Təkrarsızlığı ilə
seçilən Azərbaycan faunası
Heyvanat aləminin
Azərbaycanda yayılmasına
relyef şəraiti və ona uyğun
olan bitki örtüyünün dəyişməsi,
su hövzələrinin
yerləşməsi təsir
edir. Burada mindən çox ali
heyvan növü yaşayır. Onların 618 növünü onurğalı heyvanlar, o cümlədən, 97 növünü
məməlilər təşkil
edir. Ölkədə
qeydə alınan heyvanların 58 növü
sürünənlərdən (5 növ zəhərli ilan), 11 növü suda-quruda yaşayanlardan,
357 növü quşlardan,
qalanı onurğasız
heyvanlardan ibarətdir.
Həşəratların 12 min növü yayılıb.
Ekologiya
və Təbii Sərvətlər Nazirliyindən
verilən məlumata görə, Kür-Araz ovalığında və
500-600 m hündürüyə qədər sahələrdə
quraqlıq heyvanlarından
dovşan, tülkü,
çaqqal, canavar, cəld kərtənkələ,
qırmızıquyruq qum
siçanı, Kiçik
Asiya qum siçanı, ərəb
dovşanı, quru tısbağası, gürzə,
koramal, çöl siçanı və digərlərinə rast gəlmək olar. Qamışlıqlarda və sahil zonalarında çöl donuzu, qamışlıq pişiyi, çaqqal, su siçovulu, su ilanı, bataqlıq qunduzu, quşlardan vağ, soltan toyuğu, turac, qızılqaz, kəklik, ördək, qaşqaldaq yaşayır.
Ölkənin arazisindən axan çaylarda çəki,
çapaq, ilan balığı, sıf, xəşəm, naxa və bobla kimi
balıq növləri
vardır.
Tuğay meşələrində heyvanat
aləmi çöl donuzu, dovşan, tülkü, çaqqal, porsuq, kirpi, ilan, kərtənkələdən
ibarətdir. Bu ərazilərdə
bayquş, ağacdələn,
qu-qu quşu, qaratoyuq və sair quşlar məskən salır.
Ölkənin digər düzənlik
meşələrində və
dağətəyi kolluqlarda
həmçinin ayı,
çüyür, vaşaq,
sincab, maral, vəhşi pişik, yenot, sağsağan, sarıköynək, ağacdələn
yaşayır.
Nazirlikdən qeyd olunub ki,
meşələr heyvanlar
aləmi ilə ən zəngin ərazilərdir. Burada maral, qonur ayı, dağ keçisi, qarapaça, bəbir, dələ, vaşaq, meşə pişiyi, köpkər, porsuq, sincab, oxlu kirpi, çöl
donuzu vardır. Meşələrdə ağacdələn,
kəklik, turac, qaraleylək, qartal, bülbül, Qafqaz tetrası, Zaqafqaziya qırqovulu kimi quşlara və s. heyvanlara rast gəlinir: "Yüksək
dağ çəmənlikləri
va qayalıqlar dovşan, tülkü, dağ keçisi, bəbir, qar siçanı, qarapaça,
canavar, çaqqal, Xəzər uları, Qafqaz uları, kərkəs üçün
yaşayış yeridir.
Bu ərazilərdə quşlardan toğlugötürən,
göyərçin, kəklik,
bildirçin, alacəhrə,
sürünənlərdən gürzə, kələz,
quru qurbağasına rast gəlinir. Xəzər
dənizinin sahil rayonlarında, adalarda və şirin sulu göllərdə
çoxlu miqdarda köçəri və daimi yaşayan quşlara rast gəlinir".
Nazirlikdən bildirilib ki, ölkənin heyvan
ehtiyatlarına ovlanan balıqlar, xəz dərisi və əti istifadə edilən heyvanlar daxildir. Ovçuluq təsərrüfatlarında yaşayan,
sənaye va
tibb məqsədləri
üçün (müalicə
zəliləri) bəslənən
heyvan növlərini də heyvan ehtiyatlarına aid etmək
olar. Təsərrüfat əhəmiyyətinə görə Xəzər dənizi, Kür çayı, Araz çayı, su anbarları və vətəgələrdə ovlanan
balıq ehtiyatları
xüsusilə fərqlənir.
Su hövzələrində məskən salan quşlar, çöl donuzu, dağlarda yaşayan dağ keçisi, maral, çüyür, kəklik
ovlanır. Abşeronda dərman almaq
üçün (ilan
zəhəri) gürzələr
saxlanılır.
Ölkədə 20 ovçuluq təsərrüfatı var. Heyvanlar ovlanan ərazilər 5,2 mln ha sahə tutur. Ovçuluq təsərrüfatının 18-i ictimai təşkilat, 2-si dövlət təsərrüfatlarıdır.
Ekoloq Alim Məmmədov deyir ki, bu gün bəşəriyyətin gələcək nəsillər qarşısında mənəvi öhdəliyi ekosistemin, eləcə də nadir flora və fauna növlərinin qorunmasından ibarətdir. Ekoloji təhdidlərin sərhəd tanımadığı və heç bir dövlətin bu təhlükədən sığortalanmadığını nəzərə alaraq Azərbaycanda bu məsələyə həmişə aktual yanaşılıb. Ölkənin bu sahədəki əsas ideologiyası təbii resursların, ətraf mühitin, heyvanların qorunması istiqamətində mühüm işlər görülüb: "Azərbaycanda təbii şəraitin müxtəlifliyi ilə əlaqədar onun heyvanlar aləmi də çox rəngarəngdir. Ölkə ərazisində 100 növə qədər məməli, 357 növ quş, 67 növ amfibi və reptili, 1 növ dəyirmiağız, 97 növ balıq, 15 mindən çox onurğasız heyvan növü məlumdur. Bütün bu dəyərlərin qorunması üçün Azərbaycan Prezidenti tərəfindən Milli Strategiya həyata keçirilir. Strategiyanın əsas məqsədi genetik resursların səmərəli istifadəsi, bioloji müxtəlifliyin müdafiəsi və mühafizəsi, ekoloji dayanıqlılığın təkmilləşdirilməsi, xüsusi mühafizə olunan ərazilərin yaradılması, bioloji müxtəlifliyə təsir edəcək risklərin azaldılması və s. təşkil edir.
Bioloji müxtəliflik üzrə birinci Milli Strategiyanın həyata keçirilməsindən bəri Azərbaycanda qorunan ərazilərin sahəsi, meşə örtüyü sahəsi xeyli artıb. Ölkədə milli parklar təsis olunub. Milli parkların yaradılması həmin ərazidə təbiətin kompleks şəkildə qorunmasına, "Qırmızı Kitab"a daxil edilmiş tipik flora və fauna növlərinin qorunub saxlanılmasına, xüsusilə burada məskunlaşmış məməli heyvan növlərini - ceyran, cüyür, bəbir, çöl donuzu, qırqovul, turac, kəklik kimi quş növlərini qorumağa imkan verir. Heyvanların qorunmasında və onların təbii areallarında yaşamalarının təminatı üçün əsas faktorlardan biri də meşələrin qorunmasıdır. Azərbaycan nəinki meşələrin qırılması prosesini dayandıran, həm də onların sahəsini artıran azsaylı ölkələrdən biridir".
S.QARAYEVA
525-ci qəzet.- 2021.- 3 noyabr.- S.22.