Ürəklərdə yeri olan aşıq

Aşıq Şakir Hacıyev -100

Yaxın dostlardan biri Ağakərimlə Azadı Tovuza toya çağırmışdı. O zaman Ağakərim Ağsuda birinci katib, Azad isə sovxoz direktoru işləyirdilər. Toya hazırlıq ərəfəsində fikirləşib belə qərara gəlirlər ki, Tovuza toya gedəndə aşıq Şakiri də özləri ilə aparsınlar.

Toyun vaxtı gəlib çatır. Bir yerdə maşına minib Göyçay yolu ilə Tovuza üz tuturlar. Şakir maşından ətrafları seyr edəndə uzaqdan ata-baba yurdları Xəlilli kəndini görür və fəxrlə köks ötürüb qeyri-ixtiyari olaraq: "Mənim doğma kəndim" - deyə dillənir.

Şakirin xüsusi bir hal ilə dediyi bu sözlər yol yoldaşlarının diqqətindən yayınmır. Odur ki, Ağakərim müəllim Şakirə üz tutub təkidlə deyir: "Aşıq, deyəsən, yeri gəlib, gəlsənə elə buradaca kəndinizin şəninə bir söz qoşub mahnı oxuyasan, biz də maraqla qulaq asaq".

Şakir əvvəl tərəddüd içərisində qalır. Amma görür ki, yol yoldaşları əl çəkməyəcək, odur ki, istər-istəməz razılaşmalı olur.

Maşını yolun bir kənarına çəkib saxlayırlar. Təbiətin də yaxşı vaxtlarıymış. Yam-yaşıl çöllər, çəmənlər, ətirli çiçəklər, kəndin göz oxşayan gözəllikləri, bir də cidd-cəhdlə ondan mahnı istəyən yol yoldaşlarının maraq hissi... Bütün bunlar aşıq Şakiri bir anda vəcdə gətirir, ona yeni ruh verir. Odur ki, sazını sinəsinə alıb yaşıllığa, gözəlliyə qərq olmuş doğma kəndini bir daha qürurla seyr edir. Bir anda mizrab simlərə toxunur. Şakir elə buradaca bir daha doğma kəndlərinə üz tutaraq bədahətən söz qoşub şirin səsi ilə oxumağa başlayır:

Saz götürüb dastan yazım hüsnünə,

Bahar güllərindən təzə kəndimiz.

Güllü yaylaqların, meyvə bağların,

Hər şeydən əzizdir bizə, kəndimiz.

Nə gözəldi, nə göyçəkdi kəndimiz,

Hər bir yanı gül-çiçəkdi kəndimiz.

...Gedib Tovuza çatırlar. Aşıq Şakirin gəlişi Tovuzda yeni ab-hava, yeni sevinc yaradır. Həm yerli aşıqlar, həm də bu məclisə qonaq gəlmiş aşıq Şakir birlikdə çalıb-oxuyur, məclisə xüsusi təravət bəxş edirlər...

Aşıq Şakirin o vaxtlar Tovuza həmin gəlişi sonralar "Aşıq Şakirin Tovuz səfəri" adlı bir dastana çevrilir. Qobustanlı aşıq Mahmudun qələmə aldığı bu dastan bu gün də maraqla dinlənilir...

...Mən özüm də ağlım kəsəndən aşıq Şakir sənətinin vurğunu olmuşam. Uşaq vaxtlarımda aşıq Şakirin səsini ilk dəfə radiodan eşitmişəm. Sonralar, tələbəlik illərimdə Şakiri Bakıda Filarmoniyada görmüşəm. Onun konsertinə düşmək müşkül məsələ idi. Amma mən xoşbəxtlikdən buna nail ola bilirdim. Tələbə yataqxanamız o yerlərə yaxın olduğuna görə Şakirin səsini tez-tez Yasamal toylarından eşidir və hər dəfə də gedib o toylarda aşıq Şakirin toy aparmasına böyük həvəslə tamaşa edirdim. Mən bütün hallarda, eləcə də eşitdiyim söhbətlərdə, bir-birindən maraqlı xatirələrdə aşıq Şakir sənətinə, Şakir şəxsiyyətinə olan hörmət və ehtiramı, dərin maraq hissini həmişə yaxından duyub hiss etmişəm. Bütün bunlardan ruhlanaraq ürəyimdən keçib ki, ustad aşıq Şakir Hacıyev haqqında kitab yazım.

Bu məqsədlə Azərbaycanın bir çox tanınmış elm, mədəniyyət, ədəbiyyat və incəsənət xadimləri ilə görüşmək qərarına gəldim. Düşüncələrimin bu məqamında rəhmətlik ustad aşıq Əhməd Rüstəmovun bir sözü yadıma düşdü. O, deyirdi: Şakir dahi Bülbülün ən çox sevdiyi aşıqlardan olub.

Bu söz mənim yoluma bir növ işıq tutdu. Dahi Bülbülün ev muzeyinə gedib Adilə xanımla - Bülbülün həyat yoldaşı ilə görüşdüm. Düzü, tərəddüd içərisində idim. Amma ilk sualım məni bu tərəddüddən qurtardı. Aşıq Şakirin adını çəkəndə Adilə xanım: Siz nə danışırsınız, - dedi - aşıq Şakiri tanımamaqmı olar?! Onun o "Boylana-boylana"sı indi də yadımdadır. Necə də gözəl oxuyurdu. O biri mahnıları da elə.

Adilə xanım növbəti sualımın cavabında dedi: "Bülbül aşıq Şakirin səsini, ifalarını, səhnə mədəniyyətini çox bəyənirdi və söz düşəndə bunları deyirdi. Yeri gəlmişkən, Sizə bir xatirə danışım" - deyə Adilə xanım ötən illəri yada salaraq dedi: "Bir gün Bülbüllə ikimiz Tiflisdən Bakıya gəlirdik. Adətən o vaxtlar Bülbül Tiflisdən, yaxud Şuşadan Bakıya gedib-gələndə yol üstündə olan rayonların rəhbərləri Bülbülü hörmətlə qarşılayıb yola salardılar. Bir dəfə də Bülbülə Tiflisdən Bakıya gəlirdik. Dəqiq yadımda deyil, bilmirəm Ağsu idi, yoxsa Kürdəmir. Amma dəqiq bilirəm ki, bu iki rayondan biri idi. Rayonun birinci katibi Bülbülü qarşılayıb qonaq evinə dəvət etdi. Qonaq evində bir qədər istirahət etdikdən sonra yenidən yola düşməliyik. Söhbət əsnasında Birinci katib Bülbülə üz tutub: Bülbül müəllim,- dedi - bu axşam konsertimiz olacaq, istəsəniz qalıb baxa bilərsiniz. Bülbül katibdən soruşdu ki, konsertdə kimlər oxuyacaq? Katib ifaçıların adını sadaladı. Aşıq Şakirin adı çəkiləndə Bülbül sevincək mənə sarı dönüb: Ada xanım, - dedi - bu nə yaxşı oldu. Konsertdə aşıq Şakir də oxuyacaq. Gəlsənə, bu axşam qalıb konsertə baxaq.

Düzü, bu, mənim də ürəyimdən oldu. Səfərə çıxanda heç yerdə qalmayıb həmişə Bakıya tələsən Bülbül aşıq Şakirə görə həmin gün qalıb rayonda gecələməli oldu. Həmin konsertdən çox böyük zövq aldıq".

Aşıq Şakirlə bağlı görüşdüyüm bir çox tanınmış şəxslərin ustad sənətkar haqqında olan söhbətlərini, fikir və düşüncələrini çox böyük maraqla dinləyərək onları bütünlüklə diktofonuma yazmışdım və bu səs yazılarını əziz və dəyərli xatirə kimi bu gün də saxlayıram.

Odur ki, yeri gəlmişkən, vaxtilə aldığım həmin müsahibələrdən bəzi məqamları diqqətə çatdırmaq istəyirəm:

Xalq artisti, kaman ustadı Habil Əliyev: "İfaçılar sırasında həmişə iki səsdən xoşum gəlib: Biri Xan Şuşinskinin, biri də aşıq Şakirin. Şakir haqqında saatlarla, günlərlə danışaram, qurtarmaz. Bir onu bilirəm ki, xalq aşıq Şakirdən doymadı".

Xalq artisti, xanəndə Əlibaba Məmmədov: "Mən aşıq Şakirin sənətinə sözün əsl mənasında aşıq idim. Onun gözəl muğam ifaçılığı da vardı. Əruzu yaxşı bilirdi. Eşidəndə ki, Şakir Bakının, Abşeronun hansısa bir kəndinə toya gəlib, başımızın dəstəsiynən gedib ona ləzzətnən qulaq asardıq".

Bəstəkar, Xalq artisti, Şəfiqə Axundova: "Mən aşıq Şakiri dövlət konsertlərində, el şənliklərində görmüşəm. Çox sevilən, tanınan aşıqlardan olub. Yaxşı səsi vardı. Oxuduğu mahnının sözlərini çox aydın, rəvan çatdırırdı. İfa etdiyi mahnıların hamısı maraqla dinlənilirdi".

Xalq artisti, xanəndə Arif Babayev: "Şakir həm aşıq idi, həm də xanəndə. Hətta onu da deyərdim ki, Şakir şair idi, bəstəkar idi. O, oxuyanda adam ona qulaq asmaqdan doymurdu. Onu həmişə toylarda tez-tez görmək istəyirdim. Onu həmişə ürəklə dinləmişəm. Lap belə necə deyərlər, yağım daşsaydı da ona hökmən qulaq asardım. Bu, özümdən asılı deyildi, ürəyimdən gələn bir istək idi".

Akademik Vasim Məmmədəliyev: "Şakir aşıq sənəti ilə yanaşı muğamatı gözəl bilirdi. Eşidəndə adam təəccüb qalırdı: Aşıq olasan, muğamları belə mükəmməl biləsən. Əgər o, sazı yerə qoysaydı, gözəl aşıq olduğu kimi, gözəl də xanəndə olardı. Aşıq Şakir xalqın sərvətidir".

Kinorejissor, Xalq artisti Tofiq İsmayılov: "Şakir kimi sənətkarlarda Allah vergisi vardı. O, bağlı olduğu, sevib-seçdiyi sənətin bütün ünsürlərini özündə birləşdirmişdi.Mən aşıq Şakirin sənəti qarşısında baş əyirəm. Sevinirəm ki, belə bir sənətkarı həyatda görmüşəm, onu həmişə dönə-dönə dinləmişəm. Aşıq Şakir ona görə unudulmur ki, o, məktəb yaradıb, sənətə möhür vurub.

Bəstəkar, Xalq artisti Vasif Adıgözəlov: "Mən aşıq Şakir haqqında ilk sözü atamdan- Zülfü Adıgözəlovdan eşitmişəm. Atam söz düşəndə deyərdi: Aşıq Şakirin səsindən ötrü ölürəm. Atam hər dəfə Şakirin mahnılarını eşidəndə böyük zövq alır, fərəhlə deyirdi: Adə, nə şirin oxuyur, nə gözəl oxuyur bu... Atam aşıq Şakirin vurğunu idi. Ümumiyyətlə, aşıq Şakir oxuyanda adam dinləməkdən doymurdu.

Atam evdə bizə danışırdı ki, bir gün Bakıda küçə ilə gedirdim. Gördüm qarşıdan 3-4 adam gəlir. Onlardan biri yaxınlaşdı mənə, mehribanlıqla görüşüb hal-əhval tutdu. Dedim: Səni tanımadım, sən kimsən? Dedi ki, mən Şakirəm, aşıq Şakir... Bunu eşidəndə çox sevindim. Dedim: Ay Şakir, mən sənin səsini eşitmişdim, amma üzünü görməmişdim. İndi çox şadam ki, üzünü də gördüm. Mən sənin səsindən ötrü ölürəm, nə gözəl oxuyursan, nə şirin oxuyursan.

Dediyim kimi, atam, elə biz özümüz də aşıq Şakir sənətinə həmişə böyük maraq göstərmişik.

Mən aşıq Şakirlə Filarmoniyada işlədiyim vaxtlarda tanış olmuşdum. Filarmoniyanın direktoru Soltan Hacıbəyov bir gün mənə dedi ki, Vasif, Filarmoniyanın yay salonu boşdur. İşçilər də əmək haqqı ala bilmirlər. Gəl burada nəsə bir tədbir keçirək, tamaşaçı yığılsın. Dedim, aşıqları dəvət edək. Dedi, kimi dəvət edək? Dedim aşıq Şakiri, bir də aşıq Pənahı. Soltan müəllim təklifimi bəyəndi. Həmin aşıqları dəvət etdik, gəldilər. Onlar burada 10 günə yaxın konsert verdilər. Hamısında da zal tamaşıçılarla dolu olurdu. Beləliklə bu konsertlər hesabına Filarmoniyanın gündəlik və aylıq planları artıqlaması ilə yerinə yetirirdi. Çəkdiyim bu nümunə bütövlüklə tamaşaçı sevgisinin ən yaxşı göstəricilərindəndir".

Əməkdar elm xadimi Qəzənfər Paşayev: "Elə sənətkarlar var ki, ölümü ilə təkcə el-obanın deyil, bütün xalqın qəlbini sızıldadır. Ümumxalq məhəbbəti qazanan, yoxluğu ilə ürəklərə od salan aşıq Şakir belə sənətkarlardan idi. Aşıq Şakir o sənətkardır ki, yoxluğunun xiffətini bu gün də çəkirəm".

Xalq rəssamı Altay Hacıyev: "Əslən Şuşalıyıq. Atam da musiqisevən adam olub. Biz Bakının Montin küçəsində yaşayırdıq. O vaxtlar televizorlar az idi. Ən çox radioya qulaq asırdıq. Aşıq Şakirin də səsini ilk dəfə radiodan eşitmişəm. Onda cavan vaxtlarım idi. Məhəlləmizdə tez-tez toylar olardı. Geniş çadırlar qurulardı. Aşıq Şakiri həmin toy məclislərində çox görmüşəm. İfalarına həmişə maraqla qulaq asmışam. Aşıq Şakirin sənəti də, şəxsiyyəti də çox cəlbedici idi. Gözəl səsi vardı, oxuduğu sözləri aydın deyirdi. Məclislərdəki davranışı, təmkini bir sənətkar kimi onun hörmətini daha da artırırdı. O, həm də 50-ci illərdə Azərbaycan Ali Sovetinə deputat seçilmişdi.

Mən aşıq Şakiri tək bizim məhəllədə yox, Bakının ayrı-ayrı toy məclislərində, Bakıda keçirilən musiqili tədbirlərdə də çox görmüşəm. O, həmişə sevilən sənətkar olub. Odur ki, bu gün də hörmətlə xatırlanır".

...Ustad aşıq Şakir haqqında belə dəyərli fikirlər çoxdur. Mən bu fikirləri, eləcə də aşıq Şakirə olan el hörmətini ustad sənətkarın 100 illiyi münasibətilə yazdığım "Aşıq Şakiri ürəklərdə axtarın" adlı kitabımda da geniş əks etdirmişəm.

Aşıq Şakirlə əlaqədar Bakının, bütövlükdə Abşeronun demək olar ki, bütün qəsəbə və kəndlərində oldum. Aşıq Şakiri həyatda, toy məclislərində yaxından görmüş, hətta onunla dostluq etmiş bir çox yaşlı adamlarla, el ağsaqqalları ilə görüşdüm. Şakirin sənətkarlığı, şəxsiyyəti barədə kifayət qədər xoş sözlər, maraqlı xatirələr eşitdim. Hamı eyni sözü deyirdi: "Allah verən səsin Şakiriydi o. Və yaxud deyirdilər ki: İndi toy məclislərində milyonlarla pul xərcləsən də vaxtilə aşıq Şakirin iştirak etdiyi toylardan aldığın zövqü heç cür ala bilməzsən. Çünki Şakir əsl sənət sahibi idi. Necə deyərlər, sənəti ilə birgə doğulmuşdu".

Tofiq ABDULLAYEV

525-ci qəzet.- 2022.- 20 aprel.- S.17.