Qısa tamaşalar - böyük mətləblər festivalı

Azərbaycanın Vətən müharibəsində qazandığı böyük qələbənin birinci ildönümünə sayılı günlər qala mədəniyyətimizdə və incəsənətimizdə bu mövzuya müraciət daha da artmaqda, aylardır hazırlanan işlərin təqdimatları baş tutmaqdadır. Şair və yazıçılar öz əsərlərində, kitablarında, rejissorlar filmlərində, tamaşalarında, bəstəkarlar musiqilərində, rəssamlar rəsmlərində bu mövzuya öz yanaşma tərzlərini nümayiş etdirirlər.

Yaşadığımız bu günlər Azərbaycan incəsənətində Qarabağ zəfəri mövzusu üçün çox əlamətdar sayıla bilər. Çünki Teatrda Mədəniyyət Nazirliyi və Teatro.az sənət portalının birgə təşkil etdiyi və aylardır mətbuatdan hazırlıq proseslərini izlədiyimiz "4.4" Qısa Tamaşalar Festivalı, nəhayət, öz işinə başlayıb.

Festivalın açılış mərasimi noyabrın 1-də Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrda keçirildi. Nazirlik nümayəndələrinin, sənət adamlarının, teatrsevərlərin, gənclərin və media mənsublarının qatıldığı tədbirdə festivalın məqsədi haqqında məlumat verildi.

Qeyd olundu ki, festival xalqımızın 44 günlük Vətən müharibəsində qazandığı zəfəri və bu qələbənin təməlinin qoyulduğu Aprel döyüşlərini simvolizə edir. Bu zəfəri bizə yaşadan şəhidlərimizin xatirəsinə ithaf edilən festival müharibə mövzusuna həsr olunub.

Açılışdan öncə ölkəmizin ərazi bütövlüyü uğrunda canından keçən qəhrəman Vətən övladlarının xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad olundu. Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin (ADMİU) müəllimi, tanınmış teatrşünas Elçin Cəfərov çıxış edərək festival haqqında məlumat verdi. Bildirdi ki, teatr ictimaiyyətinin geniş marağına səbəb olan festivalın proqramına Bakı ilə yanaşı, ölkəmizin 8 şəhərində fəaliyyət göstərən 11 dövlət, 6 özəl teatr, 5 müstəqil sənətçi tərəfindən təqdim olunmuş 22 tamaşa daxil edilib. Xronometrajı 15 dəqiqədən çox olmayan qısa tamaşaların videoformatda nümayişindən sonra hər gün peşəkar münsiflərin və yaradıcı heyətin iştirakı ilə müzakirələr təşkil olunacaq. Münsiflər heyətinin tərkibinə İsrafil İsrafilov, Aydın Talıbzadə, Mehriban Ələkbərzadə, Əli Əmirli və Pərviz Məmmədrzayev daxildir.

Vurğulandı ki, festival çərçivəsində həmçinin, tanınmış teatr mütəxəssislərinin iştirakı ilə "Bədən dili" və "Pyes necə yazmalıdır?" mövzularında vörkşop, "Müharibə və teatr" mövzusunda panel-müzakirə keçiriləcək.

Mədəniyyət Nazirliyinin İncəsənət və qeyri-maddi mədəni irs şöbəsinin müdiri Fərəh Acalova çıxış edərək dedi: "Çox şadam ki, uzun müddətdən sonra teatrda görüşmək imkanı əldə etmişik. Biz Mədəniyyət Nazirliyi olaraq teatrlarımızın normal fəaliyyət göstərməsi üçün səylər göstəririk. Bu festival ölkəmizin Vətən müharibəsində qazandığı zəfərə ithaf edilən ilk festivaldır. Belə festivalların təşkil olunmasını mədəniyyətimizdə canlanmaya səbəb olacaq fəaliyyət kimi dəyərləndirmək olar. Bu festival uğurlu təşəbbüsdür. İnanıram ki, proqramı zəngin olan festival maraqlı olacaq".

Sonra festival müəllif və rejissor Zaur Əliyevin "44" tamaşasının nümayişi ilə açıq elan edildi. Sadəcə musiqidən və rəqsdən ibarət tamaşada iki obraz vardı: qız və oğlan. Tamaşanın əvvəlində müharibədən öncəki şən, qayğısız, sevgi dolu həyat təsvir olunur. Ancaq qəfil atəş səsləri, qaranlığa bürünən ətraf-aləm bu sevgini yarımçıq qoyur. Vətənin dar günündə oğlan silaha sarılaraq cəbhəyə yollanır və düşmənlə üz-üzə torpaqların müdafiəsində savaşır. Qız isə həm sevgilisinin həsrəti, həm vətənin dar günlərinin narahatlığı ilə yaşayır. Bu intizar, bu həsrət, bu narahatlıq cəmi 44 gün çəkir. 44 gündən sonra həmin oğlan qalib əsgər, həmin qız isə qalib dövlətin qalib vətəndaşı olurlar. Bir neçə dəqiqəlik tamaşada müharibənin dəhşətləri, həm ön, həm də arxa cəbhədə yaşatdığı ağrılar uğurlu şəkildə əks olunmuşdu.

Festivalın ilk gününün ikinci tamaşası müəllif Günay Arda və rejissor Sevda Məmmədovanın təqdimatında "İki əsgər" adlanırdı. Bu tamaşada təkcə Vətən müharibəsini deyil, ondan öncəki Qarabağ müharibəsini, ümumiyyətlə, Qarabağ ətrafında illərdir davam etməkdə olan münaqişəni əks etdirirdi. 1988-2020-ci illərin həkk olunduğu ekranda 1990-1993-cü illərdəki məşum günlərdən fotolar və videolar, eləcə də, 2016-ci il Aprel döyüşləri, 2020-ci ilin iyulundakı Tovuz döyüşləri və nəhayət, Vətən müharibəsi şəhidlərinin şəkilləri də nümayiş edilirdi.

Tamaşadakı iki əsgərin söhbətindən anlaşılır ki, onlardan biri I Qarabağ müharibəsinin, digəri isə II Qarabağ müharibəsinin şəhidləridir və o biri dünyada baş verənləri müzakirə edirlər. 27 il öncə şəhid olan əsgər özlərinin ağır günlərindən, silahsız, sursatsız, yalın əllə düşmən qarşısına çıxıb, vətəni müdafiə etməklərindən danışır, o günləri ağrıyla yad edir. II Qarabağ müharibəsinin şəhidi isə qızı üçün nigarandır. O, bu müharibədə Azərbaycan Ordusunun gücündən, inkişaf etmiş hərbi texnikasından danışır və Azərbaycanın 30 il öncəki miskin dövlət olmadığını deyir. İkinci şəhid həmçinin, qələbəni döyüş yoldaşlarıyla birgə keçirə bilməyəcəyi üçün də məyusdur. Birinci şəhid isə ona və onun timsalındakı bütün şəhidlərimizə təşəkkür edir. Çünki onların qanını yerdə qoymadılar, onların qisasını xain düşməndən ən yaxşı şəkildə aldılar, 30 ildir əsirlikdə olan Qarabağı və onların narahat ruhlarını azad etdilər. Birinci şəhid həmsöhbətinə deyir ki, bizdən sonra insanlar bədgüman qalmışdılar, fikirləşirdilər ki, bir daha onlar kimi qəhrəman oğullar doğulmaz. Amma tarix göstərdi ki, bu ölkənin Mübarizləri, Poladları və minlərlə qəhrəman oğulları var. Yəni biz bir ölər, min dirilərik.

Həzin, kövrək, amma qürurlu dialoqlarla zəngin "İki əsgər" tamaşası qələbənin elanı və bu iki şəhidin o qələbəyə sevinci ilə tamamlanır. "Müharibənin qadın üzü yoxdur" adlı üçüncü tamaşa festivala Akademik Milli Dram Teatrı tərəfindən təqdim olunmuşdu. Svetlana Aleksiyeviçin əsəri əsasında rejissor Emil Əsgərovun quruluş verdiyi tamaşanın tək ifaçısı Əməkdar artist Sənubər İsgəndərlidir. O, müharibənin ön cəbhədəki çətinliklərindən yox, arxa cəbhədəki ağrılarından, dəhşətlərindən danışır. Obraz müharibənin onun həyatına və şəxsiyyətinə vurduğu ziyanların fonunda müharibənin çətinliklərini, insanların taleyində açdığı yaraları anladır.

Sumqayıt Dövlət Musiqili Teatrı tərəfindən festivala təqdim olunan "Missiya" tamaşası da özünün maraqlı yanaşma tərziylə seçilirdi. Hafiz Ataxanlının müəllifliyi, Firudin Məhərrəmovun rejissorluğu ilə hazırlanmış səhnə əsərində bir əsgərlə bir ruhun söhbəti əks olunub. O ruh həmin əsgərin 28 il öncə Şuşa döyüşlərində şəhid olan atasıdır. Cəmi bir yaşında ikən atasını vətənə şəhid verən o oğlan indi böyüyüb və özü Qarabağ döyüşlərinin qəhrəmanına çevrilib, Şuşa döyüşündə yaralanıb. Komada ikən atasının ruhuyla qarşılaşan döyüşçü ondan necə şəhid olduğunu soruşur. Atası da I Qarabağ müharibəsini, Şuşa həbsxanasındakı əsirlik günlərini danışır. Heç zaman üzünü görmədiyi atasıyla qalmaq istəyən oğlanı atası "hələ sənə ehtiyacı olan insanlar, bir yaşlı övladın, gənc həyat yoldaşın, məndən sonra səni zülmlə böyütmüş anan və vətənin var. Ona görə də geri qayıtmalısan" deyərək geri göndərir. Hospitalda olan yaralı döyüşçü gözlərini Şuşanın azad olunduğu gün, "əsgərlərim" deyərək açır.

Bu qısa tamaşanı izləyərkən aylardır haqqında yazdığım neçə şəhid, neçə tale gözümün önünə gəldi. Şəhid atanın şəhid oğlu, qazi atanın şəhid oğlu... Bu, I və II Qarabağ müharibələrinin ortaq taleyi idi.

İlk günün sonuncu tamaşası olan "Qoruq"u "Teatral" studiyası təqdim etmişdi. Müəllif Səbinə Məmmədova, Mirvüqar Nəsirov, rejissor Tural Baxışın araya-ərsəyə gətirdiyi tamaşada müharibənin arxa cəbhədəki əzabları, belə demək mümkünsə "astar üzü" uğurlu şəkildə əks olunmuşdu. Noyabrın 2-si, festivalın 2-ci günü isə "Storyboard" ("HUMAN" Teatrı. Müəllif Abdulla Elşadlı, rejissor Elvin Rüstəmzadə, Abdulla Elşadlı), "Zəfər yolu" (Gənc Tamaşaçılar Teatrı. Müəllif və rejissor İsa Əsədov), "Bir nəfəs qədər" (Müəllif və rejissor Samir Qulamov), "Dönüş" (Füzuli Dövlət Dram Teatrı. Müəllif və rejissor Nizat Mirzəzadə), "Ocaq" (Şamaxı teatrı. Müəllif və rejissor Ruslan Adıgözəlov) qısa səhnə əsərləri tamaşaçılar və münsiflər tərəfindən maraqla qarşılandı.

Həmin gün tamaşalardan və müzakirələrdən sonra Xalq artisti Pərviz Məmmədrzayevin "Bədən dili" mövzusunda çox maraqlı vörkşopu da baş tutdu.

Xatırladaq ki, 44 günlük Vətən müharibəsində qazandığımız Zəfərə həsr olunan "4.4 Qısa Tamaşalar Festivalı" noyabrın 5-dək davam edəcək.

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet.- 2021.- 3 noyabr.- S.15.