"Ayrılıq nədir ki, adam öldürə..."

FƏXRƏDDİN TEYYUBUN "RUHLARIN SEVİNƏN GÜNÜ" KİTABINI OXUDUM...

Polkovnik rütbəsinə qədər yüksəlib, müxtəlif məsul vəzifələrdə işləyib. Harda olubsa, şeirlə yanaşı addımlayıb. Bir gün də olsa qələmi əlindən yerə qoymayıb. Qəribə xasiyyəti var, şairliyindən irəli gəlir bütün davranışları. Dostlara sadiq olduğu üçün, hamını da sadiq görmək istəyir. Tez-tez zəng edir mənə, ola bilsin ki, ya telefonum bağlı olur, ya rolda oluram, telefonu açmıram. İndi Fəxrəddinin ikinci zənginə bax, "sən qardaşının telefonunu niyə açmadın", səbəbini deyirəm. Görürəm, narazı qalır. Polis operativliyi onu indiyə kimi tərk etməyib. Bunları nəyə görə deyirəm: Fəxrəddin Teyyub çox etibarlı, dəqiq adamdır və o, bu dəqiqliyi də dostlardan gözləyir.

O günü yeni kitabını gətirib mənə, həm də çox tələsir. İnanmıram ki, vacib işi var, yox, sadəcə mənə mane olmaq istəmir.

Kitabın adına baxıram: "Ruhların sevinən günü". İlk anda yadıma İkinci Qarabağ müharibəsində şanlı qələbəmiz gəlir. Bilirəm, iki saat keçəndən sonra zəng edib soruşacaq ki, kitaba göz gəzdirdinmi? Əslində düz deyir, Fəxrəddin, çünki özü belədir, harda şair dostlarının çap olunmuş bir şeirini görsün, zəng zəngin dalınca olur.

Zəng edib kimisə dəng eləmirəm,

Gileyli misrayla doludur masam.

Daha doğmalara zəng eləmirəm,

Məni axtaran kim, mən axtarmasam.

Fəxrəddin Teyyubun kitabındakı şeirləri də özü kimidir. Misralar əsgər kimi sıralanıb, nə beli əyilib, nə nidası yıxılıb. Mənanın keşiyində ayıq-sayıq durublar, nida, vergül, sual qalxanları da əlində.

Fəxrəddin Teyyubun şeirləri həmişə müasirdi, yəni şair gündəlik xəbərlərin bədii informasiyasını həkk edir şeirlərinə. Qələbə xəbərini şeirlə verir, hətta anasına da. Bir anaya verilən qələbə xəbəri onun simasında bütün insanlara ünvanlanır.

Ana, gözün aydın, şad xəbərim var,

Daha qarlı qış da bahardı bizə.

Qəhrəman oğullar, igid oğullar,

Aldı Qarabağı, qaytardı bizə.

Fəxrəddin Teyyubun qələmi təkcə şeirin məna tərəfini deyil, o şeirin yaranma səbəblərini, bir az da dərinə getsək, baş verən hadisənin tarixi köklərini araşdırır, ola bilsin ki, bir başqası şeirin məna tərəfini qələmə alır, amma Fəxrəddin mənanın əsas kökünə, tarixinə və bu hadisənin qəhrəmanlarına qədər gedib çıxır, onu şeirin əsas süjet xəttinə çevirir.

Sən Göyün oğlusan, Sən Yerin oğlu,

Xoş xəbər gətirən səhərin oğlu.

Sınmaz Ulu Öndər Heydərin oğlu,

Ali Baş Komandan, var ol, min yaşa!

Fəxrəddin Teyyub öz yerini bilən adamdı, həm həyatda, həm də ədəbiyyatda. Yazıçılar Birliyinin tədbirlərində heç vaxt önə çıxmaz, məclisin kənar bir küncündə öz yerini rahatlayar və oradan həmişə xoşbəxt görünər:

Mənim öz yolum var, demə "sür ordan",

Tanrıya yaxınam, gəlir nur ordan.

Hələ deməyiblər mənə "dur"ordan,

Əzəldən yerimi bilən şairəm!

Fəxrəddin Teyyub Mərdəkanda yaşayır. Bu yolu gedib-gəlmək çətindir. Amma Fəxrəddinə nə vaxt zəng elədin, o saat yanındadı. O həm də yol ilə deyil, qəlbinin fikir küçələrindən gedib-gəlir. Ona görə yorulmur.

Fəxrəddin heca şairidir, şeirləri durna qatarı kimi ötən əsrin 80-ci illərindən qanadlanıb bugünümüzə qədər yol gəlib. Durnanın sırası elmə, təcrübəyə əsaslanır. Hər şeydən dağılmadığı kimi, şairin də şeirləri bir-birinə elə bağlanıb, elə birləşib, elə qaynaqlanıb ki, zamanın küləyi onu uçura bilmir.

Fəxrəddin Teyyub payız haqqında şeirləri çox dəqiq yazır. Düz yazdığına görə hər şey ürəyincə olur.

Oxşayam saçını uşaq sayağı,

Qoy mənim dizimə başını, payız.

Soruşsan xanımlar gizlədər axı,

Sən də gizlədirsən yaşını, payız.

Elə ki, həyatda hiss elədiyin bir şeyi olduğu kimi deyil, yalandan yazdın, onda heç nə alınmayacaq. İstər şeir olsun, istərsə də başqa nəsə.

Vurduğun yaralar sağalan deyil,

Neçə yol belimi, qəddimi əydin.

Sənlə barışmazdım, iyirminci il,

Bizə qələbəni gətirməsəydin.

Yuxarıdakı bənddə 2020-ci ilə münasibət tamam fərqlidir. Əvvəla, 20-ci il bizə 19-cu ilin gətirdiyi koronavirusu daha ağır yaşatdı. Hamı deyirdi ki, bu il yaman pis gəldi, ayağı düşərli olmadı və sair. Amma şairin sevinci aşıb-daşır: 20-ci il bizə Qələbə gətirdi, ordumuz Qarabağı işğalçılardan təmizlədi, - deyir.

Fəxrəddin Teyyubun heca şeirinin səciyyəsi, Musa Yaqubdan boy götürür, sonra genişlənir. Təbiətə Musa Yaqub baxışı var, bunu hamı deyir, şair təbiətdə öz təsdiqini tapır və ya əksinə. Fəxrəddin Teyyub da belədir, o təbiət şeirləri yazanda heç vaxt büdrəmir, çünki təbiəti yaxşı tanıyır. Arısından tutmuş, əzgilin sınmış çeçələ barmağına qədər, hamısına bələddi.

Qızılgül küləkdə necə dikəlib,

Buta gözlərində qəmi, nisgili.

Elə bl uşaqdı, dalaşıb gəlib,

Çeçələ barmağı sınıb əzgilin.

Yazdıqlarına görə Fəxrəddinin Mərdəkanda gözəl bir bağı var. Əslində ora şairin laboratoriyasıdır. Dünyanın hər üzünü - qışını, yazını, payızını o bağdan hiss edir. Ağacların hisslərini dərindən duyur. Almanın üzündən öpür, əzgilin əlini sıxır, nar ağacının başını sığallayır. Şair deyir ki, ağac əkiləndə, körpə gülümsəyəndə, ev tikiləndə, bağ suvarılanda sevinirəm. Şair dünyanın halını ağaclardan xəbər alır. Hər ağac öz boyu qədər təbiətin antenasıdır. Onun payız, qış, yay, bahar fəsli bu bağda doğulub.

Öz bağımın bağbanıyam mən özüm,

Gül kolunda neçə kol var, bilirəm.

Bağda keçir elə günüm- gündüzüm,

Qönçə gülür, qışı bahar bilirəm.

Balaca bağdakı şairin müşahidələri həyatın, dünyanın sintezidir. Cəmiyyətdəki hadisələr bağın fövqündə və yaxud paralelliyində cərəyan edir. Şair bağda həm meyvə dərir, həm də şeir. Əgər alma dərilirsə, onun yanında şeir də dərilir. Bu balaca bağın kompası bütün dünyanın xəritəsini tutur. Meşələrin keyfini bu bağdan al, vəssalam. Topxana, İsmayıllı və Kür qırağının meşələrinin ağrı-acılarını bu bağdan xəbər alsan, yetər. Hər gün şair bu bağın içindədir. Dünya informasiyalarını bu bağdan öyrənir. Hər budaqdakı çiçək dünyanı eşidən bilən bir qulaqcıqdır.

Bilirəm ki, üzü bozdu fələyin,

Hər budağın bir körpənin biləyi.

Qəm eləmə, kim sevir ki, küləyi,

Gilənarım, qoy alnından bir öpüm.

Bəli, külək çoxdan bu bağa aşiqdir. Onun Nəfəs almağı həyatın mövcudluğudur. Qonşu uşağı ilə dalaşıb gələn əzgilin sınan çeçələ barmağı da bir yaşam tərzidir. Şair insan və ağacların bir-birinin tamamlamasını, bir-birinə oxşamasını bədii lövhələrlə nəzərə çatdırır. Şair gözündə vaxtın axması aydınca görünür. Zaman gedir, ağaclar da bunu hiss eləyir. Taqor demiş, ağac sevəndə çiçək olur, çiçək sevəndə meyvə. Bütün dəyişmələrin şahidi olmaq bir az kədərli olsa da, amma vaxtı dayandırmağa güc çatmaz. "Heyvanın xanım duruşu" elə küləyin yolunu gözləmək deyilmi? Külək ağacları vurularaq vüsala qovuşdurmurmu?

Baharda Nərgizin qoxusu gəlir,

Uçur səhər-axşam könlümün quşu.

Əzgil gül açanda yuxusu gəlir,

Heyvanın duruşu xanım duruşu.

Fəxrəddin Teyyub üçün çətin olur bağındakı səmimilikdən ayrılıb şəhərə çıxmaq: ağaclar insanlardan daha mehribandır, səmimidir axı.. Neyləyək ki, hər tərəf bağ deyil. Heç olmasa bağın içində yaşayaq, sevmək öyrənək. Şair bağdan çıxanda, ayrılanda artıq şeir də dəyişir, qəmdən, kədərdən, xatirələrdən yazır.

Kimdi ürəyimi açan, güldürən?

Görən yox, qəlbimin yarası dərin.

Ayrılıq nədir ki, adam öldürə,

Məni öldürəcək xatirələrin.

Bağdan kənar sevginin əzabları var, hicranı var. Dostların laqeydliyi var. Hələ bunlar bir yana, koronavirus var. Ağacların nəfəsində bu ağrı-acılar yoxdur. Ayağını bir az kənara atsan, "anası ölmüş" uşağı görəcəksən.

Sükut içindədir qəmli gecələr,

Nə olsun işıqdan hər tərəf ağdı.

Adama tamarzı həsrət küçələr,

Elə bil anası ölmüş uşaqdı.

Koronavirusun tüğyan etdiyi günlərdə yazılıb bu şeir. Şair boş küçələri anası ölmüş uşağa bənzədir. "Anası ölmüş" ifadəsi şairin yaradıcılığında boldur. Bu ifadədə dərin bir kədər var, həm də qayğı var. Küçələrin anası insanlardır. Onlar küçələri "çöldə" qoyub qaçıb giriblər evlərinə. Kədərli lövhədir, elə deyilmi? Elə bu zaman şairin yadına doğma kənddə qoyub gəldikləri düşür:

Bəzən basır məni xəcalət təri,

Qələmdi, varaqdı yarağım indi.

Şəhərə dəyişdim biçənəkləri,

Pas atıb dəryazım, orağım indi.

Şair bütün şeirlərində itirdiklərini axtarır. İtirmədiyini necə axtara bilərsən? Axtarırıq, tapanda sevinirik. Dəqiq deyə bilərəm ki, Fəxrəddin Teyub itirdiklərini düz tapır. "Ruhların sevinən günü" kitabında olduğu kimi.

Qəşəm NƏCƏFZADƏ

Əməkdar mədəniyyət işçisi

525-ci qəzet.- 2022.- 21 aprel.- S.15.