Susmuş gitara

Aprelin 6-ı tanınmış gitaraçı, Xalq artisti Rafiq Hüseyn oğlu Hüseynovun (Rəmiş) anım günüdür.

Tanınmış gitaraçı, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Rafiq Hüseyn oğlu Hüseynov (Rəmiş) 1944-cü il noyabr ayının 13-də Ağdamın Abdal-Gülablı kəndində doğulmuşdu.

Görkəmli alim Xudu Məmmədov demiş, keçmişini bilməyən gələcəyini görməz. Hər dəfə mən Rəmişi yada salanda Ağdamı, keçmiş günləri xatırlayıram. Rəmişin adı gələndə qeyri-ixtiyari Ağdam yada düşür. Tək Rəmiş deyil, bir çox ziyalılar - Xudu Məmmədov, Teymur Vəliyev, Adilə Namazova, Arif Babayev, Qədir Rüstəmov, Şahmalı Kürdoğlu, Aqil Abbas, Habil Qurbanov, Şahin Rüstəmov, Mənsum İbrahimov, Təyyar Bayramov və başqaları artıq Ağdamın simvoluna çevriliblər. Ağdamı onlarsız təsəvvür etmək çətindir.

Hər insanın Tanrı tərəfindən verilmiş bir ömür yolu, bir yaşam tərzi var. Bu ömür payları o qədər müxtəlifdir ki, onların hamısını təsvir etmək, hamısını qələmə almaq qeyri-mümkündür. Lakin öz ömür payında gitarası ilə, musiqimizdə bənzərsiz çalğısı ilə xüsusi yeri olan Rəmiş haqqında danışmamaq mümkünsüzdür. Allah-taala ona elə bir fitri-istedad verib ki, o, qəlbləri fəth edən çalğısı ilə insanların sevimlisinə çevrilib.

Rafiq Hüseynov 6 yaşında olanda Ağdamda babası Yunis kişi onu əzizləyərək "Rəmiş" deyə çağırmağa başlayıb. Elə o vaxtdan bütün el-oba, qohum-əqrəba ona Rəmiş deyib.

Rəmişin musiqiyə olan hədsiz həvəsini görən atası Hüseyn kişi onu Ağdamdakı 1 saylı musiqi məktəbinin tar sinfinə gətirir. Rəmişin fitri-istedadı tezliklə üzə çıxır. Sonralar Rəmiş Qarabağın musiqi beşiyi olan Ağdamda Üzeyir Hacıbəyov adına orta ixtisas musiqi məktəbini bitirir.

Xosrov Fərəcovun rəhbərlik etdiyi Ağdam "Şur" ansamblında Rəmiş konsertmeysterlik edirdi. O vaxtlar, SSRİ dövründə "Şur" ansamblı öz müvəffəqiyyətli çıxışlarına görə 15 qızıl medal almışdı.

Öz fitri-istedadı ilə hamını valeh edən Rəmiş az müddətdə məşhurlaşır və sevilən sənətkara çevrilir. O vaxtlar Ağdama tez-tez gələn maestro Niyazi Rəmişi dinlədikdən sonra onun çalğısını çox yüksək qiymətləndirir və onu Bakıya dəvət edir.

Bəs necə oldu ki, Rəmiş tarı gitara ilə dəyişdi? Ağdam rayonundan Rəmişin pərəstişkarı və həmyaşıdı olan Nizami Ələsgərov mənə bu barədə maraqlı bir əhvalat danışdı. Dedi ki, ötən əsrin 60-cı illərinin əvvəllərində biz yay vaxtı həmişə Çaybaxça deyilən yerə çimməyə gedərdik. Rəmiş də ora gələrdi. Təxminən 1962 və ya 1963-cü illər olardı. Ağdama lap yaxın, Ağdamkənd deyilən qəsəbədə möhtəşəm bir çimərlik saldılar. Bu çimərliyə azərbaycanlılarla yanaşı, çoxlu ruslar da gəlirdi. Nizami Ələsgərov deyirdi ki, həmin çimərlikdə mən özüm dəfələrlə görmüşəm ki, Rəmiş rusların gitarasını alıb, elə gözəl Azərbaycan mahnıları və muğamları çalırdı ki, hamı heyran qalırdı. Rəmişin də gitaraya həvəsi elə həmin vaxtlardan başladı. Bu bir həqiqətdir ki, gitaranı ilk "azərbaycanlaşdıran" Rəmiş olmuşdu. Azərbaycan mahnıları və muğamları Rəmişin ifasında gitarada çox möhtəşəm səslənirdi və hamı tərəfindən sevilirdi.

Mən Rəmişi ilk dəfə 7-8 yaşlarımda Ağdam rayonunun Əhmədavar kəndində evimizdə görmüşəm. Qardaşım Eldar Kərimovla musiqi məktəbində bir oxumuşdular və dostluq edirdilər. Bu dostluq Eldar dünyasını dəyişənə qədər davam etdi. Rəmiş ilk gitarasını Eldara bağışlamışdı. Azərbaycanda Rəmişdən sonra muğam və mahnılarımızı gitarada ikinci ifa edən Eldar Kərimov olmuşdu. O həmişə özünü Rəmişin tələbəsi hesab edirdi.

Ağdamda ən sanballı toylara Rəmişi dəvət edirdilər. Dəfələrlə mən Ağdamda o vaxtlar el şənliklərində Rəmişin Arif Babayevi, Qədir Rüstəmovu, Yaqub Məmmədovu, Şahmalı Kürdoğlunu müşayiət elədiyini görmuşəm.

Rəmişin ilahi istedadı onu bənzərsiz bir sənətkara çevirmişdi. 60-cı illərin ortalarında Bakıya gələn Rəmişlə bir çox xalq ansambllarının rəhbərləri maraqlanırdı. Rəmiş bu ansambllardan Baba Salahovun rəhbərlik etdiyi xalq çalğı alətləri ansamblını seçdi. Həmin ansamblda Süleyman Abdullayevin ifasında "Dəşti" muğamı Rəmişin müşayiəti ilə lentə alındı.

Musiqidə öz yolu, öz üslubu, təkrarsız çalğısı olan Rəmişlə artıq radio, televiziya və mətbuat maraqlanmağa başladı.

Yaxşı yadımdadır, mətbuatda Rəmiş haqqında o vaxt ilk yazını yazıçı-publisist Aqil Abbas yazmışdı. Aqil Abbasın "Ulduz" jurnalında "Duya duya, yana-yana" məqaləsində Qarabağın iki böyük sənətkarı - Qədir Rüstəmovun və Rəmişin sənətinə ilk dəfə qiymət verilmiş və onların sənətkarlığının bir yerdə vəhdət təşkil etdiyi göstərilmişdi.

Rəmiş sənətinin böyüklüyü ondadır ki, o, ifa etdiyi bir əsəri ikinci dəfə tamamilə başqa bir tərzdə, başqa bir formada ifa edirdi.

Azərbaycanın görkəmli bəstəkarı Cahangir Cahangirov Rəmişin ifasında öz yazdığı "Ana" mahnısını dinləyərək heyran qaldığını bildirmiş və heyrətlə demişdi ki, bu mənim yazdığım "Ana" mahnısı deyil, bu, Rəmişin barmaqlarından süzülən, ürəkləri fəth edən tamamilə başqa bir əsərdir.

Bir dəfə sevimli Xalq şairimiz Nəriman Həsənzadədən Rəmiş sənətinə münasibətini soruşanda Nəriman müəllim elə beləcə də demişdi: "Ayə, Rəmiş dəryadır, dahidir, Rəmiş Avropada yaşasaydı, Poqaninidən də məşhur olardı".

Rəmiş bir müddət SSRİ Xalq artisti Zeynəb Xanlarovanın ansamblında çalışmış və dünyanın bir çox ölkələrində qastrol səfərlərində olmuşdu. Zeynəb xanım da həmişə Rəmişin sənətini yüksək qiymətləndirmişdi.

Rəmişin bənzərsiz çalğısını korifey sənətkarlarımız - Habil Əliyev, Yaqub Məmmədov, Şahmalı Kürdoğlu da yüksək qiymətləndirmişdilər.

Birinci Qarabağ müharibəsi dövründə Rəmiş gitarasını silahla əvəz edərək Ağdamda Fred Asifin dəstəsində döyüşürdü. Rəmişin döyüşçülər arasında olması onlarda ruh yüksəkliyi yaradırdı. Açığını deyim, rəhmətlik Fred Asif və onun döyüş yoldaşları Rəmişi həmişə qoruyurdular və onu çox vaxt ön xəttə buraxmırdılar. Onun əsas silahı gitarası idi.

Cavan vaxtlarında Rəmişin keçməkeşli, acılı-şirinli həyatı, özünəməxsus ərköyünlükləri bir müddət onun həyat tərzinə çevrilmişdi. Hətta bu "dahi-dəli"ni bəzi ərkəsöyün hərəkətlərinə görə həbs etmək istəmişdilər. Amma sənətkarlara, mədəniyyət işçilərinə həmişə yüksək qiymət verən Ulu öndərimiz o vaxt göstəriş vermişdi ki, Rəmişə toxunmayın, onu qorumaq lazımdır.

Rəmişin dolanışığı toylardan olurdu, amma o heç vaxt pul hərisi deyildi. Yaxın dostların, qohumların toylarından pul götürməzdi. Yaxşı yadımdadır, 2008-ci ilin noyabr ayı idi. Mən Məkkədə Cəbəllü-Nur dağını ziyarət edirdim. Yaxın bir qohumum zəng edib dedi ki, həmişə arzum olub ki, övladımın toyunu Rəmiş çalsın. Mən Rəmişə zəng edib bu barədə xahiş elədim. Sonralar mənə dedilər ki, Rəmiş gəlib həmin toyu çalıb və pul almadan çıxıb gedib. Rəhmətlik Qədir Rüstəmov deyərdi ki, Rəmişin barmaqları qızıldır, amma pul qədri bilən deyil.

Rəmiş həmişə dövlətimizdən, dövlət başçısından qayğı gördüyünü deyər, öz razılığını bildirərdi. Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin fərmanı ilə Rəmiş Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti fəxri adına layiq görülmüşdü. Sənətinə verilən yüksək qiymət kimi o prezident tərəfindən mənzillə də təmin olunmuşdu.

İllər üstünə illər gəlir, yaş da öz işini görür, xəstəlik də öz fəsadını göstərirdi. Təngnəfəslik və boğulma Rəmişin səhhətinə pis təsir etdiyinə görə son vaxtlar o, toylara getmirdi və ona həmişəlik sadiq olan gitarası və Gülüsü ilə evdə qalırdı.

Böyük sənətkar 2021-ci il aprelin 6-da dünyasını dəyişdi. Bu bir ildə demək olar ki "Qurd qapısı" deyilən yerdə onun qəbri hər gün Rəmişsevər dostları və öz Gülüsü tərəfindən ziyarət edilir.

Allah mərhum sənətkarımıza rəhmət eləsin, qəbri nurla dolsun!

Şöhlət KƏRİMOV

Hüquq üzrə fəlsəfə doktoru

525-ci qəzet.- 2022.- 5 aprel.- S.13.