QU QUŞUNUN NƏĞMƏSİ

hekayə

(Şəhidlərimizin müqəddəs ruhuna sonsuz ehtiramla)

Neçə gün idi ki, Qaladan içəriyə bəmbəyaz bir Qu quşu gəlib qonurdu. Qala divarlarının yanında boynunu büküb yavaş-yavaş dolaşırdı. O qədər sakit idi ki, sanki bir aydan bəri davam edən müharibənin gurultusunu, mərmilərin, ağır artilleriya silahlarının qulaqbatıran partlayış səslərini eşitmirdi. Qu quşu tez-tez Qalaya sarı baxır, sonra yenə boynunu büküb ağır-ağır gəzişirdi...

Yüksəklikdə yerləşən Qala olduqca əzəmətli idi. Üç əsrə yaxın yaşı olan bu möhtəşəm Qala 28 il idi ki, quldur ermənilərə əsir düşmüşdü. Qalada başqa bir əsir də vardı. Bu azərbaycanlı oğlanın adını Qalada azğınlıq edən ermənilərdən heç kəs bilmirdi. Hamı onu "Lal" deyə çağırırdı. Əsir azərbaycanlı hər sözü eşidib-anlasa da, danışa bilmirdi. Yalnız "həh" deyə bilirdi. Lakin o, anadangəlmə "Lal" deyildi. 28 il əvvəl əsir düşdüyü vaxt, o müdhiş, qanlı Xocalı qırğınında dili tulmuşdu. Ermənilər nədənsə onu öldürməmişdilər, əsir, kölə kimi saxlamağı qərara alaraq, Qalaya gətirmişdilər. Bir neçə dəfə qaçmağa cəhd etsə də, alınmamışdı. Əvəzində möhkəm döyülüb hədsiz işgəncə görmüşdü.

İndi onun 37 yaşı vardı. Üz-gözünü tük basmışdı. Saçları ağarmağa başlamışdı. Döyülməkdən başı, əlləri əsirdi. Bir dəri, bir sümükdü. Əyin-başı tamam cırılıb-tökülürdü. O, viranə bir daxmada qalır, ermənilərin buyurduqları həyət-baca işlərinə baxır, çox vaxt da donuz otarırdı.

Bir dəfə Qalaya iki Azərbaycan əsgərini əsir tutub gətirmişdi ermənilər. Nə qədər döydülər, işgəncə verdilər, bir söz ala bilməyəndə ikisini də güllələdilər. Birinin qalın buşlatı saxlanıldığı otaqda düşüb qalmışdı. "Lal" təsadüfən oradan keçəndə aralı qapıdan həmin paltarı gördü. Götürüb əyninə keçirdi. Qoltuğunda nəsə yumşaq parça olduğunu hiss etdi. Çıxaranda üçrəngli Azərbaycan bayrağı olduğunu gördü. İri bayraq idi. Necə də sevindi. Bayrağı sinəsinə sıxdı, üzünə çəkdi, çoxluca öpdü. Sonra yenidən qoynunda gizlədib öz guşəsinə qaçdı. Bayrağı orada gizlətdi.

Müharibə başlanandan bəri "Lal" yaxınlıqda, qonşu otaqda yığışan ermənilərin danışıqlarına qulaq asırdı. Ötən bu 28 ildə erməni dilini yaxşı mənimsəmişdi. İndi ermənilər tez-tez Azərbaycan telekanallarına baxırdılar. Belə vaxtlarda "Lal" da qapının arasından boylanır, diqqətlə dinləyirdi. Anlayırdı ki, müharibə gedir. Televizora baxan erməniləri qorxudub dəliyə döndərən xəbərlər "Lal"ı ürəkdən sevindirirdi. Ekranda tez-tez gördüyü, təsirli səslə çıxış edən o əzəmətli Kişinin sözləri onu qürurlandırır, ürəyini dağa döndərdirirdi. Ermənilərin sözlərindən anlamışdı ki, bu Kişi - Azərbaycanın rəhbəridir. Onun erməniləri lərzəyə salan hər çıxışının sonu "Yaşasın Azərbaycan! Qarabağ Azərbaycandır!" sözləri ilə bitirdi. "Lal" bu müqəddəs cümlələri gecə-gündüz ürəyində öz-özünə təkrarlayırdı. Qəribə bir şəkildə duyurdu ki, bu sözlər onun çoxdan öləziyən canına təpər gətirir, damarlarındakı qanı coşdurur, dizlərinə taqət, qollarına qüvvət verir. Özünü hansısa həyati bir addımın ərəfəsində, qəti qərarın, ölüm-qalımın astanasında hiss edirdi.

"Lal" hərdən divara söykənərək bu günlərdə həyətdə qəflətən peyda olan Qu quşuna baxır, xəyala dalırdı. Ermənilərdən biri bu quşu tutub kabab etmək fikrinə düşmüşdü. Ancaq nə qədər cəhd etsə də, tuta bilmirdi. Ancaq Qu quşu da nədənsə buranı tərk etmək istəmirdi. Elə hey hüzünlü baxışlarla Qalaya baxır, lakin səsini çıxarmayıb, ağır-ağır var-gəl edirdi.

Yenə də Qu quşuna baxaraq xəyala dalmış əsiri birdən qopan iyrənc bağırtıdan özünə gəldi. Bu, nə vaxtdan bəri ona qənim kəsilmiş azğın Aşotun qəzəbli səsiydi:

- Ey "Lal", lənətə gələsən, görmürsənmi, donuzlar Qaladan çıxıb, get onları geri qaytar!..

Noyabrın ilk həftəsi idi. Hava çox soyuq olmasa da, erməni quldurlarının hərəsi bir tərəfdə büzüşüb qalmışdı, ağacların gövdəsinə söykənib mürgü vururdular. Görünür, son günlərdə baş verənlər onların qanını dondurur, canlarına titrətmə salırdı deyə taqətdən düşüb qalırdılar. Elə özlərinə bənzəyən donuzları da indi bunu fürsət bilib Qaladan çıxmışdılar. "Lal"ın yaxşı bir toxmağı vardı. Donuzları otaranda işinə yarayırdı. Toxmağın daş kimi möhkəm toppuzu vardı. O, toxmağını götürüb heyvanların arxasınca çıxdı. Elə bu vaxt "UAZ" markalı bir maşının toz qopara-qopara gəldiyini gördü. Yoldan kənara çəkilib toxmağına söykəndi. Avtomobil yaxınlaşanda qabaqda oturan saqqallını gördü. "Lal" gözlərinə inanmadı. Aradan illər keçsə də, onu tanımışdı. Neçə il bundan qabaq ailəsini vəhşicəsinə qətlə yetirən ermənilərin başçısı idi bu. Əsəbləri gərildi, ürəyi nifrətlə çırpındı. İyirmi səkkiz ildi ki, onu gözləyirdi, sanki bu müddətdə elə bunun üçün sağ qalmışdı. Saqqallını gətirən maşın Qala qapısından içəri daxil oldu. "Lal" tez avtomobilin ardınca içəri qaçmaq istəyirdi ki, birdən ayaq saxladı. Axı amansız intiqam üçün onun bircə imkanı, yeganə fürsəti olacaqdı. Odur ki, səhv etmək, xətaya yol verib fürsəti qaçırmaq olmazdı. Xatırladı ki, nənəsi həmişə deyərdi, bala, tələsən - təndirə düşər. "Lal" yanmaqdan qorxmurdu, onsuz da çox od-alov görmüşdü. Amma qisas yanğısı başqaydı. Bu imkanı əldən verməməliydi. Odur ki, edəcəyi hərəkəti ölçüb-biçmək üçün ona vaxt lazım idi. Bu fikirlə üzüaşağı, dərəyə tərəf addımladı. Birdən...

- Tərpənmə! Əllərini qaldır!

Bu boğuq səs qarşıdakı iri kolların arxasından gəldi. Neçə illər idi ki, doğma ana dilində söz eşitməmişdi. Sakitcə öz yerində durdu. Silahlı əsgərlər kolların arxasından ehtiyatla çıxıb ona tərəf gəlirdilər.

- Kimsən, hara gedirsən?

Aralarındakı daha cüssəli oğlan eyni sualları rus, ingilis, hətta erməni dilində təkrarladı. O, yanındakıların komandiri kimi davranırdı. "Lal"ın gözlərində sevinc işartıları parladı.

- Həh!

- Nə dedin?

"Lal" məsum-məsum komandirə baxırdı. O qədər doğma görünürdü ki, nəsə qəribə bir sevinclə ona yaxınlaşdı. Əsgərlər dərhal silahı "Lal"a tərəf yönəltdilər. "Lal" qorxu-ürkü bilməyib irəliləyirdi. Komandirin gözlərinə diqqətlə baxırdı. Hətta yaxınlaşıb əlini onun sinəsinə qoydu. Komandir "Lal"a heyrətlə baxırdı. "Lal" əlini onun qolundakı Azərbaycan bayrağına çəkmək istəyəndə komandir cəld qolunu kənara çəkdi. "Lal"ın gözləri doldu, boynu büküldü.

- Kimsən, çoban, hardansan?

- Həh!

- Deyəsən, laldı bu... Amma dediyimi başa düşür... Elədir?

- Həh...

"Lal" birdən arxaya dönüb dağın üstündəki Qalaya baxdı və yerindən tərpənib üzüyuxarı götürüldü. Əsgərlərdən biri "Lal"ın arxasınca qaçmaq istəsə də, komandir əlinin işarəsi ilə onu saxladı, sakitcə "Lal"ı təqib etməyi, həm də çox ehtiyatlı və diqqətli olmağı tapşırdı. "Lal"ın görkəmindən çox təsirlənmişdi komandir: "O nə baxışlar idi, ilahi!"

"Lal" qayıdıb Qalaya keçəndə Aşotla rastlaşdı.

- Haralarda veyillənirsən, ay murdar "Lal"? Bəs donuzlar hanı?

- Həh...

- Hə, deyəsən qudurmusan. İndi mən sənə göstərərəm.

"Lal" ani ətrafa boylandı, kimsə görünmürdü. Bəlkə özü də bilmədi ki, toxmağı nə vaxt Aşotun başına endirdi. Aşot bir anda qan içində, huşsuz halda yerə yıxıldı. "Lal" cəld Aşotu yaxınlıqdakı, ot basmış çalaya sürüdü. Sonra darvazadan keçib Qalaya daxil oldu. Bayaqkı "Saqqallı"nın maşını həyətdə idi. Qaladakı ermənilərin bəziləri həyətdə həyəcanla o tərəf-bu tərəfə qaçışırdı, bəziləri isə içəridə vurnuxurdu. "Lal"a fikir verən yox idi.

Onun gözləri "Saqqallı"nı axtarırdı. Qərarı qəti idi. Bu axşam onunla haqq-hesab çəkməli idi. Nə olur, olsun! Əvvəlcə öz hücrəsinə keçdi. Gizlətdiyi bayrağı çıxarıb qoynuna saldı. Otaqlardan birinin qapısını açıb içəri baxdı, sonra ensiz, daş pilləkənlə yuxarı otağa qalxdı. Qapıda avtomatlı əsgər durmuşdu.

"Lal" bircə an ona baxdı, əli ilə içərini işarə etdi, əsgər çönüb o tərəfə baxanda "Lal" cəld toxmağı qaldırıb onun başına çırpdı. Əsgər inildəyib üzü üstə yıxıldı. "Lal" sakitcə addımlayıb qapını açaraq içəri girdi. Saqqallı düşməni otaqda idi. Qarşısına çoxlu xəritələr, kağız-kuğuz yığmışdı. Bir əlində qəhvə fincanı, o biri əlində qələm vardı. "Lal"ı görüb qəzəbləndi.

- Rədd ol, murdar, sənə kim icazə verib bura soxulasan? Qurgen, heyvərə, bunu niyə içəri buraxmısan?

Həyətdən, aşağıdan gələn hay-küy "Saqqallı"nı özündən çıxartmışdı, hirsli-hirsli addımlayıb bayıra baxmaq istədi. Bu fürsət "Lal" üçün kifayət idi. Toxmaq "Saqqallı"nın kürəyinin ortasını tutdu. Erməni komandir diz üstə çökdü. Əlini tapançasına uzatmaq istədikdə çənəsindən küt zərbə aldı. "Lal" onun tapançaya uzanan əlinə də ağır zərbə vuranda üz-gözü qana bulanan erməni zarımağa başladı. "Lal" tez tapançanı götürdü. Cibindəki kirli yaylığını düşməninin ağzına basdı. Birdən "Lal" duruxdu, əlini qoynuna salıb 28 il qoruyub saxladığı ailə fotosunu çıxardı. Fotonu saqqallı komandirə göstərdi.

- Həh! Həh! Həh!

Qan içində qalan erməni şəkilə baxıb zarıyırdı.

Çöldə isə Qalanı fəth etməkdə olan xüsusi təyinatlı qəhrəmanlarımız bu müqəddəs şəhəri murdar işğalçılardan, quldur ermənilərdən təmizləməyə başlamışdılar.

"Saqqallı"nı cəhənnəmə vasil edən "Lal" indi bütün qüvvəsini toplayıb Qalanın ən yüksək hissəsinə qalxmaqdaydı. Aşağıdan onu görən ermənilər "Lal"a atəş açırdılar. Bədəninə sancılan güllələr "Lal"ı yolundan saxlaya bilmirdi. Sürünə-sürünə Qalanın ən hündür yerinə çıxdı, ermənilərin "bayraq" deyə asdığı nimdaş əskini oradan qoparıb həyətə tulladı. Qoynundakı üçrəngli Azərbaycan bayrağını öpüb yuxarı qaldıraraq divardakı oyuğa sancdı. Həmişəki kimi kəsik nidalarla hayqırdı:

- Həh!.. Həh!.. Heyyy!

Amma birdən "Lal"ın sinəsindən güclü bir hayqırtı qopdu, onun dili açıldı:

- Ya-şa-sın Azər-bay-can! Qa-ra-bağ A-zər-bay-candır!

Neçə gündən bəri ürəyindən keçən, oyaq vaxtlarında deyə bilməsə də, yuxularında tez-tez təkrarladığı bu nidalar Qalanın üzərində dolaşıb divarlarda əks-səda verdi...

İndi isə o, ağır yaralı halda uzanıb müqəddəs bayrağa baxırdı. Komandir Ramin tez ona yaxınlaşdı. Qarşısında uzanan bu yaralı öz doğma dilimizdə hayqırmış, Ali Baş Komandanın məşhur, əzəmətli şüarını səsləndirmişdi. Komandir Nəcəfli onun ovcunda nəyisə sıxdığını sezdi. Əlini uzadıb onun ovcundakını götürdü. Bu, fotoşəkil idi. Ailə fotoşəkili. Bu şəkildən komandir Nəcəflidə də var idi. Həmin fotodan Nəcəflilər ailəsinin üzvləri - Raminin atası, anası, bacı və qardaşı boylanırdı. 28 il əvvəl çəkilmişdi bu şəkil. Həyəcanla soruşdu:

- Bu şəkil səndə hardandır? Adın nədir? Kimsən?

Yaralı oğlanın qanlı dodaqları tərpəndi:

- Ramiz!

Ramin sevincindən karıxdı, bu möcüzə onu tamam çaşdırmışdı:

- Qardaşım! Qaqam!.. Allaha şükürlər olsun! Şükürlər olsun!

Əyilib Ramizi qucaqladı, qanına bulaşmış çöhrəsinə bir də baxdı, qucaqlayıb dəfələrlə öpdü qardaşını. Artıq Ramizin nəfəsi gəlmirdi. Gülümsər baxışları qardaşına dikilərək donub qalmışdı. Qardaşından arxada isə sevimli bayrağı dalğalanırdı. Ramin 28 ildən, uzun məşəqqətlərdən sonra qovuşduğu qardaşını indi əbədi itirmişdi. Onun əziz, ancaq artıq cansız olan bədənini bağrına basıb hönkürdü.

Elə bu vaxt Qala divarlarının yaxınlığından qəribə bir səs eşidildi. Bu, incə bir zınqırov səsini xatırlatdı. Səsləndi, tez də kəsildi. Əsgərlərdən biri hüznlü səslə dilləndi:

- Qu quşuydu oxuyan... Axı Qu quşu ömründə bircə dəfə oxuyur, o da son nəfəsində... Ya qüssədən, ya da sevincdən...

Ramiz Ramazanlı

525-ci qəzet.- 2021.- 1 dekabr.- S.23.