Ay işığı, dağ çayının şəlaləsi və meşə sarmaşığı...

Ustad həmkarım Hacı Qüdrət Piriyevin 70 yaşına triptix

I

Qoca nə qədər asta getsə də, uşaq yenə də ona çata bilmirdi. Bir tərəfdən çiynindəki yük, digər tərəfdən də gecənin vahiməsi onun addımlarının ritmini pozurdu. Yol hərlənib dağın o biri üzünə çatanda uşağın yerişi daha da ağırlaşdı. Çünki qaranlıq idi, bu tərəfə Ay işığı düşmürdü.

Çaya çatmağa az qalanda qoca nəfəsini dərmək üçün dayandı. Uşaq da gəlib ona çatdı: - Baba, çaydan o tərəf görünür. Ora Ay işığı düşür. Mən daha qorxmuram, rahat gedə biləcəm. Ağ işığı yol göstərdi. Baba, Ay işığı niyə hər yerdə olmur? - deyə ara vermədən soruşdu.

Qoca gülümsündü: - Ay işığı hər yerdə olur, oğlum. Bayaqkı qaranlıq dediyin yer dağın kölgəsi idi. Belə işlər çox olur. Maneələr Günəşin işığını yox edə bilməsələr də, Ayın qabağını kəsə bilirlər.

- Mən Ay işığını sevdim, baba. O, bizə yolu göstərdi.

... Cavanlıqda qələmə aldığım bu sətirləri indi ona görə xatırlayıram ki, bəzi insanlar da nabələdlərin və ya yolu azanların mənzil başına rahat çatması üçün öz gücü çatan qədər nur saçmağa, işıq olmağa çalışırlar. Di gəl ki, həmin işığa da mane olmaq istəyənlər tapılır.

Amma xeyirxah insanların işığı itmir və onlar uzun müddət yaddaşlarda yaşayırlar.

II

Qardaşım Təbriz əsgərliyini Leninqradda çəkmişdi. O, Zərdabın Kürqırağı kəndlərindən olan köhnə əsgər yoldaşı ilə dostuq edir, get-gəllərini kəsmirdilər. Leninqradda Nevanın, Zərdabda isə Kürün eləcə sakit, səssiz axdığını görən zərdablı oğlan bir dəfə Qəbələdəki "Yeddi gözəl" şəlaləsinin yaxınlığında məndən soruşdu ki, müəllim, mən o boyda iki çayın sahilində olsam da, səslərini eşitməmişəm. Bəs olsa-olsa bir-iki dəyirmanı güclə işlədə biləcək bu şəlalənin səsi niyə aləmi başına götürüb?

Arandan gəlmiş qonağımıza təbiətşünaslıq dərsi keçmək istəməsəm də, cavab xatirinə nə isə deməli idim:

- Çünki dağdan axan bu kiçik çayın qarşısında yüzlərlə, minlərlə əngəl, maneə var. O çay "Yeddi gözəl" şəlaləsi olanadək nəhəng qayaların, ağır daşların, kötüklərin, kol-kosun arasından keçərək, hansısa dərəni dolduraraq axıb arana getmək istəyir. Qarşısında ona mane olan çox şey var. Qabağına dərə çıxanda isə çığıraraq "özünü qayadan atır". Yəni o çayın səsinin çox olmasının əsas səbəbi ona badalaq gələnlərin olması ilə bağlıdır. Əgər o dediyin çaylar da bu qədər maneələrlə üzləşsəydilər, onların səsinə dünyanın qulağı tutulardı.

Əlavə etdim ki, elə cəmiyyətdə də belədir. Bəzilərinin "çoxdanışan" adlandırdığı, gündəlik həyatda hər daşa - kəsəyə irad tutan adamların həmin xasiyyətini biz - onun öz yolunu sakitcə getməsinə mane olanlar yaratmışıq.

III

Bizim tərəflərdəki meşələrdə çoxlu sayda cır üzüm - tənək və gövdəsi eynilə tənəyə bənzəyən, ancaq bar verməyən yabanı - adını bilmədiyim sarmaşığa oxşayanlar olur. Tənəklər də, həmin sarmaşığa bənzəyənlər də ya palıda və ya qovağa sarmaşaraq, ağacın özündən də yuxarı qalxırlar.

Belə lövhələri nə vaxt görsəm, rəhmətlik Hikmət Ziyanın "Elə isə, açıl yaxamdan" təmsili yadıma düşür. Şair həmin təmsildə yazırdı ki, palıda sarmaşaraq, onun budaqlarına yalmanaraq, ağacın özündən də hündürə qalxan sarmaşıq həyasızcasına lovğalandı: "Ey palıd, mən səndən güclüyəm, səndən ucayam, hər yeri daha yaxşı görürəm!" Palıd isə ona qayıtdı ki, di elədirsə, açıl yaxamdan.

Palıdın "yaxasından açılan" sarmaşıqda ayaq üstdə dayanmağa güc, taqət, qabiliyyətmi var?

Cəmiyyətdə də belədir. Yaşlı və təcrübəli həmkarlarımıza söykənə-söykənə, ona istinad edə-edə bir balaca boy qaldıranlar bir gün utanmadan "mən səndən ucadayam" deyirsə, bu, bar verməyən meşə sarmaşığının timsalı deyilmi? Nə Hacı Qüdrət "Elə isə açıl yaxamdan" - deyir, nə də həmin zat açılıb gedir.

İş qalır idrakın və kamalın ixtiyarına. O da, ya bəxt!

P.S. Dünya binə olandan bəşər övladı Xeyirlə Şərin mübarizəsinə şahidlik edib: yaxşı da olub, pis də, halal da olub, haram da, düz də olub, əyri də... xülasə, öyrədən də olub, öyrənən də, bəzən öyrənmək istəməyən də...

Dünya belə gəlib, görünür Qiyamət gününədək də belə gedəcək... İnsan isə bu dünyaya gəlir, yaşayır və bir gün Haqq dünyasına köç edir. Hərə bir üzlə...

İttifaq MİRZƏBƏYLİ

Əməkdar jurnalist

525-ci qəzet.- 2021.- 30 yanvar.- S.21.