Ramil Səfərovun ekstradisiyası: Bu necə olmuşdu?

(Əvvəli ötən şənbə sayımızda)

Söhbətimiz sakit, amma nisbətən gərgin ovqatda keçdi. Macar nazir Ramil Səfərovun yalnız cəzasının qalan hissəsini Azərbaycanda çəkmək şərti ilə ekstradisiya edildiyini xüsusi vurğuladı. Onun dərhal əfvinin gündəlikdə dayanmadığını, bu addımı atmaqla Macarıstanı pis vəziyyətdə qoyduğumuzu dedi. Təkcə Ermənistanla deyil, Avropa Birliyi ilə münasibətlərinin gərginləşdiyini, daxildə vətəndaş cəmiyyəti ilə üz-üz qaldıqlarını xatırlatdı. Bir sözlə, bizi əhdə vəfasızlıqda günahlandırdı.

Mən iyunun sonunda Bakıdakı yüksək səviyyəli danışıqların bəzi detallarını açıqlamalı oldum. Azərbaycan Prezidentinin ekstradisiyanın ilkin şərti kimi məhbus zabitin əfvi məsələsini qəti şəkildə irəli sürdüyünü yada saldım. Zamanında macar məhkəməsinin Ramil Səfərova qeyri-adekvat şəkildə ağır cəza verdiyini, indiki gecikmiş qərarla əslində buraxılan səhvin düzəldildiyini dedim. Ehtiyac yaranarsa, müəyyən audio materialları təqdim etməyə hazır olduğumuzu bildirdim.

Ermənistan rəhbərliyinin yaxın keçmişdə çoxsaylı insan tələfatı ilə nəticələnmiş terror aktı törədənləri Yerevanda qəhrəman kimi qarşıladığını, dərhal əfv etdiyini, vətəndaşlıq verdiyini, hətta erməni dövlət və hökumət başçılarnın utanıb-qızarmadan qatı cinayətkarla görüşdüyünü, bunu KİV vasitəsi ilə yaydıqlarını vurğuladım. Dediklərimə sübut kimi Parisin Orli hava limanında 8 nəfəri qəddarlıqla qətlə yetirən, cəzasının cüzi hissəsini çəkəndən sonra Fransadan Ermənistana ekstradisiya edilən terrorçu və qatil Varujan Qarabedyanın nümunəsini yada saldım. Cinayətlərinin müqabilində layiq olduğu cəzanı işğalçı kimi gəldiyi Qarabağda, Azərbaycan əsgərindən alan başqa bir terrorçunu - adı ətrafında əzabkeş aurası yaradılan, kultlaşdırılan Monte Melkonyanı xatırlatdım.

Ermənilərin istər Osmanlı imperiyasında, istərsə də Azərbaycanda milli zəmində qanlı cinayətlər törətmiş daşnak liderlərini, müharibə canilərini dünyaya tarixi ədalət uğrunda mübarizə aparan əzabkeş qəhrəmanlar kimi tanıtdıqlarını, Soqomon Seyranyan və Misak Torlakyan kimi siyasi qatilləri cəngavər, fədai ranqına yüksəltdiklərini diqqətə çatdırdım. Bu soyuqqanlı insan cəlladları ilə müqayisədə Ramil Səfərovun təbii ki, əsla məqbul saymadığımız hərəkətinin sıradan bir qətl, daha çox hisslərinə hakim kəsilə bilməməyin acı nəticəsi kimi meydana çıxdığını sözlərimə əlavə etdim. Monoetnik Ermənistandan fərqli olaraq münaqişə başlayana qədər ölkəmizdə yüz minlərlə erməninin yaşadığını (və müəyyən qisminin indi də yaşadığını!), azərbaycanlıların dünyanın tolerant xalqlarından biri kimi tanındığını, heç vaxt etnik və dini zəmində heç kimlə düşmənçilik aparmadığımızı bildirdim.

Jolt Nemetin beynəlxalq birliyin Macarıstana təzyiqləri ilə bağlı dediklərinin müqabilində dost ölkəni və onun hökumətini çətin vəziyyətdə qoymağımız fikri ilə müəyyən qədər razılaşdım. Amma macar rəsmisinin diqqətinə çatdırdım ki, belə bir riskin mövcudluğu ilə bağlı hələ ehtimallar ilk gündən mövcud olmuşdu. Yəni atılan addımın riskliliyi, beynəlxalq miqyasda doğuracağı əks-səda hər iki tərəfə əvvəldən bəlli idi. Bütün təzyiqlərə rəğmən, macar hökumətinin belə bir qərar qəbul etməsini yüksək qiymətləndiririk. Digər tərəfdən, hətta Azərbaycan Prezidenti Ramil Səfərovu əfv etməsəydi belə, Yerevan yenə eyni hay-küyü salacaqdı. Avropa Birliyinin ölkələrimizə, ilk növbədə də işğala məruz qalmış Azərbaycana ikili standartla yanaşdığını xatırlatmağı da unutmadım.

Təbii ki, istənilən qədər mübahisə etmək, əks arqumentlər gətirmək mümkün idi. Amma sonda yenə hərə öz mövqeyində qalacaqdı. Kiminsə fikri dəyişməyəcəkdi. Mən onsuz da xoş olmayan söhbətin açıq mübahisə, söz güləşdirmə müstəvisinə keçməsini istəmirdim. Ona görə də yumşaq bir şəkildə macar həmkarlarımı vəziyyətlə barışmağa, əsla peşmançılıq hissi keçirmədən atdıqları nəcib, humanist addımı sona qədər müdafiə etməyə çağırdım. Ajiotajın tezliklə səngiyəcəyini, bu gün meydan sulayanların sakitləşəcəyini, ortada isə yalnız Macarıstanın humanizm, ədalət bəhrəsi olan və heç vaxt yaddan çıxmayacaq bir xeyirxahlıq örnəyi qalacağını bildirdim.

Təbii ki, söhbətin sonunda əvvəldən hazırlanmış etiraz notası təqdim edildi. Elə oradaca gözdən keçirərkən ifadələrin düşündüyüm qədər sərt olmadığının fərqinə vardım. Jolt Nemetin məni qapıya qədər ötürməsi və qapının önündə əlini çiynimə qoyaraq məsələyə anlayışla yanaşmağımızı xahiş etməsi də çox şeydən xəbər verirdi. Deyəsən, formal prosedurun icrası ilə onun da üstündən ağır yük götürülmüşdü. Hər halda, söhbət başa çatanda sifətinin ifadəsi görüşün əvvəlindəki kimi sərt deyildi... Vidalaşarkən "Sir, I am in your disposal in any time" ("Ser, hər vaxt sərəncamınızdayam") deməsi də "incikliyin" arxada qalmasından xəbər verirdi...

Bir neçə saatdan sonra Azərbaycan səfirinin bazar günü Macarıstan Xarici İşlər nazirliyinə çağırılması və ona etiraz notası verilməsi dünya informasiya agentliklərinin aparıcı xəbərləri sırasında yer almışdı.

Nazirlikdən birbaşa Səfirliyə gəldim. Görüş və danışıqlar barəsində dövlət başçısını məlumatlandırdım. Prezident bütün detallarla maraqlanırdı. Məsələni daim diqqətdə saxladığı hiss olunurdu. Sonra söhbət yazısı hazırlayıb Administrasiyaya və XİN-ə göndərdim. Gün ərzində Bakıdan çoxlu zənglər oldu. Telefon açıb təbrik bildirənlərin, xoş söz söyləyənlərin, razılıq və mənəvi dəstək ifadə edənlərin arasında tanımadığım xeyli adam vardı. Amma təəccübümə rəğmən, birincilər sırasında zəng vurub sevincini bölüşməli, minnətdarlığını bildirməli olan şəxsdən - Sahib Səfərovdan səs-səda eşidilmirdi. İndi çox həyəcanlı anlar yaşadığını düşünüb günün sonunda özüm zəng vurdum, gözaydınlığı verdim.

Ertəsi gün Piter Siyyarto ilə söhbətimiz oldu. Təşəbbüs macar rəsmisi tərəfindən gəlmişdi. Əvvəlcə elə düşündüm ki, cənab Siyyarto də protokol görüşü keçirir; rəsmi şəkildə narazılığını, narahatlığını bildirəcək, sonra da bu barədə mətbuata məlumat ötürəcək. Amma düşündüyümün əksi oldu. Piter ilk növbədə birlikdə gördüyümüz işin uğurla nəticələnməsi münasibəti ilə dövlət başçısına hökuməti adından təbriklərini çatdırmağı xahiş etdi. Son üç gündə istər daxildən, istərsə də Avropa qurumlarından eşidilən tənqidlərə rəğmən, Baş nazir Orbanın verdiyi qərarın düzgünlüyü ilə bağlı qətiyyən tərəddüd hissi keçirmədiyini dedi. Daha sərt tənqidlərin, etiraz aksiyalarının, nümayişlərin hələ irəlidə olacağını və bütün bunlara təmkinlə, emosiyasız və soyuqqanlı yanaşmaq lazım gəldiyini vurğuladı. Atacağımız addımları qarşılıqlı şəkildə əlaqələndirməyin zəruriliyindən danışdı.

Piter Siyyarto görüş zamanı hər iki ölkənin rəsmi və hökumətə yaxın mətbuatında mövzunu birdəfəlik qapatmağın zəruriliyini diqqətə çatdırdı. Həm də təklifin Baş nazirdən gəldiyini gizlətmədi. Qarşıya qoyulan vəzifə yerinə yetirilmişdi. İstəyimizə çatmışdıq. Bundan sonra keçmiş məhbusun qatil, yoxsa qəhrəman olması ətrafında mübahisə açmağa, mənasız yerə kimləri isə qıcıqlandırmağa lüzum qalmamışdı. Onun nə demək istədiyi mənə aydın idi. Bir günün içərisində dünənki Budapeşt məhbusunun baş leytenantlıqdan mayor rütbəsinə yüksəlməsi, mənzillə təmin edilməsi, səkkiz il yarım ərzində toplanan maaşının ödənilməsi, ən əsası isə bütün bu addımların geniş reklam edilməsi daxili işimiz olsa da, macar mətbuatında ekstradisiyaya razılıq vermiş hökumət başçısını ələ salmaq kimi dəyərləndirilirdi. Müxalif qəzet və saytlar xüsusi fəallıq göstərirdilər.

Təbii ki, Prezident sərəncamı ilə əfv olunan Ramil Səfərov Azərbaycan vətəndaşı kimi işlə, mənzillə təmin olunmalı idi. Üzləşdiyi məhrumiyyətlərlə də bunları haq etmişdi. Lakin göstərilən yaxşılığı, yaxud halal haqqının özünə qaytarılmasını şouya çevirməyə, mətbuata və televiziyaya çıxarmağa, geniş informasiya yaymağa nə ehtiyac vardı? Hər şeyi daha sakit şəkildə etmək olmazdımı? Bəlkə də çoxlarının bilmədiyi bir məsələ də vardı: Prezident zərbələri üzərinə götürüb keçmiş məhbusu əfv edənə qədər indi səxavət kisəsinin ağzını açıb dövlət vəsaiti hesabına mənzil, maaş, rütbə paylayanlar ümumiyyətlə dustaq zabitin taleyi ilə nə qədər maraqlanmışdılar?

Macarıstandakı ilk səfirimiz Həsən Həsənovun təşəbbüsü və təkidi ilə Müdafiə Nazirliyi Ramilin həbsxanadakı xərclərini qarşılamaq üçün əslində qurumun maliyyə imkanları ilə müqayisədə son dərəcə simvolik bir təqaüd ayırmışdı. Bu məbləğ onun heç telefon danışıqlarının yarısına çatmırdı. Amma həmin pulu almaq özü də müşkülə çevrilmişdi. Məsələn, 2012-ci il üçün nəzərdə tutulan məbləğin yarısını yalnız iyul ayında göndərmişdilər. Özü də mənim keçmiş müdafiə naziri Səfər Əbiyevə təkidli telefon zənglərimdən sonra! Halbuki elə həmin iyul ayına qədər məhbusun Azərbaycana qaytarılacağı heç kimin ağlına da gəlmirdi, deməli, onun maddi təminatı haqqında daha ciddi düşünməyə ehtiyac vardı.

Bir incə nüansı da qeyd edim: əvvəllər Həsən müəllim, sonra isə mən keçmiş həmkar kimi müdafiə nazirinə ərklə telefon aça bilirdik. Ən azı Səfər Əbiyev bir vaxtlar aramızda olan salam-kəlamı nəzərə alıb zənglərimizə cavab verirdi. Bəs Macarıstanda nazirin şəxsən tanımadığı başqa, deyək ki, cavan bir diplomat çalışsaydı, vəziyyət necə şəkil alacaqdı? Əgər hər hansı bir vəsait ayrılmışdısa, onun vaxtında göndərilməsini təmin etmək olmazdımı? Lazımi məqamda dara düşmüş həmkarına adi diqqəti göstərməyən adamların Prezident sərəncamından sonra 180 dərəcə dəyişmələri ən azı qəribə idi və xeyirxahlıqdan daha çox özünü reklam etmək, yaxud "yuxarıların" xoşuna gəlmək təsiri bağışlayırdı.

Həbsxanada saxlandığı illər ərzində Ramil Səfərovun zəruri tələbatı əsasən Səfirlik tərəfindən ödənilmişdi. Ayda üç dəfə verdiyi siyahı əsasında əməkdaşlar (konsul və sürücü) bazarlıq edib həbsxanaya aparırdılar. Ödəniş əsasən Səfirliyin xüsusi xərclər smetasından edilirdi. Siyahıdakı bütün ərzaq çeşidləri əvvəlcədən həbsxananın müvafiq xidməti ilə razılaşdırılırdı. Əsas şərtlərdən biri hər şeyin fabrikdə qablaşdırılmış şəkildə olması idi. Yadımdadır, 2011-ci ilin Novruz bayramında həyat yoldaşımın - Şəhla xanımın təşəbbüsü ilə Səfirlik əməkdaşları ona bayram xonçası - plov və Azərbaycan şirniyyatı aparmaq istəyirdilər. Həbsxana rəhbərliyinə müraciət etdik. Hər şeyin ev şəraitində hazırlanması ilə bağlı ciddi təminat verməyimizə, səfirin şəxsən məsuliyyət daşımasına və gətirdiyimiz bütün dəlil-sübutlara baxmayaraq, sovqat qəbulundan qəti boyun qaçırıldı. Macar tərəfin ehtiyatlılığını başa düşür və yüksək qiymətləndirirdik. Bu, ilk növbədə ermənilərin əli ilə mümkün zəhərlənmə ehtimalının qarşısını almaq məqsədi güdürdü.

Müxtəlif vaxtlarda Budapeştə yolu düşən və həbsxanada məşhur dustağa baş çəkən bəzi həmvətənlərimiz də müəyyən ianələr edirdilər. Məsələn, yadımdadır ki, YAP icra katibi Əli Əhmədov Budapeştdə olarkən partiya adından MN-nin bir illik təqaüdü həcmində yardım göstərmişdi. Aydın məsələdir ki, istər Müdafiə Nazirliyindən, istərsə də ayrı-ayrı şəxslərdən daxil olan vəsait Səfirlikdə toplanır, nəyə və hansı məqsədlə xərclənməsinin dəqiq hesabatı aparılırdı. MN-nin tələbi ilə hər ilin sonunda göndərdikləri məbləğlə bağlı ayrıca arayış hazırlanıb təqdim edilirdi. Ekstradisiyadan sonra isə qalan vəsait son sentinə qədər aktlaşdırılıb müşavir Anar İmanov vasitəsi ilə Bakıda Ramil Səfərovun özünə çatdırılmışdı.

Və bütün bu işlər müəyyən məxfilik şəraitində, Səfirliyin daxili işi kimi həyata keçirilmişdi. Diplomatik missiya heç vaxt məhbus zabitə göstərilən diqqət və qayğını gündəmə gətirməmişdi. Kimdənsə əlavə vəsait və s. tələb edilməmişdi. Yəni biz sadəcə vəzifəmizi yerinə yetirirdik. Öz işini görən adamın isə bundan qürrələnməsi ən azı qeyri-ciddi və gülməli görünərdi...

***

Ramil Səfərovun Azərbaycana qaytarılması və əfvi əvvəldən də gözlənildiyi kimi, beynəlxalq miqyasda geniş əks-səda doğurdu. Təyyarə Bakı hava limanına enəndən bir neçə saat sonra ABŞ Milli Təhlükəsizlik Şurasının rəsmi nümayəndəsi Tommi Vaytor Ağ evin mətbuat katibliyi adından rəsmi açıqlama yaydı. Burada ekstradisiya və əfvin prezident Obamanı "ciddi şəkildə qayğılandırdığı" vurğulanır, atılan addımın "regionda gərginliyi azaltmaq və barışığa gəlmək istiqamətində göstərilən səylərlə" daban-dabana zidd olduğu göstərilirdi. ABŞ rəsmisi eyni zamanda qarşı tərəfi də hədələyərək "Ramil Səfərovu Azərbaycana verməsi ilə bağlı Macarıstandan da izahat tələb ediləcəyini" xüsusi nəzərə çarpdırmışdı. Ermənistanın üzv olduğu Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının Baş katibi Nikolay Bordyuja isə sırf ermənipərəst mövqedən çıxış edərək Azərbaycan hakimiyyətinin Səfərovun əfvi barəsindəki qərarının beynəlxalq hüquq normaları ilə daban-dabana zidd və onun prinsiplərinə meydan oxumaq olduğunu bildirmişdi. Rusiya rəsmisinin fikrincə, "atılan addım açıq-aşkar konyuktur siyasi maraqlara xidmət edir və bunlara heç bir vəchlə haqq qazandırıla bilməz". Özünün bir sıra digər həmkarları kimi Bordyuja da "regional sabitliyə ciddi təhlükə yaranacağından" əməlli-başlı əndişəyə düşmüşdü! Amma təbii ki, bəyanat müəlliflərinin heç biri erməni silahlı qüvvələri Azərbaycan ərazilərini işğal edəndə, etnik təmizləmə siyasəti aparanda, kütləvi qətl və qırğınlar törədəndə, bütöv kənd və şəhərləri yer üzündən siləndə "regional təhlükəsizliyə" heç bir təhlükə görməmişdilər.

Sentyabrın 3-də RF Xarici İşlər Nazirliyi "Ramil Səfərov məsələsi" ilə bağlı ayrıca bəyanat yaymışdı. Nazirlik belə bir sənədin meydana çıxma zərurətini Rusiyanın ATƏT Minsk qrupunun həmsədrlərindən biri olması, ekstradisiya və əfv fərmanını Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsinə təhlükə sayması ilə əsaslandırmışdı. Təbii ki, Fransa da "yarışdan" geri qalmamışdı. On illlər boyu sadəcə seyrçi mövqeyində dayanan, Ermənistanın işğal və terror siyasətinə göz yuman hər üç həmsədrin birdən-birə belə qayğılanmasının səbəbini başa düşmək çətin deyildi. Azərbaycanın öz vətəndaşının taleyi ilə bağlı qətiyyəti bir sıra dünya paytaxtları kimi Moskva, Vaşinqton və Parisdə əməlli-başlı çaşqınlıq yaratmışdı. Bəlkə də hələ o zaman bunun bir başlanğıc olduğunu anlamışdılar.

Avropa Birliyi xarici işlər naziri Ketrin Eştonun mətbuat katibi Maya Kotinyançiç, Avropa Şurasının Baş katibi Turbyorn Yaqland, eyni qurumun insan haqları üzrə komissarı Nil Muyjnieks, Avropa Parlamentinin sədri Martin Şults, Avropa Şurası Parlament Assambleyasının sədri Jan Klod Minyon, AB-nin daimi nümayəndəsi Herman van Pompey, NATO Baş katibi Anders Foq Rasmussen, BMT-nin insan haqları üzrə ali baş komissarı Navanatay Pillay və başqa rəsmilər də ümumi xora qoşularaq "narahatlıqlarını" dilə gətirdilər, Azərbaycan rəhbərliyinin qəbul etdiyi qərarın xalqlar arasındakı etimad mühitini pozduğunu, insan haqlarına hədə və risklər yaratdığını (!?-V.Q.) vurğuladılar. Təkrar da olsa yada salmağa ehtiyac var: Azərbaycanda yüz minlərlə insanın elementar haqları işğalçı Ermənistan tərəfdən kobud şəkildə pozulanda, ötən əsrin ən dəhşətli faciələrindən sayılan Xocalı soyqırımı baş verəndə bu qurumların o zamankı rəhbərlərinin necə susqun, laqeyd münasibət sərgiləmələri heç kimə olmasa da, ölkəmizin hər vətəndaşına yaxşı məlumdur.

Sentyabrın 13-də Avropa Parlamenti, noyabrın 18-də isə AŞPA müvafiq surətdə 2012/2785 (RSP) və 2022 (2014) saylı qətnamələr qəbul etdi. Hər iki sənəddə bütünlükdə ekstradisiya aktı, xüsusən də əfv fərmanı pislənir, hətta keçmiş məhbusa edilən güzəştlərin (maaş, mənzil və rütbə ilə bağlı) ləğvi tövsiyə olunurdu. Əksəriyyəti ermənipərəst mövqedən çıxış edən avroparlamentarların birtərəfli və yersiz "məsləhətləri" yalnız müstəqil dövlətin daxili işlərinə qarışmaq kimi dəyərləndirilə bilərdi. Təbii ki, Bakıda heç kim onları icra etməyi düşünmürdü.

Azərbaycan dövlətinin başçısı İlham Əliyev çıxışlarının birində 2012-ci ilin sentyabrından başlayaraq ölkəmizə qarşı çevrilən bütün bu birtərəfli, ədalətsiz, qeyri-obyektiv basqılara, ağa qara demək cəhdlərinə qətiyyətlə cavab verərək demişdi:

"Ramil Səfərovu vətənə geri qaytarandan sonra Azərbaycana qarşı xeyli təzyiqlər oldu. Mən təzyiqləri gözləyirdim, amma doğrusu, bu dərəcədə olacağını gözləmirdim. Çünki bu təzyiqlərin heç bir əsası yoxdur. Azərbaycan öz zabitini vətənə qaytarıb. Vəssalam! Kim nə deyir desin, məni maraqlandırmır. Biz bunu etmişik, düz də etmişik. İkincisinə qalan yerdə heç bir qanunu pozmamışıq. Hər şeyi ədalətli qaydada etmişik. Ramil Səfərov vətənə qaytarıldı və mən onu dərhal əfv etdim. Bu, mənim konstitutsion hüququmdur. Ona görə burada ittihamlara, təzyiqlərə yer qalmır. Üçüncüsü, Ramil Səfərov özü işğaldan əziyyət çəkmiş, yaxınlarını itirmiş bir insandır. Onun doğulduğu şəhər işğal altındadır və 8 ildən çox cəza çəkmişdi. Hər şey ədalətli idi, o, qayıtdı və Azərbaycanda yaşayır və orduda xidmət edir".

***

Sentyabrın 3-də Səfirliyin elektron poçtuna ilk hədə məktubu daxil oldu. Kompüter mütəxəssisimiz Vüqar Əliyev çətinlik çəkmədən İP ünvanına görə onun İrlandiyadan göndərildiyini müəyyən etdi. Anadolu türkcəsi ilə, şablon nümunə əsasında tərtib olunmuş məktubun müəllifi (yaxud müəllifləri) özünü "ASALA-Fighters" ("ASALA Döyüşçüləri") adlandıran hansısa gerçək, yaxud uydurma qurum idi. "Ramil Safarov adlı bir katili serbest birakarak Ermenilere karşi zafer kazandiqinizi zannediyorsanız, yanılıyorsunuz" - cümləsi ilə başlanan təhdid "Çok yakında bütün Azeri konsolosluq elemanları bu güne kadar uyqulamadığımız bir yöntemle öldürülecektir!" - sözləri ilə bitirdi. Ardınca da "xüsusi qəddarlıqla" öldürülmələri nəzərdə tutulan əməkdaşların ad və soyadları gəlirdi.

Əslində hər sətrindən məlumatsızlıq sezilən, qorxu və xof yaratmaq cəhdi duyulan bu sənədi elektron xuliqanlıq nümunəsi sayıb ciddiyə almamaq olardı. Və çox güman ki, elə belə idi. Əvvəla, Budapeştdəki Azərbaycan nümayəndəliyi "konsolosluq" yox, Səfirlik idi. Əməkdaşların siyahısını aydın məsələdir ki, bizim internet saytından götürmüşdülər. Həmin ərəfədə mən internet səhifəmizin istifadəçilərinə yeni müraciət mətni hazırladığımdan adımın, vəzifəmin, tərcümeyi-halımın əks olunduğu səhifə saytdan müvəqqəti çıxarılmışdı. Amma hədə məktubunun müəllifi, yaxud müəllifləri bunun fərqinə varmamışdılar. Sadəcə, qarşılarına çıxan adları vəzifə ierarxiyasına əhəmiyyət vermədən sadalamaqla kifayətlənmişdilər. Nəticədə belə alınırdı ki, Səfirliyin sürücü, yaxud mühasibi ekstradisiya məsələsində daha önəmli rol oynayıb. Ona görə də şiddətli cəza missiya başçısından daha çox onlara şamil ediləcək...

Əlbəttə, belə mülahizələri nəzərə alıb hədə məktubunu sakitcə bir kənara atmaq da olardı. Lakin şərait ən xırda nüanslara da son dərəcə sayıqlıqla yanaşmağı tələb edirdi. Hər cür hədə və riskə hazır olmalı idik. Çünki ünvanımıza gələn hədələr yalnız anonim xarakter daşımırdı. Bir gün əvvəl Dağlıq Qarabağ separatçılarının əski liderlərindən biri, bədnam "Krunk" hərəkatının rəhbəri İqor Muradyan (yeri gəlmişkən, həmin günlərdə o, etika və insanlıq həddini aşıb macarları "aradüzəldən, fahişə və ofisiantlardan ibarət millət" adlandırmışdı) erməni saytlarına müsahibəsində hər hansı şəkildə ekstradisiya məsələsinə qatılan Azərbaycan və Macarıstan rəsmilərinə sərt şəkildə "dərs verməyin" zamanı çatdığını bildirmişdi.

Türklərə barışmaz düşmən, ermənilərə əbədi dost olduğunu göstərmək üçün yeni fürsət tapan siyasi təlxək Vladimir Jirinovski isə məkrli fitnəkarlıqla daşnak terrorçularına köhnə ənənələri dirçəldib yenidən "diplomat ovuna" çıxmağı məsləhət görmüşdü. Nəhayət, Ermənistan prezidenti Serj Sarqsyanın avqustun 31-də, Təhlükəsizlik Şurasının təcili iclasında milli təhlükəsizlik xidmətinin şefinə iclasdan sonra mühüm tapşırıqla bağlı bir dəqiqəlik yanına gəlməsini çoxmənalı şəkildə bildirməsi və həmin məqamın televiziya proqramlarında xüsusi vurğulanması da diqqətdən yayınmamışdı. Bu gülünc "əzələ nümayişlərinin" vəziyyətin çıxılmazlığından irəli gəldiyini, çarəsiz vurnuxmadan başqa bir şey olmadığını başa düşmək üçün xüsusi ağıla ehtiyac yox idi. Amma istənilən halda düşmən düşmənliyində qalırdı...

Ona görə də Azərbaycan və Macarıstan xüsusi xidmət orqanlarına "ASALA döyüşçülərindən" aldığımız hədə məktubu barəsində dərhal xəbər verdik. Həmin gün Səfirlik əməkdaşlarının toplantısını keçirdim. Kiminsə həyatını təhlükədə saydığından həmişəlik Bakıya dönmək, yaxud vəziyyət düzələnə qədər məzuniyyətə çıxmaq niyyətində olub-olmadığı ilə maraqlandım. Bu istəyə tam anlayışla yanaşılacağını bildirdim. Əməkdaşlar bir səslə, birmənalı şəkildə qətiyyən belə fikrə düşmədiklərini, hamının sona qədər bir yerdə olmaq niyyətini açıqladılar. Həmin anda iki ildən bəri birlikdə çalışdığımız gənclərlə həqiqətən də qürur duydum.

Kiçik yaşlı uşaqları olan iki qadın əməkdaşımızın yaxın iki-üç həftə ərzində işə yalnız zərurət yarandığı zaman gəlmələrini tapşırdım. Digər işçilərə də ehtiyatlı olmağı, çalışıb günün işıqlı vaxtı evə qayıtmağı, qaranlıq saatlarda və arxa küçələrlə gəzməməyi, naməlum şəxslərlə ünsiyyətə girməməyi, daim sayıqlıq hissini qorumağı tövsiyə etdim. Bir-birləri ilə əvvəlki vaxtlarla müqayisədə daha çox əlaqə saxlamağı tapşırdım. Hamı dalğın idi. Kiçik kollektiv ilk dəfə belə çətin sınaqla qarşılaşırdı. Amma həyəcanlarını bacardıqları qədər gizlətməyə çalışırdılar.

Həmin gün başqa bir narahatlıq doğuran xəbər də aldıq. Macarıstandakı erməni milli azlığının nümayəndələri Səfirlik qarşısında etiraz aksiyası keçirməyə hazırlaşırdılar. Təbii ki, dinc aksiyaya hər hansı iradımız ola bilməzdi. Narahatlığa səbəb gözlənilməz təxribat hallarının baş vermə ehtimalı idi. Günortadan sonra binanı qoruyan macar polislərinin sayı nəzərəçarpacaq dərəcədə artırıldı. Təxminən yarım saatdan sonra isə onlar gəldikləri mütəşəkkilliklə də dağılışmağa başladılar. Səbəbini soruşanda aksiyanın başqa bir vaxta təxirə salındığını bildirdilər. Sonra binanın mühafizəsinə məsul macar polis zabiti yaxınlıqdakı Oktoqon meydanında cəmi 10-12 nəfərin toplandığını, amma onların da belə cüzi qüvvə ilə Səfirliyin qarşısına gəlməyi məqsədəuyğun saymayıb fikirlərindən daşındığını dedi.

Ertəsi gün isə Parlamentin qarşısındakı tarixi Layoş Koşut meydanında həqiqətən izdihamlı mitinq keçirildi. Macar saytlarının yazdığına görə, iştirakçıların sayı 3000 nəfərdən az deyildi. Həmin axşam səfirliyin maliyyə attaşesi Gülnarə Məmmədovanın qızı Sənubərin ad gününü qeyd etməyi planlaşdırmışdıq. Üstəlik, bir neçə gündən sonra birinci sinfə getməli idi. Ona görə də valideynləri əvvəlcədən bu tarixin yaddaqalan olmasının qayğısına qalmışdılar. Bir həftə əvvəl Parlament meydanından bir qədər aralıda, Dunay sahilindəki kiçik restoranda masa sifariş verilmişdi. İndi ermənilərin mitinq keçirdiyinə görə qərarımızı dəyişsəydik, səbəbini bu günü səbirsizliklə gözləyən 7 yaşlı uşağa izah etmək çox çətin olacaqdı.

(Davamı var)

Vilayət Quliyev

525-ci qəzet.- 2021.- 18 dekabr.- S.10-11