Bahar Səxavəti
Bütöv sənətkar
haqqında yarımçıq yazı
Seyran Səxavət - 75
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli
nümayəndəsi Seyran Səxavətin 75 yaşı tamam
olur və yazıçının bu yubileyi ədəbi
mühitdə dərin məmnunluqla qeyd edilir.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyi yubiley münasibətilə
Seyran Səxavətə təbrik məktubu ünvanlayıb. Məktubdakı bu sətirlər
xüsusilə diqqət çəkir: “Hörmətli Seyran
müəllim! Əsərləriniz, ədəbi
tərcümeyi-halınız deməyə əsas verir ki,
sizin yaradıcılığınız müasir Azərbaycan
ədəbiyyatının ən dəyərli fəsillərindən
biridir. Sizi ədədəbiyyat biliciləri,
qələm dostlarınız, Azərbaycan oxucusu yüksək
qiymətləndirir. Sizə bundan sonra da
ilhamlı yaradıcılıq ovqatı, dəyərli əsərlər,
möhkəm can sağlığı, ailə xoşbəxtliyi
arzulayırıq. 75 yaşınız
mübarək olsun!”
Uzun
zamandan bəri “525-ci qəzet”in ən fəal və sədaqətli
müəlliflərindən olan dəyərli ədibimiz Seyran
Səxavəti 75 illik yubileyilə əlaqədar biz də
ürəkdən təbrik edir, ona möhkəm can
sağlığı, yeni yaradıcılıq uğurları
diləyirik!
Yubilyar yazıçımıza daha bir təbrik ifadəsi
olaraq, qələm dostu, tanınmış şair Vaqif Bəhmənlinin
Seyran Səxavət şəxsiyyəti və
yaradıcılığı haqqında yazısını təqdim
edirik.
“Sən
bir soyuq ulduz, mən gözləri nəm,
Eybi yox, mənimçün həmişə varsan.
Sıxma
ürəyimi, ürək cəhənnəm,
Axı sən
ordasan, sən sıxılarsan!”.
1.
Qüdrətli sənətkarlar doğum haqqında şəhadətnamələrini
özləri yazırlar. Ədəbiyyatın və əbədiyyətin pozulmaz
qanunu belədir...
Seyran Səxavət... iyirminci yüzilin 60-cı illərinin
əvvəlindən qələmə, bədii sözə
vurulub, ona pənah gətirən istedadlı şair, nasir,
publisist, tərcüməçi təyinləri ilə
tanınan və sevilən bu şəxs, baharın
üçüncü günü, mənim doğulduğum Bəhmənli
elindən 45 kilometr yuxarıda, Qafqaz dağlarının əl-ətəyinə
dirsəklənən Yağlıvənd kəndində
dünyaya göz açıb. İlk gənclik
çağlarında, daha doğrusu, 18 yaşındaykən
onun döş qəfəsini qabardan və təsirli, ruhlu
misralarda əbədiləşən bənzərsiz nəğmələrindən
(bəli, nəğmələrindən) biri “Səxavətli
baharım” adlanır. Kifayət qədər lakonik olan bu əsərdəki
predmet və obraz sıxlığına, çoxluq və
gurluğun təsvirinə, hətta ifrat
çağlayış şövqünə, başqa
sözlə, poetik simfonizmə baxmayaraq, nədənsə, bu
şeirdə mən dərin bir fərdiyyət görürəm,
o zamankı yeniyetmə Seyran Səxavətin öz surətini
görürəm. Bu şeir, məncə, bahar haqqında
deyil, baharın özüdür, bu şeir heç Seyran Səxavət
haqqında deyil, Seyran Səxavətin
özüdür!
Hələ biz bu baharın işləklərinə,
ehtişamına baxaq; o bahar ki, gəlişini nənə,
baba, el, oba gözləyir. O bahar elə miqyasda cilvəli, heyrətlidir, hətta onun gəlişini
görən Günəşin gözü “bərələ
qalır”. Quzular otdan xımır-xımır yeyib,
sonra da top kimi tullanıb bahara “sağ ol”, deyirlər. Çəmənlikdə quzular çiçəklərin
sayındadı. Dağlar, dərələr
baharın gətirdiyi min bir naxışlı, min bir ilməli
xalçaların altında qalıb. Yeni doğulanlara
bahar diş hədiyi bişirib gətirib. Bahar
Üzeyir bəyin ölməz nəğmələrinin
notlarıdı; ona qulaq asıb sübhə yaxın şehli
çiçəklər ağlayır. Bahar –
insaflıdı deyin, dağların təpəsində
qışdan yadigar qalan topa qar qalağına toxunmur. Bahar hər ağacın payını ayrıca gətirir,
kol dibindəki küskün bənövşənin boynunu
düzəldir. Qarışqa sırası
baharın itmiş təsbehidi. Dağlar
ona görə xəyala dalıb ki, bahar bu qədər səxavətlidi.
Hələ üstəlik... bahar çobanın
nəğməli tütəyinin içində dincini
alır. Hələ üstəlik... bahar
nişanlıdır və o, bütün ağacların
barmaqlarına ətirli, çiçək qaşlı
milyonlarla üzük taxıb. Dərələrdən
sel kimi, təpələrdən yel kimi əsib, bir uşaq
sıçrayışı ilə Gəncə
çinarlarına dırmaşıb bahar... Bax, həmən
bu bahar...
Bahar gələr,
kainat
Gurum-gurum guruldar.
Bu gurultu
heç kəsin
Ürəyini qoparmaz.
Bahar səxavətlidi
–
Bahar gələr,
gətirər,
Bahar gedər,
aparmaz!
Zərif misraları bura yazıram və mənə elə
gəlir kağıza köçən sözlərin səsini
də eşidirəm.
Yeri gəlmişkən,
öz ifasında Seyran Səxavətin şeirlərini dinləmək
həqiqətən
təsirlidir, yazdıqlarının çoxunu əzbərdən bilir. Azərbaycan poeziyasındakı bahariyyələrin ən
yaxşı örnəklərindən olan bu şeiri isə
Seyran Səxavətin bizim açıq, qapalı
yığıncaqlarımızda söylədiyini
xatırlamıram. Ola bilər... Amma görəsən,
o, nə zamansa düşünübmü ki, məhz bu nəğmə,
məhz “Səxavətli baharım” şeiri onun 60-cı illərdən
bugünəcən yazdığı poetik əsərlərin,
hekayələrin, povestlərin, romanların, pyeslərin, hətta
publisistik, satirik-yumoristik yazıların leytmotivini, məğzini,
mənasını təcəssüm etdirir. Bu,
sadəcə, şeir deyil, ədəbi koddur. Bu, şeir deyil, böyük ədibin heç
özü də bilmədən gələcək
yazılarının yolu üzərində oxuduğu
duadır. Bu, bir qədər... ifadə caizdirsə - özü
özündən doğulmağa, həm də
doğulanın özü özünü tutmağına bənzəyir.
Bu şeir qüdrətli bir sənətkarın
bədii idrak qalasının bağlı, sirli qapısına
düşən bəlkə də yeganə açardır.
Şeirin
müqəddəs dərgahına belə diləklə gələn
bir şairin yolunu Allah heç zaman kəsməz, necə ki, kəsmədi!
Hələ daha nəyisə söyləmək
lazımdır – “Səxavətli baharım” Seyran Səxavət
yaradıcılığının ümumiləşdirilərək,
yığcam çərçivəyə salınaraq bizim
milli ədəbiyyat sarayımızın divarına
asılmış miniatür şəklidir.
2.
Seyran Səxavətin şeirlərini 50 ildir ki, belə
deyək, sevə-sevə oxuyur və doymuram. Qəribədir,
hər dəfə “Səxavətli baharım”a çatanda onu ən
azı iki dəfə oxuyuram, üç dəfə oxuyuram və
yenə də doymuram. Qəribədir, şeirə
qarşı bu sayaq təşnəlik, oynağan bir
uşağın ritmik, sümüyə düşən rəqs
musiqisindən doymamağı kimi bir hissdir; uşaq qan-tərə
batsa da, canı ağzından çıxsa da... elə hey
oynayır...
Bəndlərə bölünməyən gəraylı
vəznində, vərəqlər boyu yaz çiçəkləri
kimi səpələnən bu ruhani kəlmələrin qələmlə
yazıldığını düşünmək ən azı
insafsızlıqdır.
Başda
bu şeir olmaqla şair Seyran Səxavətin 60 ildən bəri
dillərdə əzbərə çevrilən “Sevirəm”,
“Bizim arx”, “Gizlənpaç”, “Utancaq məhəbbət”,
“İlk məhəbbət – son məhəbbət”, “Ürək”,
“Həzin-həzin”, “Adalar”, “Yollar-ayaqlar”, “Azərbaycan dağları”,
“Töhmət”, “Subay planetim”... əsərləri
Tanrının, ona nazil olunmuş payıdır, qismətidir
ki, onlar qələmlə yazılmayıb, eləcə, lilli-duru bahar suları kimi axıb və
bizim üstümüzə gəlib!
3.
Artıq ipucu var. “Səxavətli baharım” (1964)
tutarlı bir dəlildir ki, peşə oriyentasiyasından
asılı olmayaraq bu dünyada gün işığına
açılan hər qəlbin ümdə borcu candakı
mübhəmi aşkara çıxarmaq, onu bura gətirmək
və gedəndə buradan bir çöp belı
aparmamaqdır.
Əslində, belə düzən – hökm
insanlığın və təbiətin davamiyyət
düsturudur. Tutalım, ədəbiyyat
padşahları – oxucunu çətinliyə salmamaq
üçün özümüzünküləri, şərqliləri
deyirəm – Firdovsi, Xəyyam, Nizami, Nəsimi, Füzuli...
özlərinə xas təfəkkür enerjisini özləri
ilə aparsaydılar, varislərə nə qalardı?
Uzaqbaşı heç nə bitirməyən səhra qumu...
Ədəbiyyat tariximizin möhtəşəm
sütunlarını öpüb əsas sözü yenə
Seyran Səxavətin yaradıcılığı üzərinə
yönəldərək deyə bilərik ki, o bizim anadilli ədəbiyyatımıza
yaz havası halında gəlib. Yaz onun şəxsində
yalnız fəsil deyil, həm də yazıdır. Yazı isə Seyran Səxavət üçün nəinki
yaz havası, həm də vicdan məsələsidir.
Seyran Səxavətin yaradıcılığına və
şəxsiyyətinə alababat bələdəm. Niyə
alababat deyirəm, o səbəbdən ki, əziz dostumun bir
şəxsiyyət olaraq ictimai mühitimizdəki davranışları,
ələlxüsus, Yer kürəsinin onun tərəfindən
görünən bir parçasının ədəbi-bədii
üsulla ifadə hünərini dəyərləndirmək məxsusi
araşdırma olmadan mümkün deyil. Mən isə
dost və sadə bir oxucuyam. Amma bununla belə
qismət fenomendir. İş elə gətirib;
dostluğumuz, yaradıcılıq əməkdaşlığımız
sürəsində iki dəfə nəsib olub ki, onun ədəbi
sirrinin ipək hörmələrinə toxuna bilim. Bir-iki kəlmə bu barədə.
4.
Seyran Səxavət
– ədəbi tərcümeyi-halı geniş oxucu kütlələrinə
açıq olan yazıçıdır. Çünki
saysız-hesabsız ədəbi müsahibələrində
heç nədən ehtiyatlanmadan, içindəki senzorun (əgər
o varsa, ədəbi məsuliyyət baxımından heç
şübhəsiz, o var) anasını ağlada-ağlada məhz
özü sandığın qapaqlarını gen
açıb pambığı tökür. Bu səbəbdən dostları kimi, ömürbillah
onun üzünü görməyən geniş oxucu kütləsi
də Seyran Səxavətin 1974–76-cı illərdə İran
dövlətində SSRİ-nin təmsilçisi olaraq tərcüməçi
qismində çalışdığını bilir. Həmin illərdə onun haqqında demək olar ki,
hər gün düşünürdüm. Gənc şair İrandakı missiyasını
başa vurub Bakıya qayıtdı. Məlum
oldu ki, “Gənclik” nəşriyyatı onun şeirlərindən
ibarət kitabı plana salıb və bir ay müddətində
əlyazma nəşriyyata təqdim olunmalıdır.
O məni tapdı, bu qaydada, qardaş, ölmüşəm yerdən götür... Əlimdə olan bu qovluqdu, yerdə qalan yazılarımın harda it-bat olduğunu heç özüm də bilmirəm. Epizod mənə görə xoşbəxtliyə bərabər idi. İşığını tutub gəldiyim adam üstümə gəlib buyursa, Bakıdan Bəhmənliyə piyada gedərəm.
Necə deyərlər, qolumu çırmaladım, bir ay Axundov kitabxanasının mətbuat zalında “bitib” Seyran müəllimin respublika qəzet və jurnallarında çap olunmuş bütün şeirlərini “üzə çıxardım”, muncuq xətlə mil-mil dəftərlərə köçürdüm. Makinada yazdırıb şeirləri məzmununa görə sıraladım. İndi də kitabxanamda qalan “Mənim planetim” adlı kitabı hamı ürək çırpıntısıyla xatırlayır. Mən isə o 38 səhifəlik kitabı həm də öz kitabım kimi əziz tuturam.
Aradan otuz səkkiz il keçəndən sonra nəşriyyat, kitab tərtibatı işini az-çox bilməyim daha bir “əziyyətə” qatlaşmağıma səbəb oldu.
Seyran Səxavət zəng elədi, dedi, qardaş, bu Azərbaycanda şeiri səndən yaxşı düzən yoxdu, 15 cildlik “Seçilməmiş əsərlər”imi çapa hazırlamışam. Birinci cild şeirlərdi, gör neynirsən...
Seyran Səxavətin hələ ki yeganə dərin tədqiqatçısı, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Xəyalə Zərrabqızının (Əfəndiyeva) topladığı materialların poeziya bölümünə əsasən “Seçilməmiş əsərlər”in birinci cildinin şeir və poemalarını düzdüm. Tərtibat ustadın da, tədqiqatçı Xəyalə xanımın da xoşuna gəldi...
Halal xoşu olsun, Seyran Səxavətə dünya-aləm qurban. Bəs yaxşı, niyə bunları deyirəm? Mətbuatda Seyran Səxavətin imzasının hər zuhuru öz yerində, anında oxuyurduq, amma bu, yetərli deyildi, biz, yəni mənim də aid olduğum ədəbi dairə məhz 1970 – 90-cı illərdə, elə sonralar da digər qüdrətli sənətkarlarla bir sırada onun da əsərlərinin təşnəsi olmuşuq.
5.
Bəllidir ki, Seyran Səxavət isti-isti oxunan, oxucu yaddaşında isə həmişə isti təəssüratlarla qalan yazıçıdır. Sadəcə, ustadın iki kitabının tərtibində az-çox iştirakım imkan verdi ki, onun poeziyasının bədii məntiqini bir sistem halında anlaya bilim. Düz deyirlər, hər təsadüfdə, az da olsa, nəsə bir zərurət var. Məhz iki təsadüf arasında Seyranın şeirinin nə üçün unudulmaz olduğunu anladım. Anladım ki, onun poetik düşüncəni ifadə etmək bacarığının əsasında hansı enerji, hansı harmoniya dayanır... Anladım ki, Seyran Səxavətə məxsus poetik dalğalanmanın, qabarma və çəkilmələrin izləri həqiqətən də sirlidir və sirli olduğu qədər də hüdudsuzdur.
Mükalimələrimizə əsasən deyirəm, Seyran Səxavətə görə şeiri dinləyərkən adamın tükü qabarmırsa, o şeiri apar qaytar. Seyrana görə yaxşı şeir gərək insanın canında “nakolka” (tuş döymə) kimi qala, pozulmaya...
Seyran Səxavət həqiqətən də cəmi-cümlətanı 10-12 il çəkən şairliyi dövründə tükü qabardan, bədəndə “nakolka” kimi qalıb pozulmayan poeziya nümunələri yaradıb. Hansı ki, o şeirlər özündən əvvəlki möhtəşəm poeziya sərvətlərimizə sədaqəti ifadə etməklə yanaşı, özündən sonra gələn poeziya axınının yoluna işıq salıb.
Seyranın sevmədiyi Lenin deyirdi ki, “fakt yaman şeydir”. Bir var meyvə ağacın bətnindən gəlir, biri də var yeni il yolkasının süni yarpaqlarına bərkidilən meyvəcat şəkilli plastmas fiqurlar... Sözümüz ikinciyə bənzəməsin deyə, əlahəzrət fakta üz tutmağın məqamı yetişdiyinin fərqindəyik – Seyran Lenini sevməsə belə...
Oxu.az - Seyran Səxavət: Nobel mükafatı Azərbaycan ədəbiyyatına layiq deyil
Seyran Səxavət eşqlə dolu bir şairdir. O, eşqlə elə miqyasda doludur ki, bəzən eşq onun üzünə çıxır, sifətinə baxan kimi bilirsən ki, bu insan eşq dəlisidir. Fakt isə faktlığında qalır. Hələ bir siz buna baxın, 16 yaşlı ustad (!!) 1962-ci ildə qələmə aldığı ilk mətbu şeirində deyir ki:
Sual verdi sevgilim
bir gün üz tutub mənə:
Nədir
arzun həyatda
cavan
oğlan, desənə?
Dedim həyatda
yalnız
iki arzum
var, ay qız.
Biri sənət
dağının
zirvəsinə ucalmaq,
biri də
ki, səninlə
ömür sürüb qocalmaq...
İlk mətbu şeirində şairin öz üzərinə
götürdüyü, həm də iki missiyadan biri ultra fərdidir,
orada nailiyyət varmı, yoxmu, yalnız 16 yaşlı o
sarışın uşağın özünə bəllidir. Onun babalını boynuna
götürdüyü ikinci (bəlkə də birinci)
missiyanın bəhrələri isə artıq bizim ədəbiyyatımızın
sərvətidir!
Çünki onlar eşqin özü kimi ötəri
deyil, eşqin heykəli eşqin doyulmaz xatirəsi kimi əbədidir. İntimləri dilə gətirmək,
hardasa, ayıbdır, amma bir iş var ki, intimlərdəki əbədiyyəti
ifadə etmək də fəlsəfənin predmetinə
daxildir. Bu açıdan Seyran Səxavətin 17 yaşında
yazdığı “Sevirəm” şeiri məhəbbətin
poetik anatomiyasıdır (yəqin, şairin özünün
də min il yatsa yuxusuna girməz ki, bu necə
baş verib). Əsərin qəhrəmanına
– gənc aşiqə görə onun ürəyinin ən incə
tellərini tərpədən sevgilisinin arealı mütləq
qaydada, hökmən sevilməyə layiqdir. 17 yaşlı bir gəncin belə düşüncəsi
nəinki füzuliyanə, həm də dahiyanədir.
Şair sevdiyi qızın evinin tuşunda yanan ulduzları, xəzan
vaxtı onun bağçasında yerə tökülən
yarpaqları, onun qədəmi dəyən torpaqları, o
qızın sirdaşını, atasını, anasını,
qardaşını, daşlı-kəsəkli küçələrini,
onların həyətini dövrələyən
barını, qonşudakı dişi tökülmüş
qarını, şairi sevdiyinin dilitək sancan arını,
qızın bu binəvanı duymayan gözünü, onun
ürəyə od vuran sözünü... və nəhayət,
onun ÖZÜNÜ sevir!
On yeddi
yaşlı bir gəncin qələmindən çıxan bu
şeir o vaxtlar da, elə indi də, mənə elə gəlir
ki, məhəbbət deyilən insan hissinin ən mükəmməl
portretidir, bu, Madonnanın (bəlkə də Rəfaelin), bu,
Leylinin (bəlkə də Məcnunun), bu, Əslinin (bəlkə
də Kərəmin), bu, Hamletin (bəlkə də Ofeliyanın)
portretidir!
Seyran Səxavətin
poeziyası, o cümlədən bütün
yaradıcılığı bizim ədəbiyyatımızın
yaz dəyişimidir, bu, ədəbiyyatın min illik arxına
suyun yenidən gəlməyi timsalındadır...
O
qızın bağçasından
şırıldayan büllur arx
bizim
bağçadan keçir.
O arx ilə
həmişə
bu
bağdan o bağçaya
ürək keçir, can keçir!
Əlbəttə, bu şeirin mövzusunun adi həyat həqiqəti
olması baxımından ədəbi varisliklə elə də
ciddi bir əlaqəsi yoxdur. Çünki, “Sevirəm” şeirində
olduğu kimi, “Bizim arx”ın da o başında bəlkə də
dəlicəsinə
sevildiyindən xəbərsiz bir qız
uşağı dayanıb, olsa-olsa. Amma “arxın bu
başında” yenə də ədəbiyyat nəhrəmizə
can atan bir şair qəlbinin çağlayışı
açıq-aşkardır. Seyran Səxavət demişkən,
kim ki, həqiqətə göz yumur, deməli,
o, müstərdir.
Uşaqlıqda hamımız gizlənpaç
oynamışıq. Kim tapıb, kim tapmayıb, bunu
“axtaran şəxs” və bir olan Allah bilir. Seyran
Səxavətin “qocaman yeniyetməlik oyunundan” uduşu isə
şübhəsizdir. Bu, şairin “Gizlənpaç”
şeiridir ki, ədəbiyyatımıza Seyran Səxavətdən
sonra gələnlərin böyük bir qismi, (içi mən
qarışıq) sözdə, şeir
meydançasında gizlənpaç
oynadı, amma yenə də ələ keçən Seyran Səxavətin
“Gizlənpaç” şeiri oldu. Orda şair eşqin körpə
həqiqətini belə axtarırdı:
...Gizlənpaç
oynardıq axşama kimi,
Ötən günlərimiz yadındadımı?
Bəzən
təndir olub gizləndiyin yer,
Bəzən baban geyən tüklü yapıncı.
Başqa
uşaqları tapırdım bir-bir,
Lap əldən düşürdüm səni tapınca.
...Biri-birimizə
qarışmaq üçün
Bilirsən, nə qədər oynamışıq biz?
Mənə
elə gəlir, əzizim, bu gün
Yenə də gizlənpaç oynamışıq biz.
Yerini
bilirəm, deməsən, desən,
Açıqca heç dinmə, tapınca sən də.
Yerini
bilirəm, ya təndirdəsən,
Ya da ki,
babanın yapıncısında!
Dostum bu
şeiri yazanda iyirmi yaşı varmış, yəqin ki, o
gizlənpaç meydanında yıxılıb dizini əzəndə
6-7 yaşı varmış... Baxın, “Gizlənpaç”
şeirinin şəhadətinə görə fəsad iyirmi
yaşda üzə çıxır. Axı yara isti-isti
olanda ağrı hiss edilmir!
Sevgidə utancaqlıq anlaşılmayan və təəssüf
ki, bir çox hallarda fürsəti fövtə verən
hissdir. Amma sevgidə utancaqlıq həm də ilahi
vurğunluq önündə heyrət, lallıq, sükut məqamı,
Tanrı ətəyinə qədər çatıb, həm də
o ətəyə toxunmağa cürət etməmək
anıdır. Seyran Səxavət “Utancaq məhəbbətim”
şeirində eşqin bu müəmma pərdəsini
dağıtmaq üçün bir neçə istiqamətdən
zərbələr endirir və sonda vüsalı yuxuya
köçürür:
Ay
yanağı qırmızı
utancaq məhəbbətim!
Bilsəydim
ki, güllərin
qoxusunda
gəzirsən,
əlimdə Günəş boyda
gül
dəstəsi tutardım,
Bilsəydim
insanların
yuxusunda
gəzirsən
bütün bəşəriyyətin
əvəzinə yatardım!
Utancaqlığın
öhdəsindən gələ bilən yeganə qüvvə
cəsarətdir, lap qoy yuxuda olsun!
Seyran Səxavət “İlk məhəbbət – son məhəbbət”
adlı, milyonlarla azərbaycanlının əzbər bildiyi
şeiri 22 yaşında yazıb. Bu əsərdəki
insaniyyət, möhtəşəm sarsıntı, belə
düşünürəm ki, yalnız bir olan o varlıqla,
Allahla əlaqədardır. Sanki gözəl rayihəli,
üzərliyə kibrit çəkirsən və müqəddəs
üzərlik –
yaşı-qurusu qarışıq
çırtaçırt yanır:
Sən nə
istəyirdin, nələr itirdin,
Qorxma kül olmaqdan, yan, məhəbbətim.
Sən mənim
başıma nələr gətirdin,
Ay ilk məhəbbətim,
son məhəbbətim!
Bu sətirləri yazıram, hiss edirəm ki, gözlərimin
dibi yaşarır. Seyran Səxavətin “İlk məhəbbət
– son məhəbbət” şeirinin biri-birindən duyğusal bəndləri,
mənə elə gəlir ki, poeziyada riyazi kəşfdir.
Budur, Tanrıdan şairə nazil olan və şairin bizə
çatdırdığı məntiq: insan yalnız bir dəfə
sevə bilər, təəssüf ki, (nə yaxşı ki!)
məhəbbət heç zaman təkrar olunmur, ilk məhəbbət
həm də son məhəbbətdir! İlk məhəbbətin,
son məhəbbətin sözü-söhbəti heç zaman
bitən deyil; şair bəlkə də bu səbəbdən
davam edib deyir ki:
...İnsanlar
bir dəfə doğulduğundan
Elə
bir dəfə də sevə bilirmiş...
Deyir ki:
Kirpiklər
özgəyə baxmayım deyə
Çəkir keşiyini baxışlarımın.
Deyir ki:
Gedib
yetmiş iki dil öyrənmişəm
Hələ
tapmamışam dilini sənin!
Lap sonda
deyir ki:
Sıxma
ürəyimi, ürək cəhənnəm,
Axı sən
ordasan, sən sıxılarsan!
Seyran Səxavətin yaradıcılığında
sevgi anlayışı birxətli olmayıb, mükəmməl
bədii-estetik düşüncə tərzidir. Elə
çıxmasın ki, onun qəlbinin məhəbbət
torpağında yalnız qapısına arx axan, gizlənpaç
oynayan, qollardan sallaşan, qovuşan, ayrılan, ilk və son məhəbbət
timsalına çevrilən qızlar, oğlanlar “bitir”.
Seyran Səxavət sevginin acı bəhrələrini həm
irrial, həm də real olmaqla dadan bir şairdir. Mən onun Vətən
torpağına, müqəddəs Qarabağa, nəcabətə,
dostlara, böyük ədəbiyyata dəlicəsinə
vurğunluğuna şahid tək-tük insandan biriyəm.
Ona görə haqlıyam deyim ki, Seyran Səxavət
öz sevgisində bir şair olaraq tamdır, unikaldır.
Azərbaycanın hər hansı gözdən-könüldən
uzaq bir guşəsində belə, Vətən torpağı
ilə yabanı bir davranışı, o, fəhmi ilə hiss
edir və nəinki fitrətən, həm də fiziki olaraq
ağrıyır, dözümsüz olur, səsini
qadırır. Mən bunu dəqiq bilirəm.
Bu, dostumun ana bətnindən gəlmə “solluq
uşaq xoşbəxtliyidir”. Başqa bir halda Seyran Səxavət
“Girəvə axtarıram”, “Subay planetim”, “Küçə
telefonları”, “Töhmət” kimi şeirləri necə yaza
bilərdi?
Seyran Səxavət
hələ 1965-ci ildə Səttar Bəhlulzadə qüdrətində
bir rəssam idi və “Azərbaycan dağları” şeirində,
sanki fırçayla yazırdı ki:
...Buludlar
boynuna dolaşan zaman
Sanki səmalardan açılıb dağlar.
...Dibində
insanlar çadır quranda
Başını şimşəklər döyəcləyibdir.
Görüb
əsrlərlə boran, çovğun, qar,
Bu dağlar qocalıb qarıyıbdılar.
Döşündən
saldığı yolla insanlar
Onun əl-qolunu sarıyıbdılar.
Hayandan,
hayandan baxmışamsa mən
Elə bil dağların üzü bəridir.
Əgər
xalçadırsa döşündə çəmən
Çiçəklər
ən gözəl ilmələridir...
Bu dağların hüsnündəki gözəlliyin
Seyran Səxavətin təsvir etdiyi o biri gözəllərin
hüsnündəki gözəllikdən nəyi kəmdir ki?
Bura qədər deyilənlər mənim sevdiyim şair
Seyran Səxavətin şəklinin ən kasad ştrixləridir. Belə
poeziyanın zühuru, onun ədəbi bir təcrübə
olaraq hələ indən sonra da gələcək nəsillər
üçün faydalılığının izahı ədəbiyyatşünasların
vəfa borcudur. Allah qismət eləsə, mən bu
temaya yenə qayıdaram...
6.
Lenin demiş, “yaman şey olan fakt” isə bundan ibarətdir
ki, Seyran Səxavət 1976-cı ildə xasiyyətinə
uyğun olaraq yolunu sarpdı; o, şeirdən nəsrə
keçdi. Bu hadisə yaddaşımda müfəssəldir.
1976-cı ildə hələ də düşüncələrdə
şair səlahiyyəti ilə sakin olan Seyran Səxavət
İrandan Azərbaycana, “Ədəbiyyat və incəsənət”
qəzetinə, ora gedənə qədər özünün
də çalışdığı ünvana hekayə yolladı: “Hamı
elə bilirdi”, beləydi yazının adı.
Şairin
yeniyetməlik dostu, qələm qardaşı Ramiz Rövşənin
onun haqqında dediyini xatırlayıram: Seyran Səxavət
şairlərin xoşbəxtliyindən, nasirlərin bədbəxtliyindən
nəsrə keçdi. Əlbəttə, Ramiz müəllim
“xoşbəxtlik” və “bədbəxtlik” sözlərini
işlətməklə ədəbiyyatımızdakı ciddi
bir fiqurun hərəkət trayektoriyasını nəzərə
çarpdırmaq istəmişdi... Seyran Səxavət isə
vərəq üzərindəki sətirlərin uzun, ya
qısalığına baxmayaraq öz xətti-hərəkətini
heç dəyişmədi, o, “Səxavətli baharım”,
“Bizim arx”, “İlk məhəbbət – son məhəbbət”,
“Girəvə axtarıram”, “Subay planetim” şeirlərində
necə nasir idisə, nəsrə keçəndən sonra
yazdığı hekayə, povest və romanlarda da
şairliyindən üz çevirmədi. Şeirlərində
nasir olduğu qədər də nəsrində şair oldu.
Belə unikal ikiləşmə elə səciyyədədir
ki, həssas oxucu nasir Seyran Səxavətin hekayə, povest və
romanlarında dərin məzmunlu, kontrastlar üzərində
qurulmuş cümlələri, abzasları toplamağa
başlasa, dəyərli bir poeziya kitabı alınar! Bir qədər də
ustadımın nəsr yönündəki
axtarışları barədə danışmaq istəyirəm.
Çünki sözün məhz bu məqama yetişdiyini
hiss eləməmək mümkün deyil...
Bəzən
ustad insanlar, ədəbiyyat tənqidçiləri insaf (səxavət) göstərib
olduqca ciddi ədəbi-bədii terminlərin izahını,
müzakirə imkanını yeni gələn, nisbətən
təcrübəsiz şəxslərin ixtiyarına verirlər.
Müzakirə həmişə gərəklidir,
qoy olsun. Amma bununla belə, məhz təcrübə əsasında
yaxşı bildiyin bir məsələnin, bir işin təcrübəsizlər
tərəfindən müzakirə olunmasını necə dəyərləndirə
bilərik? Laqeydlikmi, üzgörənlikmi və
ən əsası əlinin altında olan təcrübədən
imtinamı? İfadənin
lüğəvi ardıcıllığından da
aşkardır ki, postmodernizm modernizmdən sonra gələn
sosial, kulturoloji, estetik perioddur. Fəhmim məndən
soruşur; bu modernizm və postmodernizm deyilən var ha, o,
dünyanın hansısa bir məlum karxanasındanmı
çıxarılır, yoxsa, fərqli üslubi
yaradıcılıq mühitlərinin məhsulu, yekunu olan təcrübələrin
terminoloji təsnifatıdır? Sual çox ciddidir, ona görə
də onun cavabının tapılmasına daha çox o
yaradıcı simalar cəlb olunmalıdır ki, heç
olmasa “dimdiyinin sarısı” gedib...
Mənə görə nə zamandan bəri Avropada
“tüğyan edən” modernizm və postmodernizm
istilahlarının mahiyyətinə uyğun gələn
çalışmalar bizim yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatına
(əlbəttə, öz zamanına görə vacib şərt
və mənbəllər olan Avropa və rus ədəbi təcrübələrindən
bəhrələnməklə) heç də yad deyil. Ədəbiyyatımız
Mirzə Fətəli Axundovun “Kəmalüddövlə məktubları”,
“Aldanmış kəvakib” traktat və povesti, üstəgəl,
ədibin altı komediyası, Cəlil Məmmədquluzadənin
“Ölülər” dramı, Əbdürrəhim bəy
Haqverdiyevin “Xortdanın cəhənnəm məktubları”, “Pəri
cadu” pyesi, Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin
“Qızlar bulağı” romanı, Hüseyn Cavidin yaradıcılığının
əsas qismi, Mikayıl Müşfiqin “Yenə o bağ
olaydı” , Səməd Mənsurun “Həpsi rəngdir”
şeirlərinin timsalında ən yeni, modern yazı
üslublarını böyük bir ləyaqətlə qeydə
alıb. Belə olmasaydı, sonrakı mərhələlərdə
Azərbaycan ədəbiyyatında “Qılınc və qələm”
(M.S.Ordubadi), “Şamo”, “Mahtəban” (S.Rəhimov),
“Budağın xatirələri” (Ə.Vəliyev), “Pərvanə”
(M.İbrahimov), “Rənglər” (R.Rza), “Geriyə baxma, qoca”
(İ.Əfəndiyev), “Dəli Kür”(İ.Şıxlı,
“İdeal” (İ.Muğanna), “Yamacda nişanə” (S.Əhmədov), Ə.Əylisli, Anar, Elçin,
Yusif Səmədoğlu, İ.Məlikzadə, M.Oruc,
M.Süleymanlı... və Seyran Səxavətin bütün
yaradıcılığı... meydana çıxa bilməzdi.
Lap mübahisə doğursa da deməliyəm
ki, xüsusən bizim milli nəsrimiz daim dünyanın
qabaqcıl ədəbi prosesinin içində, onun tərkib
hissəsi olmuşdur. Bu, qədimlərdə də belə
idi, indi də belədir... Deməli, ədəbiyyatımız
tarixən mövcud ədəbi metod və cərəyanları
təcrübi olaraq həmişə hiss etmişdir, deməli, ədəbiyyatımız
istisnasız olaraq bütün ədəbi məktəb-ədəbi
cərəyan təcrübələrini vaxtında və vədəsində
dəyərləndirmişdir və indi də məhz
yaxşıdan yararlanan bir ədəbiyyatın varisidir. Seyran
Səxavət isə mənim nəzərimdə bütün
bu mərhələdən keçən
yazıçıların varisi olmaqla bərabər, nəinki
modern, postmodern yazıçıdır, bütün bunlarla bərabər,
o, izmlər çərçivəsinə sığmayan,
yaxud bütün izmləri öz cümlələrinin,
ideyalarının içində ehtiva edən həqiqi,
doğal bir yazıçıdır (U.Folkner, A.Kamyu,
Ç.Aytmatov, Q.Markes, Ə.Əylisli, Y.Səmədoğlu,
Anar, Elçin... kimi). Seyranı digər ədəbi cərəyanlarla
birləşdirən də, onu digər mənsubiyyətlərdən
ayıran da məhz budur: gerçək yazıçı
olmaq, həqiqətən yazıçı olmaq!
Fırçasız rəssam, səssiz xanəndə,
ayaqsız rəqqas, yəni ilhamsız sənətkar olmaz!
Seyran Səxavət, o şəxs ki, şeirlərində məxmər kimi yaz bürüncəklidi, o şəxs həm də Əli qılıncından iti nəsr cümlələrinin yaradıcısıdı. Seyran Səxavət öncə özününkülərin – M.F.Axundov, N.B.Vəzirov, C.Məmmədquluzadə, Ə.Haqverdiyev... daha sonra Servantes, Hüqo, L.Tolstoy, Dostoyevski, Şoloxov, Şukşin, Əziz Nesin, Nodar Dumbadze, Ç.Aytmatov qüdrətini yaratmış qələmlərin belindən gələn, elə onlara bərabər bir nasirdir. Seyran Səxavəti sələflərinə ideal qovuşdurur, Seyran Səxavəti ustadlarından üslub ayırır.
7.
Ədəbi ideal, ali, bəşəri dəyərlərə əsaslanır. Seyran Səxavət bu fürsəti elə ilk nəsr əsərində yaxalayıb. Belə ki, “Hamı elə bilirdi”də, həcmcə hekayə, məzmunca roman çəkisi daşıyan bu əsərdə baş qəhrəman nə Qara Bəhrəm, nə İsmayıl oğlu Bəylər, nə də hay aparıb hay gətirən Şirindi – baş qəhrəman sosial vicdandı, başqa sözlə, insanın cəmiyyət qarşısında öz üzərinə götürdüyü öhdəlikdi. Yazıçı Seyran Səxavət elə ilk nəsr əsərində quşu gözündən vurub. Ola bilər ki, müvafiq ədəbi təhlil imkanı olmayan oxucular üçün anlaşılmaz görünən yuxarıdakı mülahizəni Seyran Səxavət adam dilində, əsl yazıçı dilində elə mükəmməl şəkildə ifadə edib ki, nəzəri mülahizə vizuallaşıb. “Hamı elə bilirdi” hekayəsi kimi onun “Çayçı Rəşid” əsəri də ustad bir rejissor tərəfindən çəkilən film kimi cazibədardır. Yeri gəlmişkən, həmin hekayə çap olunanda, mən tələbəydim və hansısa bir tətilə görə kəndə getmişdim. “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti gəldi. Xatırlayıram, ikimərtəbəli kərpic evimiz – anam, bacılarım, mən, hava qaralan vaxtı, “İliç lampıçkası”nın sarımtıl işığı. Hekayəni qəzetdən bir yerdə oxuyurduq. Ailəmiz həmin gecə həqiqətən də xoşbəxt oldu. Seyranın hər cümləsinə uğunub gedirdik. O vaxt Seyranın “Çayçı Rəşid”indən özgə bir əsər yox, yalnız anamız söyləyən nağıllar bizi belə bəxtəvər edə bilərdi...
İstedadlı yazıçılarımızla bu sırada Seyran Səxavət milli ədəbiyyatımızda hekayə janrının bədii-estetik imkanlarının genişlənməsində müstəsna rol oynamışdır. O, ilk romanı (“Daş evlər”), ilk povestləri (“Dar köynək”, “Gözü işığa düşən adam”, “Qapıların o üzündə qalan dünya”, “Bir stəkan hava”, “Qızıl teşt”) ilə paralel olaraq ötən əsrin 70-80-ci illərindən bugünə qədər 30 hekayə yazıb. Janrın ölçüləri baxımından irihəcmli hekayələr adlandıra biləcəyimiz bu əsərlərin hər birinin ilk dəfə çap olunanda doğurduğu rezonans, yazıçının yaradıcılığını izləyənlərə yaxşı məlumdur. Şeirlərində olduğu kimi, Seyranın hər bir nəsr əsərinin meydana gəlməsi bədii yazı prosesinin yekunu olmaqla, bərabər, həm də hadisədir, sanki onlar yazıldığı vaxtda... baş verir.
Seyran Səxavətin bütün nəsr əsərləri problematika daşıyıcısıdır. Onların hər birində bir məsələ qoyulur, həm də çox ciddi məsələ və qoyulan o məsələ, lap riyaziyyatdakı kimi həll olunur. Yazı xronologiyasına görə ədibin üçüncü hekayəsini – “Alça çiçəyi”ni (1976) xatırlayaq. Dəli Dadaş kolxoz bağındakı yeganə alça ağacının qoruqçusu, Abış kişinin günahının məhsuludur. Dadaş hələ Dəli Dadaş olmayanda, uşaq vaxtı ağaca çıxıb alça dərdiyinə görə məhz Abış kişi bu qonşu tifilini elə döymüşdü ki, uşağın başına hava gəlmişdi.
Dəlilər də böyüyür, yaşa dolur, elə lal-karlar da. Aradan illər keçəndən sonra Abışın qızı Solmaz ərgənlik yaşına çatmışdı, camaat, el ağsaqqalları, sanki bilərəkdən, sanki Abış kişinin qədim günahını xatırlayaraq onun lal-kar qızı Solmazın elçiliyinə gəlmişdilər. Qızı istəyirdilər, kimə kimə, dəli Dadaşa. Bu dəfə Abışın başına hava gəlir, amma xeyri yoxdur, ağsaqqallar ağır şərt qoyublar, ya Abış kişi “hə” deyib qızı verməlidi, ya da kənddən çıxmalıdı...
Şəhd-şirəli əsərin mənim tərəfimdən bəsit şəkildə söylənilən süjetindən də hər şey aydındır; dünyada ədalətsizlikdən, zalımlıqdan, başqa insanın haqqını tapdalamaqdan böyük günah yoxdur və hansı yolla olur-olsun, günahın cəzası kəsilir.
Bu ruh üstündə köklənən iyirmidən çox hekayəni yazıçı təqribən 10 il ərzində yazıb və sonra isə görünür, roman, povest və dram yaradıcılığı ilə əlaqədar ümumiyyətlə, hekayə janrından aralı qalıb. Şərti olaraq 1976–86-cı illərdə yazılanları S.Səxavətin “kiçik janr” üzərində işinin birinci mərhələsi adlandıraq. Məhz həmin birinci mərhələ bizim ədəbiyyatımızı “Parovozsürən”, “Ət taxtası”, “Qatil”, “Bioloqun yazı masası”, “Yüzilin kişisi”, “Yaz oğrusu”, “Madonnanın əri Fərəməz” kimi əsərlərlə zənginləşdirmişdir.
Mən çox ürəklə bu hekayələri və bir çox povestləri S.Səxavətin “Daş evlər” romanının balaları adlandırardım. Yazıçının 1990-cı illərin ikinci yarısından başlayaraq qələmə aldığı povest, roman və hekayələr ədibin dəst-xəttini, öz ideyalarına, ədəbi təfəkkürünə sadiq qaldığını göstərməklə yanaşı, oxucu daha dərinləşmiş, daha yeni bir yazıçı ilə qarşılaşır. Bu dəyişməni izləmək üçün Seyran Səxavətin dörd hekayəsini – “Boynu əyri kişi”, “İt intervyusu”, “Cəhənnəm”, “Persona non qrata” hekayələrini, “Nekroloq”, “Yəhudi əlifbası” romanlarını nəzərdən keçirmək olduqca faydalıdır. Adıçəkilən əsərlər yalnız Seyran Səxavətin deyil, son otuz ildə milli nəsrimizdə aparılan fikir, istedadlı axtarışların ən uğurlu örnəkləri hesab edilə bilər.
8.
Seyran Səxavətin hansısa bir əsər üzərində işləyərkən, fərqi yoxdur o əsər sənədlidir, yaxud təxəyyülün məhsuludur, onun çoxlu sənəd araşdırdığını, masa üzərinə qalaq-qalaq kitablar yığıldığını, sözün düzü, görməmişəm. Onu hiss etmişəm ki, yazı ərəfəsində o, hədsiz bir ilhamla dolur, birnəfəsə yazır, belə görünür, onda redaktə daxildə, düşüncədə vərəqə köçənə qədər beyində, nə bilim, bəlkə, ürəkdə aparılır. Hər halda bu xırda məsələ ədibin yazı vərdişi ilə bağlıdır. Amma indiki halda sözümün mənası bundan ibarətdir ki, Seyranın fitrətən böyük və möhkəm yazıçı yaddaşı var, bəlkə də, Seyranın içində yazıçı istedadı deyilən nəsnə elə yazıçı yaddaşıdır. Bu mənada Seyran Səxavət çox şanslıdır. İndi mən faiz çıxara bilmərəm, bizim Qarabağ mühitinə, o yerlərin coğrafiyasına, insanlarına bələd olan və yazıçının əsərlərini oxuyan hər kəs dərhal təsdiqləyə bilər ki, onun qəhrəmanlarının əksər hissəsinin prototipləri var. Və o prototiplərin hamısının yanında dəyişməyən bir prototip var, o da ustad yazıçı Seyran Səxavətin özüdür.
S.Səxavətin zahirən sənədli görünən və ədəbi came tərəfindən belə dəyərləndirilən “Bəhanə” və “Palıd toxumu” romanlarının da üzərindən sükutla keçilə bilməz. Hər iki roman yazıçının qəlbində, qələmində uzun illər bundan əvvəl göyərən estetik fəhmin yekunudur, bir az açıq deyək, əgər yadınızda varsa, əlbəttə var, Seyran Səxavət iki qəribə, dialoq-hekayə “Ağdamda Qədir Rüstəmovla atüstü söhbət” (1985) və son illərdə “Rəmiş” əsərlərini qələmə almışdır. Oxucular tərəfindən, necə deyərlər, böyük hərarətlə qarşılanan hər iki hekayət həm sənədli idi, həm də yox, həm müsahibə idi, həm də hekayə. Daxildəki yazı azadlığı, daxildəki nasir demokratizmi S.Səxavətə ədəbiyyatımızda az işlənən dialoq-dedim-dedi formasının ən mükəmməl nümunələrindən ən azı ikisini yaratmağa yol açmışdır. Həmin yazı tərzi, üslub, orijinal bədii həll yanaşması yazıçının “Bəhanə”, “Palıd toxumu” romanlarında daha geniş planla ifadə olunmuşdur.
9.
Seyran Səxavət yaradıcılığını dəyərləndirmək baxımından daha bir məqamı qeyd etməsək olmaz, yazıçı unikal təsvir ustasıdır. Onun ədib yozumunda çöl və iç anlayışları var; o, hansı məharətlə ətrafı, doğal çevrəni, məsələn, meşəni, dərəni, gədiyi, küçəni, ümumən təbiəti, ümumən sosial sferanı – kəndi, şəhəri təsvir edib içinə gətirirsə, eyni ustalıqla insanın, canlandırdığı surətin və özünün içindəki ruhi ovqatı çölə çıxarmağı bacarır. Nə bilək, bəlkə belə məqamlarda nasir Seyran Səxavətə şair Seyran Səxavət yardımçı olur? Təsviri ricətlərin ardınca gələn dialoqlar isə bitib-tükənmək bilmir. Bax o zaman düşünürsən ki, o Seyran Səxavət bizim nəsrimizdə mükəmməl dialoq quran, insanların insanca danışığını ümumən mətnə yükləməyə gücü çatan nadir qələm sahiblərindən biridir. Qəhrəmanlarından birinin dediyi kimi, o, nəinki insanı, yolu, suyu... danışdırır, insanı irəli aparan bir ehtiyac varsa, hətta itdən də intervyu almağa qadirdir.
Seyran Səxavətin şeir, nəsr, dramaturgiya yaradıcılığı, yəni onun ədəbi fəaliyyətinin hər bir istiqaməti ayrıca tədqiqata layiqdir. Onun hələ ki lap sonda ortaya qoyduğu “Qaçhaqaç” romanını (iki kitab) isə bütöv bir ədəbiyyat institutunun araşdırmağına dəyər. Seyran Səxavətin “Qaçahqaç” əsəri avtobioqrafik romanı bu janrın nə qədər böyük imkanlara malik olduğunu dünya səviyyəsində nümayiş etdirir. “Qaçahqaç” milli muzeylərimizin ən elitar guşəsində məxsusi ekspozisiya olmağa layiq elə bir əsərdir ki, orada 60-70 illik bir dövrdə Azərbaycan və onun insanı necə olub, o insan nə düşünüb, necə yaşayıb, nəyi sevib, nədən sarsılıb, onun təmas qurduğu ən parlaq şəxsiyyətləri kimlər olub, bax bütün bunlar barədə mötəbər, həqiqi dəlillər vardır. Bizim ədəbiyyatda Əli Vəliyevin “Budağın xatirələri”, Anarın “Sizsiz”, Əkrəm Əylislinin “Əylisdən Əylisəcən” romanları və s. ilə bir sırada Seyran Səxavətin “Qaçhaqaç” roman-dilogiyası da, belə deyək, doyumsuz bir ləzzətlə oxunur və tərcümeyi-halın sənətkar qələmi ilə necə böyük ədəbiyyata çevrildiyini sərgiləyir!
10.
Əzizim Seyran Səxavətin 75 illik yaşına həsr etdiyim bu yazıya nöqtə qoymaq... istəmirəm. Çünki böyük yazıçının yaradıcılığında münasibət bildiriləsi məqamlar o qədər çoxdur ki, onların hər biri gəl-gəl deyib adamı danışmağa, deməyə, düşünməyə çağırır. Bununla belə nəzərə alıram ki, Seyran Səxavət haqqında, demirəm çox, heç az da yazılmayıb. O yazılarda yazıçı dostumu anlatmaq üçün irəli sürülən mülahizələr yetərincədir. Nə xoş ki, onun yaradıcılığı barədə söz açanların hamısı Seyran Səxavət adından sonra HƏQİQİ təyinini işlətmiş və o uca kəlmənin ardınca ŞAİR, NASİR, ŞƏXSİYYƏT, VƏTƏNDAŞ, DOST ismini sıralamışdır!
Bu “sönük” yazının sonunda, həmişə olduğu kimi, əziz dostuma parlaq şəkildə “sataşmaq” istəyir, ondan ilhamlanıb yazdığım bir zarafat şeirini əlavə edirəm.
SEV
İNDİ
Evinizin
başına
mənim
kimi dolanan
barını da sevirəm.
Keçən
il bağçanızda
məni
dilintək sancan
arını da sevirəm
Qonşunuzda
yaşayan
o sifəti
qırışmış
qarını da sevirəm!
Seyran Səxavət.
***
Fərq bilmədin qızların qarasında, ağında;
bütün sevdiklərinin yarısını sev indi.
Seyran,
“sevirəm” dedin gəncliyin ilk çağında
Buyur, verdiyin
sözün ağrısını sev indi!
Yazılanı
kimsənin həddi nə düzəltməyə;
Yara yoxsa, nə hacət həb, kinə düzəltməyə?
Gücün
çatırsa yenən qəddini düzəltməyə
Sevdiyinin
uçulan barısını sev indi!
Sən ki
icad etmədin sevgi adlı bu nərdi,
Xanalara
yol açan Allah deyil ki, zərdi!
Ayrılıq
zəhrimarın ağı cana zərərdi,
Həsrətə
sumax çilə, sarısını sev indi!
Ardınca düşüb müdam hanı mələdiklərin?
Qisməti budur bəlkə, tənhaların, təklərin?
Uçdular
– beş barmaqla bala bələdiklərin –
Eşqin
dilintək sancan arısını sev indi!
İnsan
sevgitək uca – ona min istək azdı –
Azsaydı
yal-yamacda... Seyran, Seyran olmazdı.
Solmayan
xalis eşqin adı, şəksiz, Almazdı,
Sevginin ən vəfalı qarısını
sev indi!
Vaqif
BƏHMƏNLİ
525-ci qəzet.- 2021.- 20 mart.- S.18-19.