Mersində unudulmaz Zəfər bayramı

Yol qeydləri, səfər təəssüratları bir janr kimi artıq dəbdən düşüb. Yadımdadır, 1970-80-ci illərdə qardaş Türkiyəni görmək səadəti nəsib olan yazıçı, şair və alimlərimizin yol qeydlərini necə böyük acgözlüklə oxuyurduq! Bu adamlara az qala Məkkə, Mədinə ziyarətindən qayıdan zəvvarlar kimi baxırdıq. Geniş auditoriyalarda keçirilən görüşlərdə dedikləri hər sözə, anlatdıqları hər mətləbə necə qulaq kəsilirdik!

Belə zamanlar vardı. Amma indi yəqin ki, ölkəmizdə elə ailə tapmaq mümkün deyil ki, onun bir üzvü Türkiyəni gəzib-dolaşmasın, dostları və həmkarları arasında türk bacı-qardaşları olmasın. Ona görə də bizim günlərdə Türkiyəyə səfər haqda yazmaq açıq qapını döymək kimi bir şeydir.

Çünki hər şeydən anında xəbər tutmağa, görməyə, eşitməyə imkan yaradan internet resursları - istaqram, feysbuk, yutub, teleqram - kanalları var. Hətta hansısa konfransa qatıldığın zaman vətəndəki dostların, yaxınların canlı yayıma qoşulub səni izləyə bilərlər. Amma hər şeyə rəğmən, Türkiyəyə sonuncu səfərlə bağlı dədə-baba qaydası ilə müxtəsər də olsa, yol qeydləri yazmağı qərara aldım.

Tanışlığımızın 20 ilə yaxın bir tarixi olan görkəmli tarixçi-alim, hazırda Türkiyənin Çağ universitetində çalışan Xaləddin İbrahimli zəng vurub Mersinin Toroslar bələdiyyəsi tərəfindən keçiriləcək "8 Kasım. Karabağ`ın Kurtuluşu. Tek millet, iki devlet" adlı konfransa panelist qismində iştirak imkanlarımla maraqlananda heç tərəddüd etmədən razılıq verdim.

Çünki belə möhtəşəm bir gündə Türkiyədə olmağın, sevinc və qürurumuzu bu Zəfərin mənəvi-siyasi həmmüəllifi olan türk insanı ilə bölüşməyin ayrı zövqü vardı. Həm də fikrimcə, bu, bir vicdan borcu idi.

Hər şey çox yüksək səviyyədə təşkil edilmişdi. İlk dəfə gəldiyim, amma adını həm bizdə, həm də Türkiyədə yayğın olan ata sözündən ("Hər kəs gedər Mersinə, biz gedərik tərsinə") eşitdiyim Aralıq dənizi (türklər Ağ dəniz deyir) sahilindəki Mersin füsunkar gözəlliyi ilə valeh etdi. Əhalisinin sayı 2 milyona yaxınlaşan meqapolisin köhnə balıqçı qəsəbələrinin yerində 30-40 ilə salındığını eşidəndə istər-istəməz vandal qonşularımızı - hayları xatırladım. Son 30 il ərzində yalnız adını eybəcərləşdirib "Şuşi" eləməkdən başqa heç bir iş görmədikləri Şuşada hətta bir küçəni belə abadlaşdıra bilmədiklərini yada saldım.

Tədbirlər silsiləsi Yunis İmrə Mədəniyyət Mərkəzində təkilatçılarla - Mersinin Toroslar bələdiyyəsinin başqanı Atsız Afşin Yılmazla görüşdən başladı. İlk təmasdan hiss olunurdu ki, sağlam ruhlu türk milliyyətçisi, təmənnasız Azərbaycan dostudur. Həqiqi Turan sevdalısıdır. Ortaq qələbəmizə ürəkdən sevinir və Böyük Zəfərimizlə bağlı daha çox türk vətəndaşının ilkin mənbədən, gerçəklərə dayanan, təhlil və proqnozlarla zəngin olan məlumat almasını çox önəmli sayır. Geniş miqyaslı tədbirin keçirilməsində məqsəd də budur.

Milli himnlərin səsləndirilməsindən və bələdiyyə başqanının açılış nitqindən sonra Çağ universitetinin professoru Xaləddin İbrahimlinin moderatorluğu ilə başlanan və iki saatdan çox sürən panel, zənnimcə, iştirakçılarda böyük maraq doğurdu. Mən 44 günlük savaş ərəfəsində və savaşdan sonra Azərbaycan-Türkiyə hərbi-siyasi əməkdaşlığı, regionun yeni simasının formalaşmasında Türkiyənin rolu, erməni terroruna qarşı birgə mübarizənin zəruriliyi haqda danışdım. Türkiyənin yüz ildən sonra Qafqazlara dönüşünü təkcə regionda deyil, daha geniş coğrafiyada ciddi dəyişikliklərə təkan verəcəyindən bəhs etdim.

Qəhrəmanmaraş Sütçü İmam universitetinin müəllimi, soydaşımız Mərziyə Məmmədlinin məruzəsi region dövlətlərinin - Türkiyə, Rusiya, İran və Gürcüstanın savaş dövründə, habelə savaş sonrası dövrdə Azərbaycan və Ermənistanla münasibətlərinin geniş təhlili üzərində qurulmuşdu.

Mərziyə xanımın mükəmməl türkcəsi, ifadəli nitqi, mövzuya hərtərəfli bələdliyi fikir və mülahizələrinin böyük maraqla qarşılanmasına səbəb oldu. Düşündüm ki, nə yaxşı təsadüfi "xocaların", "öyrətim görəvlilərinin" dövrü artıq arxada qalıb. Heç şübhəsiz, Türkiyə universitetlərində öz sahəsinin yetkin mütəxəssisi olan Mərziyə xanım kimi dərin biliyə, yüksək mədəniyyətə, vətəndaş mövqeyinə malik soydaşlarımızın çalışması tələbə gənclər arasında Azərbaycana sevgini artırır, nəticə etibarı ilə böyük ehtiyac duyduğumuz gerçək türk birliyinə xidmət edir.

İstanbuldakı Yedditəpə universitetinin müəllimi Turac Teyyubqızının məruzəsi erməni işğalının ağrı-acılarını, sarsıntılarını yaşayan, amma sonda qələbənin qazanılmasına böyük töhfə verən günümüzün azərbaycanlı gənclərinin mənəvi-psixoloji durumuna həsr edilmişdi. Məruzə çox maraqlı, düşündürücü müşahidələr üzərində qurulmuşdu. Turacı tələbəlik dövründən tanıyıram. Həmişə ictimai fəallığı, vətənpərvərliyi ilə seçilib. Aradan keçən illər ərzində onun necə inkişaf etdiyini, Türkiyədə Azərbaycan diasporunun fəal, yorulmaz üzvlərindən birinə, savaşdan sonra isə İstanbulda qazilərimizin ən yaxın yardımçısına, xeyirxah bələdçisinə çevrildiyini görmək çox xoş oldu.

Çağ universiteti Sosial Bilimlər institutunun başqanı, əməkli albay (təqaüddə olan polkovnik) Murad Koç Azərbaycanda dəfələrlə olub. Ordu quruculuğunda keçdiyimiz yolun mərhələlərini izləyib. Prosesdə iştirak edib. Əsasən təhlükəsizlik və terrorçuluğa qarşı mübarizə məsələlərinə həsr olunmuş məruzəsində regionumuzu hədə və risklərdən qorumaq baxımından Azərbaycan-Türkiyə əməkdaşlığının vəzifələrindən, perspektivlərindən danışdı. Əsgər və zabitlərimizin çalışqanlığı, vətən sevgisi, hərbi-texniki biliklərə yiyələnmək bacarığı haqqında dediyi xoş sözlər bir azərbaycanlı kimi məndə qürur hissi yaratdı.

Paneldən sonra Toros bələdiyyəsi ərazisindəki Qarabağ adı verilən yüksəkliyə yollandıq. Azərbaycan, Türkiyə və Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətləri bayraqlarının qaldırılması mərasimində iştirak etdik. Şimali Kipr Prezidenti Ersin Tatar da video bağlantı vasitəsi ilə mərasimə qatılmışdı və təbrik sözlərini çatdırdı. Sonra quruluş ardıcıllığı ilə Azərbaycan (1918), Türkiyə (1923) və Şimali Kipr (1983) Cümhuriyyətlərinin dövlət bayrağı milli himnlərin müşayiəti ilə havada dalğalandı. Bələdiyyə başqanı gələcəkdə təpə üzərində Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Türkmənistan və digər türk dövlətləri bayraqlarının da ucaldılacağını dedi. Ağ dəniz sahilində, Mersinin mərkəzində yerləşən Qarabağ təpəsini böyük Turan yolunun başlanğıc nöqtəsi adlandırdı. İnsanların üzündəki sevinc və vüqarı görmək, gənclərin "Qarabağ Azərbaycandır!", "Azərbaycan Türkiyədir!", "Türkiyə Azərbaycandır!" hayqırtılarını eşitmək nə qədər xoş idi!

Və nəhayət axşam yenicə öz tarixi adını almış Qarabağ təpəsində Türkiyədə sevilən sənətçi Azərinin açıq hava konserti. Mənə elə gəlir ki, Anadolu insanı bizimlə müqayisədə hisslərini, duyğularını daha bariz, görümlü şəkildə büruzə verməyi, həqiqi və səmimi şou yaratmağı bacarır. Əllərdə nə qədər Azərbaycan, Türkiyə bayrağı vardı! Gənc, yaşlı, qadın, kişi tamaşaçılar nə qədər sevinirdilər! Hələ konsertin əvvəlindən məşhur "Çırpınırdı Qara dəniz..." şərqisinin tələb olunması və xorla oxunması! Və rəqs etməyi bacarıb-bacarmamasından asılı olmayaraq hər kəsin ortalığa düşüb oynaması... Zəfər bayramını yalnız zəfərimizə ürəkdən sevinənlər belə qeyd edə bilərdilər. Bu baxımdan Mersin Toroslar bələdiyyəsi türk dünyasına həqiqətən də bir örnək verdi.

Çox yorulsaq da, dağılışmağa tələsmirdik. Gecə saat 12 olmasına baxmayaraq, qonaqpərvər bələdiyyə başqanının dəvəti ilə dəniz sahilindəki gözəl restoranlardan birinə, şam yeməyinə yollandıq və yalnız saat 3-də otelə dönə bildik. Söhbətlər, sorular, duyğusal xatirələr biri-birini əvəz edirdi. Beləcə bu zəfəri qazananlara sonsuz şükranlarımızı bildirərək ömrə yazılacaq bir gün yaşadıq.

Türkiyənin müxtəlif universitetlərində çalışan soydaşlarımızla, Toroslar bələdiyyəsi başqanı - natiqlik məharəti, yüksək erudisiyası ilə diqqət çəkən Atsız Afşin Yilmaz bəylə, bələdiyyə başqan yardımçısı, bizi bir an da olsun qayğı və diqqətdən kənarda buraxmayan işgüzar, səmimi Şeyda Gülden xanımla sanki illərdən bəri tanıdığım dostlar kimi vidalaşdım. Ən başlıcası isə Zəfər Günümüzün Mersində keçiriləcək növbəti ildönümlərinə dəvət aldım...

Sonuncu günü ilk dəfə 28 il əvvəl gəldiyim Adanada keçirdim. Panelin təşkilində böyük əməyi olan alim həmkarım Xaləddin İbrahimli ilə birlikdə siması tanınmaz dərəcədə dəyişmiş Adananı gəzib-dolaşdıq, Bakı neftini dünya okeanına daşıyan BTC-nın varış nöqtəsi Ceyhanda, Yumurtalıq limanında olduq. Axşam iyirmi ildən bəri Adanada sənət rüzgarı əsdirən, teatr ortamı yaradan görkəmli teatr xadimi, bu gün də Azərbaycan tamaşaçılarının yaddaşında sevgi ilə yaşayan, hörmətlə anılan Cahangir Novruzovla birlikdə olduq. Gənclik illərini, indi həyatda olan və olmayan dostlarımızı xatırladıq. Azərbaycan mədəniyyətinin bu günü və gələcəyi ilə bağlı fikirlərimizi, əndişələrimizi bölüşdük...

Türkiyədən noyabrın 11-də, Atatürkü Anım günündə ayrıldım. Hər kəs öz iş-gücündə idi. Sanki tarixi bir gün yaşadıqlarının fərqində deyildilər. Amma inanıram: hamı ürəyinin dərinliklərində Böyük İnsana minnətdar idi - onlara azad, işıqlı, hürr vətən, müqtədir bir Türkiyə qoyub getdiyi üçün... Özü düşmənə zəfər çalan, türk ulusunu yeni zəfərlərə aparan əbədi Türkiyə üçün...

Vilayət QULİYEV

Azərbaycanın Macarıstandakı keçmiş səfiri

525-ci qəzet.- 2021.- 17 noyabr.- S.10.