Azad Laçın

Azərbaycanın dilbər guşələrindən biri olan Laçın rayonu 1992-ci il 18 may tarixində Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdi. 28 il yarım bu günü dərin kədərlə anırdıq. Amma o kədərin içində həm də bir gün işğaldakı bütün torpaqlarımızın azadlığına qovuşacağı inamı var idi. Bu inamı Azərbaycan Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyev, onun rəhbərliyi ilə güclü Ordumuz yaratmışdır.

28 il yarım düşmən işğalı altında qalan Laçın artıq azadlığına qovuşub. Cəbrayılın, Füzulinin, Ağdamın, Qubadlının, Zəngilanın, Kəlbəcərin, Şuşanın işğal tarixi olmadığı kimi, artıq Laçının da işğal tarixi yoxdur. 1992-ci il mayın 8-də Şuşanın Ermənistan silahlı birləşmələri tərəfindən zəbt edilməsi Laçının da düşmən tapdağı altına düşməsini asanlaşdırdı. Şuşa kimi, Laçının işğalının bir səbəbi də o zaman ölkəmizdə faktiki olaraq hakimiyyətsizliyin hökm sürməsi, daxili siyasi çəkişmələr, hakimiyyət uğrunda mübarizə idi. İşğal nəticəsində 60 min nəfərə yaxın insan öz dədə-baba torpaqlarından qovulub. Rayona hücum edən erməni hərbi birləşmələri burada 267 nəfəri öldürüb, 66 nəfər isə girov götürülüb. İşğal zamanı Laçına ümumilikdə 7,1 milyard ABŞ dollarından çox ziyan dəyib. İşğal dövründə ermənilər ərazisi 1835 kvadratkilometr olan Laçındakı 217 mədəniyyət, 101 təhsil, 142 səhiyyə müəssisəsi, 462 ticarət, 96 məişət, 30 rabitə, 2 avtonəqliyyat və müxtəlif təyinatlı istehsal müəssisələri, 13 min 745 yaşayış evini talan və məhv ediblər. 28 il ərzində 54 dünya, 200-dən çox yerli əhəmiyyətli tarixi abidə erməni vandalizminə məruz qalıb. İctimai və şəxsi təsərrüfatlarda əhalinin bütün varidatı qarət edilib.

Laçın rayonu ötən il 27 sentyabrda düşmənin növbəti təxribatına cavab olaraq başladılan 44 günlük Vətən müharibəsində Azərbaycanın qazandığı böyük zəfər nəticəsində işğaldan azad edildi. Vətən müharibəsində biabırçı məğlubiyyətə uğrayan Ermənistan 9 noyabrda təslimçi bəyanata imza ataraq Ağdam, Kəlbəcər və Laçını Azərbaycana qaytarmağa məcbur oldu. Nəticədə Laçın niskilinə də son qoyuldu. İşğal dövründə Laçın rayonuna Ermənistan vətəndaşları ilə yanaşı, Suriyadan, Livandan köçrülmüş ermənilər də qanunsuz olaraq yaşayıblar.

Bir güllə belə atılmadan azad edilən Laçınla bağlı xəbəri xalqa çatdıran Müzəffər Ali Baş Komandan demişdi: "Böyük sevinc hissi ilə bildirirəm ki, Laçın rayonu işğaldan azad olundu. Bütün Azərbaycan xalqını bu münasibətlə ürəkdən təbrik edirəm. Laçın rayonunun işğaldan azad olunması tarixi hadisədir. Özü də bir güllə atmadan biz Laçın rayonunu qaytardıq. Düşməni buna məcbur etdik. Döyüş meydanında əldə edilmiş parlaq qələbə bu gözəl nəticəyə gətirib çıxardı ki, üç rayonumuz - Ağdam, Kəlbəcər və Laçın bizə qaytarıldı. Biz bu rayonları bir güllə atmadan, bir şəhid vermədən qaytarmışıq".

Siyasi şərhçi Aydın Quliyevin sözlərinə görə, 28 il öncə Laçının işğalı çox asanlıqla baş vermişdisə, 28 ildən sonra onun erməni işğalından azad olunması çox böyük çətinliklə başa gəldi: "Laçının işğaldan azad olunması üçün Azərbaycan böyük resurslar, böyük intellektual zəhmət sərf etdi. Azərbaycan oğulları bu yolda şəhid oldu. Xalqımız Laçını heç bir zaman unutmadı və Laçınsız Azərbaycan dövlətinin olmayacağını bu 28 ildə demək olar ki, bütün məqamlarda nümayiş etdirdi. Laçının işğalı dövründə onun işğal səbəbləri, işğal olunduğu şərait nə qədər mübahisəli qarşılanırdısa, azad olunması ətrafında da bir sıra mübahisələr var və bu mübahisələrin davam etməsi təbiidir. Çünki Laçının işğal olunması ölkədə qeyri-adi siyasi daxili proseslər şəraitində baş verib. Bu gün də Azərbaycan cəmiyyətində siyasi qüvvələrin çoxunu belə bir sual düşündürür ki, "Laçını qorumaq mümkün idi?" Maraqlıdır ki, Azərbaycan cəmiyyətinin böyük bir hissəsi işğal zamanı Laçının müdafiəsinin mümkün olması barədə həmfikrindədir. Amma Laçının azad olunması ətrafındakı mübahisələr isə başa düşülmür".

A.Quliyev vurğulayıb ki, müəyyən siyasi dairələr hələ də Laçının azad olunması ətrafında mübahisəli şəraitin saxlanmasında maraqlıdırlar: "Aşkar şəkildə Laçın dəhlizinin 3 il müddətinə rus sülhməramlılarının nəzarəti altında qalmasını arqument gətirərək bütün Laçının azad olunması faktını inkar edənlərə məsələnin mahiyətini izah etmək çətindir. Laçının işğaldan azad olunması ilə əlaqədar mübahisələr, əslində, öz kökü etibarilə xaricdən müəyyən dairələrə gedib çıxır. Çünki onlar Qarabağ münaqişəsinin bütünlüklə həll olunmasını qəti şəkildə istəmirlər və guya "Qarabağ problemi həll olunmayıb" mülahizəsini sübuta yetirmək üçün bu gün Laçının azad olunması faktı ətrafında müəyyən müzakirə və mübahisələrin qalmasına rəvac verirlər. Laçının işğalı böyük bir xəyanətin nəticəsi idi. Laçının azad edilməsi isə bütün Azərbaycanın xalqının və dövlət strukturlarının böyük rəşadəti və fədakarlığı sayəsində baş verdi".

PƏRVANƏ

525-ci qəzet 2021.- 19 may.- S.5.