Dul qadının tənhalığı

(Əvvəli ötən şənbə sayımızda)

Rəfiqələri bu sözləri yavaş-yavaş onun ağlına yeridirdilər, bilirdilər ki, bu cavan gəlin mustanqa bənzəyir, onu yəhərləmək də olduqca çətin məsələdir. Lakin onlar səylərindən geri çəkilmirdilər, çünki bu mehriban qızı yenidən xoşbəxt görmək istəyirdilər. Onlar çalışırdılar ki, Ruhiyyə təkcə matəm libasını deyil, könlünə, ürəyinə çökmüş qara hüzn hisini çıxarıb atsın, çünki bu davam etsəydi, onun psixikasına da ağır təsir göstərə, onu xəstəliyə sala bilərdi. Yaxşı ki, Hamnet var idi, o, anasını qoruyan, gəmini sahilə bağlayan kəndir rolunu oynayırdı, əgər oğlu olmasaydı, bəlkə də, Ruhiyyə lap ağılsız hərəkətlər də edər, həyatla vidalaşmaq yolunu da seçərdi.

Rəfiqələri onun özündən eşitdiyi Südabə xanımdan misal çəkirdilər. Bu nadir istedad sahibi, həm də vəziyyətə düzgün qiymət verməyi bacarırmış, başının üstünü kəsmiş ağır xəstəlikdən də qorxu hissi keçirmək əvəzinə, öz yaxınlaşan ölümü ilə də razılaşaraq, ərinin və yenicə yaxın olduğu bədbəxt qızın taleyini yoluna qoymağı, onların ailə qurmalarını fikirləşirmiş. O qadın cəhalətin, primitiv qaydaların, ənənələrin əsiri olmaqdan çox uzaq imiş. Və ölümündən sonra da öz xeyirxah işini görmüş, sağlığında cızdığı planın həyata keçməsinə nail olubmuş. İlk növbədə onun təşəbbüsü ilə Hüseyn və Ruhiyyə bir-birinə yaxınlaşmış, ailə qurmuşdular. Bu, öncəgörmək qabiliyyətinə malik olan insan, əgər onlar birləşsələr, məhəbbətin onların dünyasını zəbt edəcəyini də əvvəldən görürmüş. Lakin məhəbbətin belə güclü olacağını, Hüseynlə Ruhiyyənin bir-birini dəlicəsinə sevəcəklərini güman etmirmiş. Axı o, yalnız onların ailə qurmasına, Hüseynin səhvə yol verməməsinə, Ruhiyyənin taleyindəki bədbəxtlik daşını atmasına çalışırmış, layihələşdirdiyi binanın gerçəklikdə belə möhtəşəm olacağını təsəvvür də edə bilməzdi. O, güman edirdi ki, böyük arxitektor Antonio Qaudinin Barselonada tikdiyi "Saqrada Familia"ya bənzər nəsə yaradacaqdır, lakin bu qarşılıqlı hissin, memar lahiyyəsinin meydana gətirdiyi gözəlliyi də ötüb, keçəcəyini heç ağlına da gətirə bilməzdi. O, Qaudi kimi tez öldü, axı məşhur məbədin də tikilib başa çatdırılmasını müəllifi görə bilməmişdi. Əgər görsəydi, təməlini qoyduğu tikilinin belə göz oxşayacağına özü də təəccüb qalardı.

Lakin Südabə xanımın memarlığına da söz ola bilməzdi, Le Korbyuze də, Oskar Nimeyer də arxitekturadan belə baş çıxardığına, onun sadə bir rokokonu zəngin naxışları olan barokkoya çevirmək qabiliyyətinə məəttəl qalardılar. Arxip Kuinci özünün "Dneprdə yay gecəsi" tablosunda göydəki ayın çayın kiçik dalğalarını gümüş rənginə boyadığının ecazkar təsvirinə nail olduğu kimi, bu qadın da özünün ölümündən sonra əri Hüseynin timsalındakı ayın işığının Ruhiyyə adlı axan sulara belə gözəllik verəcəyini ağlına da gətirə bilməzdi. Ayın işığı sakit axan suda möcüzəli səhnə yaratdığı kimi, Ruhiyyənin sönməkdə olan qəlbində elə şam yandı ki, onun parlaq işığı öz ölümünə qədər bu qızın dünyasına qövsü-qüzeh füsunkarlığı bəxş etdi. Heç Ruhiyyə də özünün bu hisslərinə və onların burulğanında yaranan yanar alov xüsusiyyətinə inana bilməzdi. Bu qızın ailə həyatı barədə azacıq məlumatı olmasa belə, əri ilə ona məlum olmayan Romeo və Cülyetta məhəbbətini yaşamağa başladı, özü də bu ağılasığmayan əlkimyanın möcüzəsinə məəttəl qalmışdı. O, heç cür anlamırdı ki, gur ehtirası ilə Hüseyn adi metalı qızıla necə də çevirməyi bacardı. Lakin o, bu ecazkar əlkimyaçını qoruyub saxlaya bilmədi, qızıl külçəsini tapdığına nə qədər sevinirdisə, onu itirdiyinə çox pis oldu, çünki bu itki ilə onun həyata bəslədiyi ümid, yenicə həzz almağa başladığı xoşbəxtlik də yoxa çıxmışdı. O, məhəbbət tonqalı timsalının qocalana qədər onu isidəcəyini, soyuqdan, şaxtadan qoruyacağını güman etdiyi halda, leysan yağış bir andaca ölüm adlanan zərbəsi ilə bu tonqalı söndürdü, onun xırda bir közündən də əsər-əlamət qalmadı.

Ruhiyyənin valeh olduğu ərəb qızı və iranlı bacılar

Ruhiyyə rəfiqələrinin ona qayğı göstərmələrindən, dərddən onu uzaqlaşdırmaq sahəsindəki aramsız cəhdlərindən çox razı qalırdı, başa düşürdü ki, onların dedikləri təskinlik sözləri və nəsihətləri olmasa, onun gəmisi dəniz sularının gizlətdiyi mərcan riflərinə toxunub, bütünlüklə məhv olardı. Bu riflər, onu yaradan mərcanlar elə bil ki, öz təyinatlarını unudub, onun xoşbəxtlik gəmisinin altını deşməklə, onu batırmaq istəyirdilər və buna da nail oldular. Axı bu bədbəxtlik niyə məhz onu tapdı, onsuz da o, elə də uzun olmayan ömrünün böyük hissəsini onun məngənəsində keçirmişdi. O, özü barədə tale adlanan məhkəmənin verdiyi hökmdən etiraz edə bilməzdi, lakin bu hökmün icrası bir qədər təxirə salınıb, geri çəkilə bilərdi. Onsuz da bəxtinin kor olduğu onun üçün sirr deyildi, lakin Hüseynə ərə getməsi ilə gözlərinə işıq gəlmişdi, bu işıq niyə onu tərk etməli idi, niyə o, yenə də kor adamlar kimi kiminsə köməyinə ehtiyac duymalı, həyatından narazı qalmalıydı. Məgər təbiət ona azacıq gözəllik vermişdir ki, onun nəyəsə nail olmaq vasitəsinə çevrilməsi əvəzinə, ancaq xarabalıqlarına qarovul çəksin. Gözəllik yalnız mövcud olduğu vaxt qiymətləndirilir, diqqəti cəlb edir və sahibinə çox arzuladığı xoşbəxtlik, firavanlıq qapılarını açır. Əvvəllər olduğu kimi, onu xırda pul kimi xərcləmək ağılsızlıqdır, məhvə aparan bir yola düşməkdən başqa bir şey deyildir. Gözəllik heç vaxt uzunömürlü olmur, dağ yamacının çiçəyi kimi bir qədər vaxt keçdikdən sonra və ya günəşin yandırıcı istisi ilə solmağa, məhv olmağa üz tutur. Əslində, gözəllik ilin fəsillərini andırır. Onun baharı uzun müddət davam etmir, sonra payızı və qışı gəlir. İlin fəsillərindən isə bir xoşagəlməz fərqi ondadır ki, heç vaxt qışdan sonra onun yenidən ikinci baharı gəlmir, çünki ömür heç də bir-birini əvəz edən illərə bənzəmir, bir nöqtədən çıxıb, düz xətlə irəliləməklə, axırda sona çatır. Ona görə də bahar gələndə onun xoş havasından, könülü, ruhu oyatmasından istifadə etmək lazımdır, çalışmalısan ki, bu arzuladığın ağac çiçək açsın, bu çiçəkləri yağış məhv etməsin, heç olmasa onun cüzi hissəsi mayalanıb, qönçəyə, sonra meyvəyə çevrilsin. Könül verdiyin adam bu meyvələri dadıb, onların şirinliyinə, ləzzətinə qiymət verməyi bacarsın. Sərraf adama rast gələndə bu meyvələr öz qiymətini alır. Hüseyn məhz belə bir insan idi, o, bu cavan qızı könlünün bütün qəsəmələri ilə sevirdi, onun hər bir istəyinə, arzusuna, gözlədiyi hər şeyə nəcibliklə, bəlkə də bədxərcliklə cavab verirdi. O, bu çiçəkləri elə əzizləyirdi ki, elə bil ki, onlardan adi deyil, qızıl almalar əmələ gələcəkdir. Onun cəhdləri cavabsız qalmadı, allah onlara Hamnet kimi sevilməyə bütünlüklə layiq olan bir övlad verdi.

Oğlunun məlum həyət davası baş verəndə ağlamağı, söylədikləri onu çox məyus etmişdi, axı onlar indi müdafiəsiz idilər. Hüseynin sağlığında heç kəs onun keçmişini yada sala bilməzdi, onu nəinki təhqir etməyə, hətta ona sancmalı bir söz deməyə heç kəs cəsarət etməzdi. Çünki onun əri, qoruyucu mələyi vardı. İndi isə o, özünü və oğlunun qorumalı, müdafiə etməli idi. Onun buna gücü çatacaqdımı, axı gələcəkdə daha qorxulu əclaflar üzə çıxıb, ona hücum edə bilərdi. Onlardan necə qorunmaq yollarını da o, bilmirdi. Gözəgəlimliyi də ona bir bəla olmuşdu, qarşısına çıxan kişilər, hətta cavan oğlanlar ona söz deməmiş keçmirdilər, yollarına davam etmirdilər. Ruhiyyə özü həmin ölkələrdə olmasa da, Hüseyn danışırdı ki, Avropa şəhərlərində, hətta Parisin, ya Venetsiyanın özündə heç kəs qadına söz atmır, hamı gözəl qadınları sezməkdən həzz alır, baxış hər şeyi deyir. Lakin bu vaxt bizdə olduğundan fərqli olaraq dil işə düşmür, heç kəs şit hərəkətlərə yol vermir. Bizdə, Türkiyədə isə rus turist qadınlarına münasibətdə vəziyyət başqadır, hamı gözəl qız, gözəl qadına elə bil ki, söz atmaq yarışına girişmişdir. Bundan onların əlinə heç nə keçmir, heç nə qazanmırlar, ancaq əvvəllər küçədə oturub meyxana deyənlər kimi qıza, qadına söz atmasalar, bağırları çatlayar. Olduqca pis bir adət yaranmışdır ki, əgər sən kişisənsə, hökmən qadına söz atmalısan. Əvvəllər buna görə qızın qardaşı, ya nişanlısı yortmaqla, bıçaq işlətməklə cavab verirdi. Bu köhnəliyin qalığı olan adət sıradan çıxmışdırsa da, ona səbəb olan digər iyrənc adət - qadına söz atmaq hələ də qalmaqdadır.

Ruhiyyə Hüseynlə iki dəfə Əbu Dabidə, həmçinin, Dubayda olmuşdu, burada onun ərinin bacısı oğlu bir varlı ərəbin gənc, olduqca gözəl həkim qızına evlənmişdi. Onlar bircə dəfə Bakıda olmuşdular və Ruhiyyəgil də onların şərəfinə yaxşı məclis düzəltmişdilər. Hüseyn qaydanı pozub, bacısı oğlu ilə birlikdə onun gözəl xanımının şərəfinə fransız şampanı içmişdi. Fatimə adlı bu qız Əbu Dabidə ingilis məktəbində oxuduğundan və Tibb universitetində təhsilini də ingilis dilində aldığından islamın əndazədən çıxan qaydalarını bəyənmirdi, lap yeniyetməliyindən valideynləri nə qədər məcbur etsə də, hicab geyinməmiş, özünü müasir avropalı qız kimi aparmışdı. Əri ilə o, bir-birinə çox yaraşırdı və artıq ərinə iki oğul da doğmuşdu və onlara, atasının məsləhəti ilə əslən yəhudi olan peyğəmbərlərin adlarını qoymuşdular.

Hüseynin Təbrizdən olan azərbaycanlı dostunun iki qızı da anası ilə birlikdə onlara qonaq gəlmişdi. Mehmanxanada yaşayırdılar, lakin Hüseynlə Ruhiyyə onları bəzən nahara və şam yeməyinə restorana aparırdı. Qızlar spirtli içkini də xoşlayırdılar. "Annessi" ("Hannessy") fransız konyakını çaynikə töküb, guya çay kimi armudu stəkanlarda içirdilər. Bakılı cavanların onlara diqqət yetirməsi, milli rəqs vaxtı onlara yaxınlaşması da xoşlarına gəlirdi. İndi Təbrizdə yaşasalar da, ataları Ərdəbil şəhərindən idi, analarını, 14 yaşı olanda məktəbdən götürüb qaçmışdı. Yazıq arvad ərindən xeyli qoca görünürdü, ona Ruhiyyəgil "Həccxanım" deyə müraciət edirdilər. Çünki əri kimi Məkkəni ziyarət etmişdi.

Ruhiyyənin bu qonaqlarından aldığı təəssürata görə ərəb və iranlı qızlar arasında xeyli fərq var idi. Birləşmiş Əmirlikdən olan gəlinlərinin geniş intellektə malik olması ilə yanaşı, davranışında xoşa gələn bir nəciblik var idi. Müasir qız olsa da, namus, qeyrət məsələsində əsl müsəlman qızı kimi özünü aparırdı. Təbrizli qızlar isə azərbaycanlı olsalar da, öz hərəkətlərinə o qədər də nəzarət etmirdilər, restoranda rəqs etməkdən yorulmurdular, gedib müğənni qızla, kişi ilə şəkil çəkdirirdilər.

Bir sözlə, qadın azadlığından nə qədər söhbət getsə də, Şərqdə qadınları daim məhdudiyyətlər əhatə etmişdi. Təbrizli qızlar isə müəyyən çərçivədə olan bu məhdudiyyətlərə məhəl qoymayanda, bu, heç də yaxşı hisslər doğurmurdu.

Ərəb qızı olduqca mehriban bir insan idi, Ruhiyyəyə öz rəfiqəsi kimi yanaşır və tez-tez onlara qonaq gəlmələrini xahiş edirdi. Ruhiyyə ingiliscə yaxşı bilmirdi, ona görə də əri onların söhbətlərini tərcümə edirdi.

Əbu Dabidə onları şah ailəsini qarşılayan kimi qarşılayırdılar, səhər yeməyi də, nahar da, şam da Fatimənin atasının şəhər yaxınlığındakı imarətində əsl ziyafət xarakteri daşıyırdı, ət, toyuq əti, balıq xörəkləri, milli xörəklər, ləvəngi bir-birinə qatışırdı. 10-12 nəfərlik məclisin süfrəsinə, bəlkə də, yüz nəfərlik xörəklər düzülürdü.

Ümumiyyətlə, ərəblər çox qonaqpərvərdir, Hüseyngilin gəlinləri hesab etdiyi Fatimə isə mələk kimi insandır, o, Hüseynlə arvadına xüsusi mehribanlıq göstərirdi, özünü elə aparırdı ki, sanki axırıncılarla son iki ildir ki, yox, 20 ildən artıq bir müddətdə tanışdır. Olduqca gənc olmasına baxmayaraq, Əmirliyin paytaxtının ən məşhur ginekoloq həkimlərindən biri idi. Əri Arif də çox gözəl xasiyyətə malik idi. İngiltərədə universiteti bitirmiş, oradakı ispan bankında çalışmış, sonra tələbə dostu, sonradan qaynı olan Əbdürrəhmanın təkidi ilə Londondan Əbu Dabiyə gəlmiş və oradakı İslam bankında yüksək vəzifədə işləməyə başlamışdı. Fatimə ilə tanış olduqdan sonra bir-birinə vurulmuş, qızın atası Şəms də gənclərin qərarına etiraz etməmiş və onlar ailə qurmuşdular. Digər bir neçə qohumla birlikdə Hüseynlə Ruhiyyə "Formula-1"in böyük kompleksindəki restoranda keçirilən nişan mərasimində, sonra da şəhərdəki "Sofitel" otelindəki toy məclisində iştirak etmişdi. Arifin atası Bakıdan toya gedənlərin bütün xərclərini özü çəkmişdi.

(Ardı var)

Telman ORUCOV

525-ci qəzet.- 2021.- 4 dekabr.- S.22.