Misirin dövlət telekanalında Nizami Gəncəviyə həsr olunmuş veriliş yayımlanıb

 

MisirinNil Mədəniyyətdövlət telekanalında dahi Azərbaycan şairi mütəfəkkiri Nizami Gəncəviyə həsr olunmuş veriliş yayımlanıb.

 

AZƏRTAC xəbər verir ki, tamaşaçıların böyük marağına səbəb olmuş verilişin qonağıVətənpərvərMisirdə Azərbaycan Diaspor Təşkilatları Birliyinin sədri, tədqiqatçı-alim Seymur Nəsirov olub.

 

Tədqiqatçı-alim qədim ərəb mənbələrinə istinadla Azərbaycanın elm ədəbiyyat diyarı olmasından bəhs edib. IX əsr böyük ərəb alimi ədəbiyyatşünas Abdullah bin Muslim İbn QuteybəŞeir Şairlərkitabında Əbu Yəqəzan Cuveyriyyədən nəql edərək yazır: “Mədinə şəhərində yaşayan məvalilərdən (İslam dinini qəbul etmiş qeyri-ərəblər) olan bütün şairlərin əsli azərbaycanlıdır”.

 

XI əsr ərəb alimi Əbu Tahir Əs-Siləfi Azərbaycan ilə Əndəlüs arasında müqayisə apararaq, şərqdə Azərbaycanın, qərbdə isə Əndəlüsün (İspaniya) elm ədəbiyyatda xüsusi rolunu qeyd etmişdir.

 

XIII əsr ərəb alimi İmam Cəzəri isə Azərbaycanın Mərənd şəhərindən söz açaraq demişdir: “Azərbaycan elmin hər bir sahəsində dahi alimlər yetişdirmişdir”. Digər orta əsr ərəb mütəfəkkiri İmam Səməani isə "Əl-Ənsab” (Nəsəblər) əsərində yazmışdır: "Azərbaycan qədimdən ta bu günə qədər alimlər yetişdirən bir diyardır".

 

Nizami Gəncəvinin əsərləri isə Şərq poeziyasının fəlsəfi fikrinin incisi sayılır. Dahi şairin dünyaya göz açdığı Gəncə şəhəri haqqında da ərəb mənbələrində bir çox maraqlı faktlar mövcuddur. Həmin mənbələrdə Gəncəyə mənsub olan alimlərdən bir neçəsinin adı qeyd edilir. Bunlardan İbrahim ibn Məhəmməd əl-Cənzi, Abu Hafs Ömər ibn Osman ibn Şueyb əl-Cənzini misal göstərmək olar. AliminTaudihu əl-Muştəbəh” (Şübhələrin aydınlaşdırılması) kitabında qeyd olunub: “əl-Cənzi, Cənzəyə mənsubdur, o, elə Gəncədir”. XIII-XIV əsrlərdə yaşamış coğrafiyaşünas alim əl-QəzviniƏsar ül-biləd əxbər ül-ibədəsərində NizamininXosrov Şirin”, “Leyli Məcnun”, “Sirlər xəzinəsiYeddi gözəlkimi əsərlərinin olduğunu, “Xosrov Şirinəsərində dini nəsihətlərdən, hikmətli kəlamlardan, atalar sözləri gözəl hekayələrdən çox istifadə edildiyini yazır. O, bu əsərin səlcuqilər şahı Toğrul Arslan oğlu üçün yazıldığı Sultanın da şeir şairlərə diqqət yetirdiyi üçün Nizamiyə böyük hörmət qazandırdığını, insanlar arasında nüsxələri yayılaraq onu məşhurlaşdırdığını bildirir.Leyli Məcnunəsərinin isə Şirvan şahının istəyi ilə onun üçün yazıldığını bu əsərin analoqu olmadığını vurğulayır. XVII əsrdə yaşamış böyük alim Hacı Xəlifə özKəşf əz-Zunun” (Şübhələri üzə çıxarmaq) əsərindəXəmsə” (beşlik) adı ilə məşhur olanların adlarını çəkərkən deyir: “Onlardan biri Şeyx Cəmaluddin İlyas ibn Yusuf bin Muəyyid Nizami əl-Kəncəvidir”. (Ərəb dilində “G” hərfi olmadığından, onu ya c ilə, ya da k ilə ifadə edirlər). Həmçinin XX əsrin ortalarında yaşamış alim Əbdunnəim HəsəneynNizami Gəncəviadlı əsərində Azərbaycanın Gəncə şəhərində yaşamış Nizami Gəncəvinin sonradan şahlara hakimlərə mədhiyyələr yazdıqdan sonra dövrünün haqsızlığı ədalətsizliyi ilə əlaqədar onlardan uzaqda, daha çox tənhalığa üstünlük verdiyini qeyd edir. O, şairin əsərlərinin ana xəttinin hər zaman yaxşı, xeyirxah əməllərə, gözəl əxlaqa, ədalətə çağırış olduğunu, həmçinin zülmdən şikayət edildiyini qeyd edir. Müəllif böyük ehtimalla şairin hicri tarixi ilə 539-cu (1143) ildə doğulub 608-ci (1210) ildə vəfat etdiyini yazır.

 

S.Nəsirov misirli tamaşaçıların diqqətinə çatdırıb ki, Nizamininİsgəndərnaməəsərində Misirin adı çəkilir, həmçinin Azərbaycanın xalq qəhrəmanı Koroğlunun da qılıncıMisriadlanır. Dahi şairin əsərlərini farsca yazmasına gəldikdə isə, tədqiqatçı-alim vurğulayıb ki, bu, həmin dövrdə ədəbi mühitdə ərəb fars dillərinin hakim olması ilə əlaqədar idi.

 

Verilişdə dahi şairin humanizm ideyaları əsasında dünyada sülhün tolerantlığın təbliği məqsədilə 2012-ci ildə təsis edilmiş Beynəlxalq Nizami Gəncəvi Mərkəzinin fəaliyyəti haqqında da məlumat verilib. Diqqətə çatdırılıb ki, 2017-ci ildə Misir Prezidenti Əbdülfəttah əl-Sisi bölgədə ərəb dünyasında terrorla mübarizədəki roluna görə Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin mükafatı ilə təltif olunub.

 

Telekanalın efirində Azərbaycanın müasir həyatı, tarixi mədəni irsi, xalçaçılıq ipəkçilik sənətindən bəhs edən süjetlər, həmçinin bu yaxınlarda Qahirədə Nizami Gəncəviyə həsr olunmuş konfransdan sonra ölkəmizin Misirdəki səfiri Tural Rzayevin yerli telekanallara müsahibəsi yayımlanıb.

 

525-ci qəzet.- 2021.-23 fevral.- S.10.