, ifalılığını, abrını bir ömür qoruyub saxlayan BÖYÜK İNSANA həsr edirəm.

Adamların gün işığında, əliçıraqlı mömin bəndə axtardığı bir vaxtda mən onu "Ulduz"da tapdım. Portretini çəkmək istədim, amma hardadı məndə o qabiliyyət, heç olmasa sözlə eskizini cızmağa çalışdım. Bilmirəm alındı, ya yox, amma əminəm ki, söz eskizinin o üzündəkinin qrafik-rəssam Ədalət Həsən olduğuna heç kimin şübhəsi olmayacaq...

...O, hər səhər evdən çıxanda əlini ehmallıca şapkasının üstündə gəzdirib başına qoyur. Gecələr qaraladığı eskizləri sevinclə qoltuğuna vurub evdən çıxır. Rastına çıxan ilk ağaca, məktəbə tələsən uşağa, qonşunun marketinə çörək daşıyan maşına salam verir. Təbəssümlü gözləri ilə aradabir ayağının altına baxır ki, birdən Allah eləməmiş, qarışqanın yoluna çıxar, yolu uzanar. Xasiyyətini qarışqalar da bildiyindən bu nadir Allah bəndəsinin xətrinə özləri yoldan çəkilir...

İki daş arasında başını qaldırıb göydəki əlçim boyda buluda salam verməyi də unutmur. Bulud da adam deyil ki, təmənnası-zadı ola, işini-gücünü atıb Ədalətli Adamın başına dolanır.

Ədalətli Adam azca əyilmiş barmaqları ilə buluda əl eləyib ürəyində " sən Allah zəhmət çəkmə, bağışla, səni əziyyətə saldım" deyib "Ulduz"a tələsir.

Düz 53 ildir Ədalətli rəssam "Ulduz"a yol gedir... 53 il... Bir igidin ömrü, yarım əsrin o üzü...

Odur ki, "Ulduz"un adını eşidənlər birinci rəssam Ədaləti xəbər alır. Neyləsinlər, onu yaxından tanımaq, bir dəfə qarşılaşmaq, iki gün salamlaşmaq, bir həftə iş yoldaşı olmaq kifayətdir ki, bir ömür Allahın bu nurlu bəndəsini unutmasınlar.

Onu bir az da yaxından tanımaq üçün Salyanın "Köhnə bərə ağzı" məhəlləsinə yollanaq, O, yerə ki, gələcəyin rəssamı burda dünyaya göz açıb, günəşli bir gündə. Günəşin, torpağın bir də Kürün xeyir-duasını ala-ala böyüyüb.

İnanmırsınızsa yolunuz düşəndə Kür qırağının lilli sularından, utancaq söyüdlərindən, oxuduğu məktəbin yaddaşındakı divar qəzetlərindən Ədaləti xəbər alın. Sular da, ağaclar da, məktəbin yaddaşı da onu təbəssümlə xatırlayacaq.

Çünki rəssam Ədalət Həsən ilk şah əsərini Kürə həsr etmiş, "Kürün səhəri" böyük rəssam Tahir Salahovu xeyli heyrətləndirmiş, gənc rəssam da uzun illər bu sevinci yaşamışdı. O zamanlar Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq məktəbində Baba Əliyevin sinifində oxuyurdu. Dünya göyqurşağı kimi onun sinəsində döyünürdü. Ədalət ürəyindəki rəngləri gözlərindən kətana köçürür, rənglər onun əsərlərində daha parlaq, daha canlı görünürdü. Amma o, get-gedə rənglərdən uzaqlaşdı, qara rəngin çalarlarını - qrafikanı seçdi, onun barmaqlarında qara rəngin işığı yüzlərlə sənət əsəri yaratdı...

...1967-ci ilin dekabrında isə Azərbaycanın ilk ədəbi gənclik jurnalı "Ulduz" nəşrə başlayanda Ədalət Həsən "Ulduz"da rəssam kimi işə başladı və ömürlük "Ulduz"a bağlandı. Jurnalın hər sayında hekayələrə, povestlərə, gözəl şeirlərə çəkdiyi illüstrasiyalar rəssamdan yüksək peşəkarlıq, zövq və istedad tələb edirdi. Rəssam Ədalət bir ömür bunu bacardı. Tanınmış tənqidçi Vaqif Yusiflinin təbrincə desək "Ulduz"un hər sayında Ədalətin ürəyi döyünür. Bəlkə ona görə də ürəyinin, barmaqlarının və ömrünün izlərini qoyub "Ulduz"dan getməyə heç vaxt ürəyi gəlmədi...

"Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetinin 22 aprel 1988-ci il sayında Səyavuş Sərxan "Ulduz işığı" yazısında yazır: "Ulduz" indi yaşa dolub, necə deyərlər, "müdriklik çağına" qədəm qoyub. Amma o vaxt - altmışıncı illərin sonunda hələ körpəsayaq iməkləyəndə, onun beşiyinin başında dayananlardan biri də Ədalət olub. Yazıçı İsi Məlikzadə xatırlayır ki, Ədalət o günlərdə "Ulduz" jurnalının özü demək idi; biz yazıçıların, jurnalistlərin yaza bilmədiyi, deyə bilmədiyi mətləbləri o, həssaslıqla aşır, səhifədəki boşluqları öz səliqə-səhmanı ilə bəzəyirdi".

Sənətşünas Ziyadxan Əliyev "Qara rəngi nurlandırmaq istedadı və yaxud qrafika sənətimizdə Ədalət cığırı..." məqaləsində Ədalət Həsənin sənətini yüksək dəyərləndirir:

"...Zahirən ksiloqrafiya texnikası ilə anım yaradan Ədalət Həsənin texniki icra manerası da özünəməxsusdur. Müxtəlif yaşantılara güzgü tutmaq bacarığı onun əsərlərinin həm tanınan, həm sevilən tərəfləridir. Bu, əslində sənətdə çoxlarının nail olmağa çalışdığı "mən"in təsdiqi, fərqli yaradıcı cığırın salınması deməkdir. Obrazlı desək, onun saldığı cığır lap İçərişəhərin labrintəbənzər, dolanbac küçələri ilə anım yaradır. Bu yolda qaynaqlanan lövhələr də sözün əsl mənasında bir qədər kodlaşdırılmış, klidlənmiş kimidir. Elə ki, ona yüklənib açarını əldə edirsən. Tamam ayrı bir aləmə düşürsən..."

"İsti yuva", "Payız ovqatı", "Həyatın astanası", "Sahildə", İlyas Əfəndiyev "Üçatlan" (povest), yüzlərlə düşündürən, duyğulandıran, heyrətləndirən sənət əsərləri Ədalət Həsənin sənət ağacında boy verən budaqlardı.

100-ə yaxın müxtəlif səpkili kitabın bədi tərtibatçısı və heç vaxt fərdi sərgisi olmayan məhsuldar rəssam da odur.

Yarım əsrlik fədakarlığının qarşılığında heç bir qarşılıq gözləməyən, heç vaxt sənətinə ötəri baxmayan, heç vaxt işdən yorulmayan da odur -Ədalət Həsən.

İndi dövran dəyişib. Yaxşı, sədaqətli, vicdanlı, abırlı adam görəndə "adamlar" diksinir.

Dəyərli yazıçımız Hicran Hüseynova iş yoldaşı Ədalət Həsən haqqında "Xırdalıqların fövqündə" oçerkində yazdığı kimi: "Hərdən düşünürəm ki, hamıya qarşı bu qədər mehriban, səmimi olmaq da düz deyil, cəmiyyət təkcə yaxşılardan ibarət deyil axı. Adam qədərsiz, qiymətsiz olar belədə. Ədalət müəllimlə rastlaşanda isə fikirlərim alt-üst olur, onun heç nəyə baxmayaraq, daima gülən mehriban üzü bütün xırdalıqların fövqündə dayanır".

O, insan kimi də, rəssam kimi də, iş yoldaşı kimi də, dost kimi də əvəzsizdi. Söhbətlərinin bir ucu həmişə keçmişə qaçır, dünyasını dəyişmiş dostlarını tez-tez xatırlamaqla onları yaşadır, gənc nəslə tanıdır, bununla qəlbini sakitləşdirir.

Əzizimiz Ədalət müəllim! "Yaxşıları sevin, çünki içərilərində HƏYAT adlı POEZİYA çağlayır!" - deyirsiniz Siz qəlbinizin poeziyasını rənglərlə dilə gətirdiniz. Bu səssiz poeziyanın səsi eşidildi. Ancaq sizin "Gündəliyiniz"dən bəzi səhifələri varaqlayanda əməlli-başlı çaşıb qaldım. 90-cı ilin Qara Yanvarı qara göz yaşı ilə qəlbinizdən kağıza damcılayıb. Bu sətirlər bu gün də dipdiridir. "...Gecədən qar yağır, küləklə, quşbaşı... Azadlığın yolu üzündü...", 24 yanvar 1990-cı il. "...Adamın içində ilğıma dönən ney səsinin qırıq sədası var...", "...Bayatı deməyə havalanırsan, gücün çatmır...", "Mənə elə gəlir bu gün düşünənlərin hamısının körpəliyi, ana laylası, ümidləri güllələnib. Şükür edirsən - nə yaxşı anaların hamısı ölməyib..." 27 yanvar, 1990-cı il".

Qarabağ dərdi də, Vətəninə toxunan bir kəlmə də, eləcə də xalqının sevinci, fərəhi də Ədalətli rəssamın ruhunu titrədir. Bu sakit, təvazökar, gözütox adam səhərlər "Ulduz"a, axşamlar nəvələrini görməyə tələsir. Üzə vurmasa da, rəssam oğluyla fəxr edir.

Əzizimiz Ədalət müəllim! 4 avqust Sizin Yer üzünə gəldiyiniz gündür. Neçə yaşınızın tamam olduğunu deməyəcəm. Ədalət elə bir meyardır ki, onun yaşı olmur. Siz də bütün istedadlı insanlar kimi həyatın sınaqlarından keçdiniz, hallalığı seçdiniz, haqqınız çatanı belə əl uzadıb götürmədiniz. Bir ömür günahsız yaşamaq, alnıaçıq yaşamaq, aza qane olmaq, istedadını hərraca çıxarmamaq, insanlardan təbəssümünü əsirgəməmək Sizin həyat lövhənizdə bu sözlər yazılıb.

O, hər gün, işdən evə qayıdanda yola saldığı günü vaxtın budağından üzüb ömür daxılına atır. Yeni günün doğacağına, yeni əsərlər yaradacağına və ədalətin zəfər çalacağına inanır...

Təranə VAHİD

525-ci qəzet.- 2021.- 7 avqust.- S.17.