Bingur Sönməzin "Sarıkamış - Kafkas Cephesi" kitabı işıq üzü görüb

Bu günlərdə İstanbuldakı "Tarihçi Kitabevi"ndə Türkiyənin tanınmış ürək və damar cərrahı, çoxsaylı tarixi kitabların müəllifi, "Sarıkamış Həmrəylik qrupu"nun qurucusu kimi 1915-ci il Sarıqamış hadisələrinin yorulmaz araşdırıcısı və təbliğatçısı, saysız-hesabsız soydaşlarımıza şəfa bəxş etmiş professor Bingur Sönməzin "Sarıkamış - Kafkas Cephesi" adlı kitabı işıq üzü görüb.

Tarixdən bəlli olduğu kimi, Birinci dünya müharibəsi dövründə Rus İmperiyası ilə Osmanlı İmperiyası arasında 1914-cü il dekabr ayından 1915-ci il yanvar ayına qədər Sarıqamış bölgəsində baş vermiş döyüşlərdə Osmanlı dövlətinin böyük hərbi səhvi nəticəsində yaşanmış faciələr tarixin ən ağrılı səhifələrindən biridir.

Birinci Dünya müharibəsində Türkiyənin düşdüyü vəziyyətdən yararlanan Rusiya Osmanlıya müharibə elan edərkən Cənub-Şərqi Anadolunun azad olunması üçün Osmanlı dövləti yeni - 9-cu Qafqaz cəhbəsini yaratmalı olub. Hərbi nazir Ənvər Paşa hazırladığı plana əsasən Sarıqamışa iki istiqamətdən - Sarıqamış və Allahuəkbər dağlarından hücum edərək Qafqazda rus qoşunlarına zərbə endirməli idi. Bu məqsədlə Ənvər paşa 125 min əsgərə "irəli" əmri verib. Mənfi 40 dərəcə şaxta türklərə düşməndən daha betər qənim kəsilib. 125 minə yaxın əsgər və zabitdən ibarət isti paltarsız, təminatsız, zəif silahlanmış ordunun arasında yüzlərlə azərbaycanlı könüllü də olub.

Sarıqamış döyüşündə əsir götürülən türk əsgərləri Bakıya - Nargin adasına gətirilib. Üç gün davam edən yolda ermənilər türk əsirlərinin yeməksiz və susuz qalması üçün əllərindən gələni ediblər. Nargin adasında hərbi əsirlər dəhşətli və dözülməz şəraitlə üzləşiblər. İlk türk əsirlərinin sırasında birinci üç il ərzində çox az sayda adam sağ qala bilib.

Professor Bingur Sönməzin 880 səhifəlik "Sarıkamış - Kafkas Cephesi" kitabında Türkiyə tarixinin Sarıqamış faciəsi ilə bağlı yuxarıda sadalanan faciəli anları, həmçinin Birinci Dünya müharibəsi dövründə alman-Osmanlı İttifaqı ilə bağlı bir sıra məqamlar zəngin tarixi faktlar əsasında işıqlandırılıb.

Hikmət XUDİYEV

525-ci qəzet.- 2021.- 21 dekabr.- S.11.