"Azərbaycan tolerantlıq multikulturalizm baxımından dünyaya örnəkdir"

 

Multikulturalizm eyni bir ölkədə yaşayan müxtəlif xalqların nümayəndələrinin mədəniyyət hüquqlarını tanıyan humanist dünyagörüşü ona uyğun olan siyasətdir. O, ayrıca götürülüb ölkədə bütövlükdə dünyada müxtəlif millətlərə məzhəblərə məxsus insanların mədəni müxtəlifliklərinin qorunması, inkişafı, harmonizasiyasına, azsaylı xalqların dövlətlərin milli mədəniyyətinə inteqrasiyasına yönəldilib. Humanist demokratik nəzəriyyə, yaxud ideologiya olaraq multikulturalizm tolerantlığın təcəssümüdür ki, onsuz humanizm, yüksək fərdi beynəlxalq münasibətlər mədəniyyəti, insanlar arasında qarşılıqlı anlaşma, qarşılıqlı zənginləşmə, dostluq əməkdaşlıq mümkün deyil. Multikulturalizm müəyyən birləşmiş cəmiyyət daxilində etnik, irqi, dini mədəni müxtəlifliklərin qorunmasına inkişafına yönələn bir siyasətdir.

 

Multikulturalizm dünyada tolerantlığa, dözümlülüyə, dövlətlərarası etibarlı münasibətlərə bütövlükdə demokratik prinsiplərin beynəlxalq münasibətlərdə bərqərar olunmasına xidmət edir. Müxtəlif mədəniyyətlərə milli-dini azlıqlara hörmət Azərbaycan xalqının milli xüsusiyyətidir. Artıq dünyada multikulturalizm sahəsində ən optimal model kimi Azərbaycan nümunəsi öyrənilir. Xalq yazıçısı, akademik, Azərbaycan Dillər Universitetinin rektoru Kamal Abdullanın fikrincə, bu gün Azərbaycan multikulturalizm siyasəti bu sahədəki uğurları ilə dünyanın bir çox ölkələrinə, o cümlədən, tarixən zəngin təcrübəsi ilə tanınan Qərb ölkələrinə nümunədir. Qətiyyətlə demək olar ki, Azərbaycan multikulturalizmi ölkəmizin siyasi simasının əsas cizgilərindən birinə çevrilib. Azərbaycan multikulturalizminin siyasi banisi məhz bunu istəyirdi: "Azərbaycan tarixini, ədəbiyyatını, mədəniyyətini, azərbaycançılıq məfkurəsini, tolerantlığı bir yerə toplayıb sistemləşdirmək dünyaya nümayiş etdirmək ən mühüm vəzifəmizdir".

 

Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Mübariz Qurbanlının sözlərinə görə, fəxrlə qeyd edə bilərik ki, Azərbaycan bu gün güclü dövlət quruculuğu istiqamətində möhkəm təməllər üzərində irəliləyir bu dayaqlardan biri, bəlkə birincisi xalqımızın öz milli-mənəvi dəyərlərinə bağlılığıdır.

 

M.Qurbanlı bildirir ki, bu gün Azərbaycanda müxtəlif dinlər olsa da, hamısı bərabər hüquqlara malikdirlər: "Bu, sənədlərdə deyil, əməllərdə təsdiq olunur. Bir sıra ölkələrlə müqayisədə Azərbaycanda dini münaqişələr baş vermir. Məhz Azərbaycanda dini sahəyə münasibətdə yürüdülən müdrik siyasətin nəticəsidir ki, dünya ictimaiyyəti, o cümlədən, nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar, habelə dünya miqyasında tanınmış dini liderlər ölkəmizin sülhpərvərliyini, tolerantlığını, başqa dinlərə dialoqa hazırlıq ruhunu etiraf edir, bunu yüksək dəyər kimi qiymətləndirirlər. Azərbaycanda bir çox sahələrdə olduğu kimi, dini sahədə uğurlu siyasət həyata keçirilir. Aparılan siyasət beynəlxalq hüquq normalarına tarixən formalaşmış demokratik dəyərlərə uyğundur. Ölkəmiz son illərdə dünyada dinlərarası harmoniyanın millətlərarası münasibətlərin inkişafı məkanı kimi tanınır. Bu sahədə Prezident İlham Əliyevin Birinci vitse-prezident, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyevanın əvəzsiz fəaliyyətləri var. Bu gün Azərbaycandan dünyaya tolerantlıqla bağlı ciddi çağırışlar edilir".

 

Millət vəkili Qənirə Paşayeva vurğulayır ki, dözümsüzlüyün artması, tolerantlığın azalması ksenofobiyanın nələrə səbəb olduğunu görməyimiz üçün dünyada bir çox örnəklər var biz onlardan dərs almalıyıq: "Azərbaycan müxtəlif millətlərə dinlərə məxsus insanların birgə mehriban yaşadığı bir ölkə, Şərqlə Qərb, Qərblə islam dünyası arasında bir körpü olaraq mədəniyyətlər sivilizasiyalararası dialoqa böyük önəm verir. Bu gün Azərbaycan əsl dialoq məkanına çevrilir. Bütün bunlar mənim ölkəmin bütün dinlərə mədəniyyətlərə yüksək ehtiram bəsləməsindən xəbər verir dövlətimiz bu istiqamətdəki fəaliyyətini gələcəkdə davam etdirəcəkdir".

 

Q.Paşayevaya görə, çoxmillətli, qonaqpərvər ölkəmizdə tarixən birgə yaşayan xalqlar, toplumlar özlərini azad, firavan hiss ediblər. Çünki onlar özlərinə həmişə tolerant münasibət görüb, sıxılmadan yaşayıb, yaşayır mədəniyyətlərini yaşadırlar: "Bu gün ölkəmizdə başqa xalqların nümayəndələri öz ana dillərində təhsil ala bilir, öz dini inanclarına uyğun ibadət edir, heç bir ögey münasibətlə üzləşmədən müxtəlif sahələrdə öz töhfələrini verirlər. Müxtəlif dövrlərdə ölkəmizdə qeyri-islam dinindən olan insanlar üçün ibadət yerləri, kilsələr, sinaqoqlar fəaliyyət göstərib hazırda da onlar öz fəaliyyətlərini davam etdirirlər".

 

Azərbaycan Alban-Udi Xristian dini icmasının sədri Robert Mobili deyir ki, Azərbaycan qədim zamanlardan müxtəlif dinlərin, dini cərəyanların qovuşduğu, sülh əmin-amanlıq şəraitində yaşadığı bir məkandır. Azərbaycan xalqının digər din mədəniyyətlərə dözümlü münasibət bəsləməsinin bir çox səbəbləri var. Bu yanaşma Azərbaycan xalqının təbiətindən, insanpərvərliyindən xoş məramından irəli gəlir. Bu humanist ənənə bu gün qorunub saxlanılır, ölkədə sinaqoqlar, kilsələr fəaliyyət göstərir, insanlar dini ayinlərini sərbəst yerinə yetirirlər. Odlar yurdunda bu gün Azərbaycan türkləri ilə bərabər, dağ yəhudiləri, tatlar, talışlar, kürdlər, molokanlar, saxurlar, avarlar, ləzgilər, qrızlar, udilər kimi etnik qruplar yaşayır: "Mən udi xalqının nümayəndəsiyəm. Azərbaycanda tarixən bərqərar olmuş tolerant cəmiyyət, milli dini ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi burada məskunlaşmış azsaylı xalq etnik qruplara, o cümlədən, udilərə öz varlığını qoruyub saxlamağa əlverişli mühit yaradılıb. Udi xalqı Azərbaycanın köklü, aborigen azsaylı xalqlarından biridir. Bu etnos qədim Qafqaz Albaniyasının Uti əyalətində, XIX əsrdə isə Nuxa (indiki Şəki rayonu) bölgəsinin bir neçə yaşayış məskənində məskunlaşıb. Hazırda isə Qəbələ rayonunun Nic kəndində qismən Oğuz rayonunda udi xalqının minə yaxın nümayəndəsi yaşayır".

 

Millət vəkili Ceyhun Məmmədovun fikrincə, Azərbaycan tolerantlıq multikulturalizm ideyalarının təbliği tətbiqi baxımından dünyaya örnək olan bir ölkə kimi tanınır qəbul edilir. Təməli Ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan dini dəyərlərə hörmət qayğını, həmçinin, dinlərarası tolerantlıq multikultural ənənələrin təbliğinə əsaslanan bu nəcib siyasəti hazırda Prezident İlham Əliyev uğurla davam etdirir. Azərbaycanda nümunəvi dövlət-din münasibətlərinin mövcud olduğunu deyən C.Məmmədov ölkədə çoxlu sayda məscid, kilsə sinaqoqun dövlət vəsaiti hesabına tikilib, həmçinin, təmir edildiyini diqqətə çatdırıb: "Qafqazın ən böyük ibadət yeri olan "Heydər məscidi"nin inşa edilib inanclı insanların istifadəsinə verilməsi, din sahəsində peşəkar kadrların hazırlanması məqsədilə Azərbaycan İlahiyyat İnstitutunun yaradılması, dini-mənəvi sferaya dövlət dəstəyinin gücləndirilməsini təmin etmək məqsədi ilə Mənəvi Dəyərlərin Təbliği Fondunun yaradılması bunun ən bariz nümunələrindəndir".

Millət vəkili bildirib ki, Şərq ilə Qərbin qovuşuğunda yerləşən Azərbaycan tarixboyu öz mədəniyyətini qoruyubinkişaf etdirib. Azərbaycan xalqı digər mədəniyyətlərə və millətlərə münasibətdə tolerantlıq, mehribanlıq nümayiş etdirir. Azərbaycan dövləti bu mədəniyyəti qorumaq üçün geniş şərait yaradıb və multikulturalizmi dövlət siyasəti kimi qəbul edib: "Dinlərə münasibətdə tolerantlığı, sünni və şiələr arasındakı vəhdəti ilə seçilən Azərbaycanın bu spesifik xüsusiyyətlərinə görə bütün dünyada fərqləndiyini vurğulayıb. O, bu faktı mütərəqqi dünyanın və beynəlxalq qurumların rəsmilərinin etiraf etdikləri deyib: "Azərbaycan müxtəlif sivilizasiyaların qovuşduğu məkan olaraq, əsrlərboyu milli-mədəni rəngarənglik mühitinin formalaşdığı, ayrı-ayrı millətlərin və konfessiyaların nümayəndələrinin sülh, əmin-amanlıq, qarşılıqlı anlaşmadialoq şəraitində yaşadığı diyar kimi tanınıb. Multikulturalizm və tolerantlıq tarixən azərbaycanlıların həyat tərzi olub, bu gün isə milli kimliyindən, dilindən, dinindən asılı olmayaraq, Azərbaycan dövlətinin hər bir vətəndaşının gündəlik həyat tərzinə çevrilib".

 

Azərbaycan xalqı müxtəlifliyə qarşı hər zaman tolerant münasibət göstərib və qonaqpərvər ev sahibi simasında ölkəyə gələn bütün digər xalqların nümayəndələrinə qucaq açıb. Bununla bağlı Azərbaycanda yaşayan dini icmaların liderlərinin fikirləri də əhəmiyyət kəsb edir. Onlar Azərbaycan xalqının öz təbii dini tolerantlığı ilə seçildiyini qeyd edərək, bu dəyərin həm cəmiyyətin təbii xüsusiyyəti, həm də dövlətin siyasəti olmasını yüksək qiymətləndirirlər.

 

Sevinc QARAYEVA

 

525-ci qəzet.- 2021.- 7 oktyabr.- S.10.