Moşulara deyin ki…

İnsana xas elə xüsusiyyətlər var ki, onları istənilən vaxt görmək də, ifadə etmək də, lap elə təyin etmək də asan deyil. Məsələn, istedad kimi. Gözəllik kimi fərdi və spesifik zövqdən ibarət anlayışı da hansısa standartlara əsasən müəyyən etməyə çalışırlar. Boy, çəki, üz cizgiləri və s. İstedadı isə bu cür təyin etmək mümkün deyil. Nəinki başqasında, elə öz-özündə də.

Kimlər ki, həyatın ona bəxş etdiyi bu hədiyyədən vaxtında xəbərdar olur və vaxtında enerjisini bura yönləndirir, o adamın uğurlu olması daha real olur. Ancaq kimlər ki, özünü istedadı olmadığı halda aldadır, özünə yalan danışır, bax, həmin o adamlara həqiqətən yazığım gəlir.

İstedadsız olduğun halda özünü aldatmaq dənizə yelkənsiz çıxmaq kimi bir şeydir. Təbii ki, insanların özləri ilə olan dialoquna, o dialoq zamanı özünə dediyi yalanlara müdaxilə edə bilmərik. Ancaq bir şeyi də daim xatırlamaq lazımdır ki, insanın özünə dediyi yalanlarda ətrafındakılardan eşitdiyi yalanların böyük rolu olur. Çalışaq, istedadsız olduğu halda heç kimə "sən istedadlısan" yalanını deməyək. Bu yalanı demək üçün hansısa bir yarışmada münsif kürsüsündə oturmağa ehtiyac yoxdur. Bizim bunu demək üçün həyatda kifayət qədər imkanımız olur. Boş söz yığınından ibarət şeirini sizə göstərib "Necədir?" soruşan dostunuzdan cızma-qara təsvirlərini göstərib "Bu, şedevrdir" deyən dostunuza qədər. Çünki hamımızın ətrafında ara-sıra dahilik xülyasına qapılanlar olur. O insanlara edə biləcəyiniz ən böyük yaxşılıq şeir adlandırdığı boşboğazlığın əslində, şeir olmadığını deməkdir. Özü də ən sərt şəkildə. Bəlkə də, o, sizin sözünüzü eşidib həmin dəqiqə şairlik xülyasından əl çəkməyəcək. Ancaq siz öz öhdənizə düşəni etmiş olacaqsınız. Təbii ki, fikir bildirdiyiniz sahədən az-çox anlayışınız varsa, bunu təyin edib fikir bildirə bilərsiniz. Ola bilər ki, sizə mənasız görünən bu əsər həqiqətən də yaxşı əsərdir. Yox, anlayanda ki, şeir adı ilə oxuduğunuz sözlər mənasız sözlərdir, bax, o vaxt yuxarıda da qeyd etdiyim kimi, ən sərt şəkildə demək lazımdır ki, get özünə iş tap. Bunu deməkdən qorxmaq lazım deyil. Qoyun qəlbi qırılsın, incisin, lap belə sizdən zəhləsi getsin. Amma siz yenə də düzünü deyin. Çünki bir insanın həqiqətən istedadı varsa, kim nə deyirsə desin, o, yenə də tutduğu yolda davam edəcək, istedad ona dinclik verməyəcək. Yox, əgər bu, yoxdursa, insan özü ilə baş-başa qalıb, özünü sorğulamalıdır. Tənqid isə bu sorğulamanı tezləşdirə bilər. Əmin olun, siz bunu deməklə daha çox yaxşılıq etmiş olursuz. Düzdür, bu gün hər şeyi tərbiyəyə, təhsilə bağlayan və bir çox şey kimi, istedadın da sonradan qazanıla bilən bir məfhum olduğunu iddia edən yanaşmalar da var.

Mən düşünürəm ki, yaradıcılıq sahəsində bunlar hamısı ikinci plandadır. İnsan çox çalışıb yaxşı həkim ola bilər, yaxşı riyaziyyatçı, yaxşı mühəndis ola bilər, ancaq çalışmaqla şair olmaq olmaz. Uzağı, şairə qafiyə, rədif öyrədib onu daha yaxşı şair etmək olar, lakin heç kimi şair etmək olmaz. Mən belə düşünürəm, buna inanıram.

Moşuların fərsizliyində onları daim tərifləyən Söylülərin də günahı çoxdur. Əgər sevdiyiniz adamların bir ömür "xoşbaxtlıq" sözünə qafiyə axtarıb bədbəxt olmasını istəmirsinizsə, həqiqətləri deməkdən çəkinməyin. Yazımı Əbu Turxanın çox sevdiyim bir sözü ilə bitirmək istəyirəm: "Siz istedadsızları yazıqlaya-yazıqlaya istedadlılara qənim hazırlamış olursunuz".

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet.- 2021.- 26 iyun. S. 19.