Kitab içində kitab

Professor Qəzənfər Paşayevin "Qəbələ keçmişdə və günümüzdə" kitabı çapdan çıxıb

Ümummilli lider Heydər Əliyevin "Qəbələnin şərəfli keçmişi, gözəl gələcəyi vardır" fikri ilə açılır Əməkdar elm xadimi, professor Qəzənfər Paşayevin yaxın günlərdə nəfis tərtibatla nəşr edilmiş "Qəbələ keçmişdə və günümüzdə" ( Bakı, "Təhsil", 2021-ci il, 224 səh.) kitabı... Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin dəyərləndirməsi də eyni fikir ucalığıyla önə çıxarılır: "Biz Azərbaycanın son illərdəki inkişafını Qəbələ rayonunun timsalında əyani şəkildə çox yaxşı görürük..."

Milli Elmlər Akademiyasının Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun qərarı ilə nəşr edilən əsər Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı, şəhid general-mayor Polad Həşimovun əziz xatirəsinə ithaf olunub. Müəllif xüsusi qədirbilənlik və peşəkarlıqla Qələbənin tarixi, etnoqrafiyası, folkloru işığında zəngin təəssüratlarını, qənaət, fikir və ideyalarını diqqətə çatdırıb. Səhifələr boyunca bu qədim diyarın yeni eradan əvvəlki dövründən zəmanəmizədək uzun bir zaman kəsiyinə ekskurs edilir, daha qədimlərin - Paleolit, Mezolit, Neolit, Tunc, Dəmir dövrlərinin səciyyəvi xüsusiyyətlərindən bəhs olunur. Eyni zamanda bölgənin etnoqrafiya aləmi ümumazərbaycan etnoqrafiyası kontekstində incələnir, tarixə yoldaşlıq edən şifahi xalq ədəbiyyatı hərtərəfli tədqiq olunur.

Millət vəkili, professor, Dr. Qənirə Paşayevanın kitaba yazdığı əhatəli ön sözdə tarixçi alim, tanınmış yazıçı Yunus Oğuza istinadən qeyd etdiyi kimi, "Keçmişdən gələcəyə nə daşıyırıq?" sualı bu əsərin "mətn-mündəricə"sinə uyğun cavab tapır, həllə qovuşur. Qənirə xanım tamamilə haqlıdır ki, kitabın adında ifadə olunmasa da, əslində, bu dəyərli əsər keçmişdən və bu günümüzdən daha artıq dərəcədə gələcəyə ismarıc faktı kimi də çox dəyərlidir. Yəni "bu gün" ötəridir, "keçmiş"in adı üzərində - keçmişdir; "gələcək" isə arzumuz, inamımız, yolumuz dəyərindədir. Əlbəttə, arzumuz, inamımız, yolumuz dəyərində olan gələcək Qəbələnin etnoqrafiya dünyasından keçir, bitib-tükənməyən incilər xəzinəsi folklordan zənginlik qazanır... Günümüzün Qəbələsini bilmədən, keçmişdəki olaylara vaqif olmadan gələcək inşa etmək qeyri-mümkündür..."

Ön söz müəllifi dərin duyğusallıqla vurğulayır ki, bu dəyərli əsərin əslən Qəbələdən olan, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı, şəhid generalımız Polad Həşimovun ruhuna ithaf edilməsi də dərin məzmun daşıyır: "General Polad Həşimov Tovuzda şəhid olub; əslən Tovuzdan olan professor Qəzənfər Paşayev Qəbələ haqqında əsər yazıb. Bu, mənə bir Azərbaycançılıq simmetriyası, ahəngi və alqoritmi kimi gəldi. Bu, böyük Azərbaycan dünyasının ilməsi, naxışı, bəzəyi, süsü kimi təcəlla edir mənim gözümdə..."

Qənirə xanım haqlıdır. Doğrudan da Azərbaycan dünyasının mədəniyyət iqliminin yayıldığı arealların bilicisi olan ustad elm xadimimizin Qəbələyə əsər həsr etməsi çox məntiqlidir. Doğrudan da "monoqrafiyanın usta müəllifi tarix, etnoqrafiya və folklorşünaslığın maraqlı palitrasını yaradıb". Kitabda Ulu öndər Heydər Əliyevin, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin və birinci xanım Mehriban Əliyevanın tarixə qədim sakinlərinin ruhu hopan, daş divarları min illərin tarixinə şahidlik edən Qəbələ şəhərinə unudulmaz səfərləri barədə əhatəli fikirlər və bu səfərləri əks etdirən tarixi fotolar da yer alıb. Eyni zamanda bu qədim şəhərdə keçirilən ənənəvi tədbirlər, irimiqyaslı Beynəlxalq musiqi, rəsm sərgiləri barədə qürurverici məlumatlar verilib.

Qədim diyarın qürurverici inkişafını yüksək alim-vətəndaş duyğusu ilə izləyən professor Qəzənfər Paşayev bir vacib məqamı da diqqətdən qaçırmır ki, Qəbələ hazırkı şəraitdə həm də siyasi mərkəzə çevrilib: "Dövlət başçıları bu şəhərdə beynəlxalq əhəmiyyətli yığıncaqlar keçirir, protokollar, sazişlər imzalayırlar. Diplomatik korpusun nümayəndələri və səfirlərlə görüşlər keçirilir. Qonşu ölkələrin təhsil, müdafiə, mədəniyyət nazirləri əlaqələr barədə məsləhətləşmələr aparırlar. Türkdilli dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının sammitləri keçirilir" və s.

Bu deyilənlər qürurverici faktlar, həyat gerçəklikləridir və Qəzənfər müəllim bütün bunlar barədə özünəməxsus ürək genişliyi, peşəkar alim səriştəsi ilə bəhs edir. "Qafqazın incisi" (Heydər Əliyev), "Dünya tarixində özünəməxsus yeri olan" (İlham Əliyev) Qəbələnin tarixi, adət-ənənələri, folkloru, ədəbi-mədəni həyatı haqqında sevərək söz açır. Hər fəsil, bölüm daxilində kitab içində kitab təqdim edir. Bütün məqamlarda müəllifin tarixə, inkişaf gəlişmələrinə dərin bələdçiliyi göz önündədir.

Müəllif monoqrafiyada yazılı və şifahi ədəbiyyat nümunələrinə də geniş yer vermiş, yeri gəldikcə, örnək ola biləcək ibrətamiz məsələlərdən uyğun şəkildə söz açmışdır. Eyni zamanda qədim Roma tarixçisi Böyük Plininin, eləcə də Ptolomey, Strabon, Pulutarx kimi mötəbər tarixçilərin əsərlərinə, "Kitabi Dədə Qorqud" dastanının şəhadətinə istinadən, XVIII əsrdə Alban xristian məliklərinin I Pyotra və II Yekaterinaya yazdıqları məktublara göz ataraq bölgənin köklü sakinləri olan etnosların yaşamından ətraflı şəkildə bəhs edilir, Qəbələnin 2500 illik tarixi tutarlı şəkildə araşdırılır. Eyni zamanda müəllif şəhərin günümüzdəki inkişafı üçün diqqət və qayğısını əsirgəməyən Qəbələ rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Səbuhi Abdullayevin əməyini təqdir etməyi də unutmur.

Bütövlükdə, əsər ölkəmizin dilbər guşələrindən biri olan Qəbələnin keçmişinə və bu gününə dərin sevgilərlə ayna tutur, etibarlı, dəqiq elmi əsaslar zəminində "Qəbələ ensiklopediyası" effekti doğurur.

Kitab akademik, tarix üzrə elmlər doktoru, professor Nərgiz Axundovanın redaktorluğu, professor, millət vəkili Qənirə Paşayavanın ön sözü, əslən Qəbələdən olan professor Abid Tahirlinin rəyi ilə nəşr olunub. Bütövlükdə, Qəbələnin şərəfli keçmişi və gözəl gələcəyi haqqında önəmli məlumat verilib.

Sərvaz HÜSEYNOĞLU

525-ci qəzet.- 2021.- 22 dekabr.- S.11.