Turan ellərinin sevimli şairi

Vəzifəsindən asılı olmayaraq, işinə vicdanla yanaşan hər kəs həm də öz əqidəsini ortaya qoymuş olur. Bu baxımdan ziyalılarımızın da öz vəzifəsi var. Bir Azərbaycan şairinin də işi gözəlləmələr yazmaqla bitmir, əlbəttə. Azərbaycan adı bunu tələb edir. Azərbaycan bir əmanətdir. Bu ərazidə yaşayan hər bir vətəndaşın ən qiymətli nemətidir onun torpağı, daşı. Ürəyimizin ən titrək nəğməsidir bu ad. Sevgilərimizin ən böyüyüdür. İlahiyə aparan məkanımızdır bu Vətən. İlahinin əmanətidir. Minlərlə şəhidlərimizin qanından çiçək açmış bu torpaq qədər heç bir nemət əziz ola bilməz bir azərbaycanlı üçün.

Azərbaycan dilinin ən gözəl, ən saf, ən dəyərli sözləri Azərbaycanı vəsf etmək üçündür. Allahın verdiyi nemətlərdən yararlanıb bəzən ona şükür etməyi unutduğumuz kimi Vətən sevgimizin də üzərini ara-sıra toz basar. Başımız mədəmizi təmin etməyə, əyləncələrə qarışar, ayıq-sayıqlığımızı itirərik. Fürsətçi düşmənlərə fürsət verərik. Azmı olub belə zamanlar?! Çox olub, təəssüf ki! Bax belə zamanlar üçündür şairlər, nasirlər, mədəniyyət, elm xadimləri, ziyalılar. Onlar da əsgər olmalıdır. Vətən sevgisinin, Vətəndaşlıq ideyalarının qoruyucusu olan əsgərlərdir onlar. Bu baxımdan İbrahim İlyaslının da qələmi sadəcə qələm deyil, "silah"dır. Onun üçün Vətən anlayışı daha geniş arealı əhatə edir: Altay dağlarından, qıpçaq çöllərindən Xəzərə qədər bütün Turanı!

İbrahim İlyaslı o insanlardandır ki, soy-kökünü öz həyat tərzində, düşüncəsində, əməllərində gəzdirir.

Nə at belində Altay dağlarını aşamadım,

Nə də payi-piyada yortamadım

Ucsuz-bucaqsız

Qıpçaq çöllərini.

Fakat,

Palıd kəndi yaprağını,

Yovşan kəndi kokusunu tanıdığı kadar

Tanıram sınırsız Turan illərini...

Onun səngəri ədəbiyyat, silahı qələm, mərmisi sözdür! Sözdən güclü mərmi varmı? Söz qədər tez fəth edən vasitə varmı? Söz qədər milyonlarla insanı ayağa qaldıran və ya sakitləşdirib yatıran bir nəsnə varmı? Bunu çox gözəl bilirdi Hələbdə Nəsiminin dərisini soyduranlar, Fəzlullahı param-parça edənlər, Əhməd Cavadı, Mikayıl Müşfiqi, Hüseyn Cavidi və digər yüzlərlə söz sahibimizi susduranlar, daha doğrusu, susdurmağa çalışanlar. Hətta indi də mən onlardan söz açıramsa, deməli, sözün etdiyini ölüm də edə bilmir. Söz ölümdən də, yoxluqdan da güclüdür, deməli. Söz əbədidir. Sözü ilə döyüşənlər, haqqı tutanlar qalibdirlər. Bu mənada İbrahim İlyaslı da zəfərə doğru gedənlərdəndir. Çünki onun sözü haqq uğrunda - Vətən uğrunda döyüşür ədəbiyyat səngərində. "Sülh istəyirsənsə, müharibəyə hazır ol" prinsipi ilə çalışır o səngər. O səngərin əsgəri olmaq üçün gərək özünü - soyunu, kimliyini, hardan gəlib hara getmək istədiyini, hansı amala qulluq etdiyini, keçmişini, tarixini, varın olanlarını, itirdiklərini, qazanmalı olduqlarını, qorumalı olduqlarını yaxşı biləsən.

Şairə qismət olub ki, onun bu yöndə fəaliyyəti təkcə iş otağında, yazı masasında yekunlaşmayıb. Yüksək tribunlardan öz vətəndaşlıq mövqeyini bəyan edə, bir türk şairi kimi ləyaqətlə sələflərinin işini davam etdirə bilib və Allahın izni ilə var olduqca da edəcək.

Bu yöndə İbrahim İlyaslının həyat və yaradıcılığında xüsusi məqamları yada salmaq istərdik:

2008-ci ildə dünya xalqlarının nağıllarından ibarət "Yüz sevimli nağıl" seriyalı 25 cildlik kitabı Türkiyə türkcəsindən çevirib və nəşrə hazırlayıb.

2008-ci ildə Mahmud Kaşqari adına Beynəxalq Fondun təsis etdiyi "San yarlığı" ödülünə layiq görülüb.

2009-cu ildə şeirləri Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin xətti ilə Türkiyədə nəşr olunan "Çağdaş Azərbaycan şeiri" antologiyasına daxil edilib.

2013-cü ildə ümumtürk ədəbiyyatı qarşısında xidmətlərinə görə Dünya Gənc Türk Yazarları Birliyinin "Üstün hizmet nişanı" ödülünə layiq görülüb.

2016-cı ildə Mahmud Kaşqari adına Beynəlxalq Fondun "Mahmud Kaşqari medalı" ilə təltif edilib.

2016-cı ildə "Çağdaş tatar poeziyası antologiyası"nın hazırlanmasında göstərdiyi xidmətlərə görə Kazanda fəaliyyət göstərən "İDEL"in Fəxri fərman"ı ilə təltif edilib.

2017-ci ildə Qazaxıstan-Azərbaycan ədəbi əlaqələrinin inkişafında, o cümlədən, "Yeni Qazax şeiri antologiyası"nın hazırlanmasında xidmətlərinə görə "Altun adam" mükafatına layiq görülüb və Qazaxıstan Respublikası Mədəniyyət nazirinin "Təşəkkür məktubu" ilə mükafatlandırılıb.

2018-ci ildə Qazaxıstan Prezidentinin "Gələcəyə baxış: ictimai təfəkkürün modernləşməsi" proqramı çərçivəsində Qazaxıstanın Atırau Dövlət Universitetində keçirilən "Novruz bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irsi" Beynəlxalq elmi konfransında məruzəçi kimi Azərbaycanı təmsil edib.

2018-ci ildə İstanbulada fəaliyyət göstərən Türk ədəbiyatı Vəkfinin Fəxri üzvü seçilib.

2019-cu ildə Qırğızıstan Milli Yazıçılar İttifaqının "Altun qələm" mükafatını alıb.

Abay yaradıcılığının təbliğinə görə 2021-ci ildə Qırğızıstan Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən mükafatlandırılıb.

Bütün bu mükafatların sırasında 2020-ci ilin dekabrında aldığı bir hədiyyə Turan sevgisinin ən dəyərli qarşılığı kimi şairi çox duyğulandırmışdı.

Türkiyə Cümhuriyyətinin müdafiə naziri Hülusi Akar şairin ona həsr etdiyi bir şeiri o qədər bəyənmişdi ki, öz nümayəndəsi ilə Sumqayıta - şairə hədiyyə göndərmişdi.

Sənmi göylərə qalxdın,

göylərmi səni çəkdi?

Ey yerlərə komutan,

ulu göylərə bəgçi!

Yaşa, göylərcən yaşa!

Hülusi Akar Paşa!..

Təkcə Türkiyə türkcəsindən çevirdiyi onlarla kitab, redaktə etdiyi əsərlər, şeirlərinin zaman-zaman müxtəlif türk xalqlarına məxsus mətbuatlarda çap olunması, bundan əlavə, türk yazarlarının Azərbaycan oxucularına tanıdılması, ümumtürk mədəniyyətinin müxtəlif qolları arasında informasiya mübadiləsindəki fəaliyyəti verilən bu mükafatların şairin haqqı olduğunu ortaya qoyur.

Müsahibələrinin birində "Türkiyə türkcəsiylə, Qazax ləhcəsiylə danışan İbrahim İlyaslı bəs hansı ləhcəylə qərarlar verir?" sualının cavabında demişdi: "Orxan-Yeniseydəki, Gültəkin abidələrindəki türkcəylə düşünüb, Dədəm Qorqud ləhcəsiylə qərarlar verirəm". Onun nitqində Oğuz leksikasının güclü təzahürünün səbəbini öyrənmək istəyənlər bircə - "Ürəyimi sürtdüyüm Qıpçaq çölü" adlı səfər təəssüratı ilə yazdığı xatirəsini oxuya bilərlər. Həmin yazını oxuyarkən özümün də duyğulandığım çoxsaylı epizodlardan biri: "Budur, yanında əyləşdiyim sürücü arxadakı avtomobillərdən birini gözləmək əmri aldığını deyir və sürəti alıb, əyləci basır. Hamıdan öncə arabadan düşüb yolun kənarına - dizəcən vuran otluğa adlayıram. Nazmi bəy (Nazmi Şimşək - Türkiyədən gəlmiş ünlü yazıçı) həmən ardımca gəlir. Mənim çox duyğulandığımı görüb səbəbini soruşmaq istəyir. Ona imkan vermirəm. Əlimi yovşan koluna uzadıb bir çəngə qopardıram. Yovşan ətrini ciyərlərimə çəkib, ona uzadıram. Yazıçı qardaşım məni sözsüz başa düşür. "Yovşan dilində konuşalım, arkadaş!" - deyib gülümsəyirəm. Bu, Nazmi bəyə də çox xoş gəlir. "Burası Ata yurdumuz. Burası Çingiz xan yurdu, Atilla yurdu!" - deyirəm. Elə bu an mənə az qala özüm boyda görünən bir qartalın ildırım sürətiylə yerə şığıyıb da həmən göyün dərinliklərinə milləndiyini görürəm".

Bu yazını isə İbrahim İlyaslının türk gənclərinə ünvanladığı fikirlərlə yekunlaşdırmaq istərdik: "Toplumunuzda istedadlı türk gəncləri bir araya gəlib. Hərdən qanınızın ətrini duyun. Görün yovşan ətri gəlirmi ordan?! Dünyanın ən qüdrətli millətinin övladları olduğunuzun fərqinə varın. Dilinizdən, sözünüzdən və özünüzdən muğayat olun. Tanrı türkü qorusun!"

Aygün YAŞAR

525-ci qəzet.- 2021.- 12 avqust.- S.11.