Küçə rəssamları

Bu yaxınlarda Ukraynada məşhur küçə rəssamı Banksyinin əsəri divardan oğurlananda qraffiti, yəni küçə rəssamları yenidən gündəmə gəldi. İngiltərə vətəndaşı olduğu deyilən və əsl kimliyi məlum olmayan küçə rəssamı Banskinin divarları bəzəyən aktivist şəkli İngiltərədə poçt markası kimi hazırlanıb.

Almaniyanın Köln şəhərindəki divar rəsmləri şəhərə gələnlərin diqqətini çəkir. Xüsusilə Erenfeld bölgəsinin, demək olar, bütün binalarını bəzəyən rəsmlərdə hər cür fəlsəfə və düşüncə cərəyanını görmək mümkündür. Rəngarəng və yaraşıqlı şəkillər divarlara sığmayanda küçə və xiyabanlarda yerləşdirilən elektrik transformatorlarının üzlüklərində hazırlanırdı. Rəssamlar xəyallarında formalaşan cizgiləri tapdıqları hər məkana diqqətlə yerləşdiriblər. Belə küçə sənətçilərindən pul qazanmaq istəyənlər məşhur Köln Dom kilsəsinin meydanına üz tuturlar. Orada ya İsa Məsihin avropalıya oxşayan uzun saçlı sarışın portretini, ya da dünyanın müstəqil ölkələrinin bayraqlarını düzəldirlər. Türklər orda cəmləşdiyi üçün türk bayrağını daha böyük və daha çox çəkirlər. Hər bir ölkənin vətəndaşları öz ölkələrinin bayrağının üzərinə pul atırlar. İki il əvvəl bir küçə rəssamının yerə çəkdiyi Türkiyə və Azərbaycan bayraqları ilə bağlı mövzu Almaniya qəzetlərində də yer aldı. Alman qəzetinin yazdığına görə, "Ərdoğanpərəst millətçi türk" küçə satıcısından çirkli yerə çəkildiyi iddia edilən Azərbaycan və Türkiyə bayraqlarının silinməsini istəyib və mübahisə başlayanda polis hadisə yerinə gəlib. İlk dəfə idi ki, küçə sənəti polislik olurdu. Xoşbəxtlikdən hadisəyə müdaxilə edən küçə sənətçisi ilə türk razılaşıb və polis hadisə yerini tərk edib.

Hər səhər gəzintiyə çıxanda alman neoromantika sənətinin ən böyük nümayəndələrindən biri olan Kaspar David Fridrixin "Buludlar dənizinə düşən səyahətçi" əsərini Kalk bölgəsində metroya yaxın binada görürəm. Rəssam 1774-cü ildə Qreysfaldda anadan olub, 1840-cı ildə Drezdendə vəfat edib. Almaniyada ideya rəssamı kimi görünən Kaspar Devid 1818-ci ildə "Buludlar dənizinə düşən səyahətçi" əsərini çəkir. Onun əsərlərində təbiətə əsl mənəvi-fəlsəfi yanaşma var. O, uzun gəzintiləri zamanı gördüyü mənzərələri kətan üzərində əks etdirib. O, romantik rəssam kimi rəsmlərində də özünə insan vəziyyəti ilə bağlı suallar verir. "Buludlar dənizini düşünən səyahətçi" adlı əsərində personajın təbiətə hakim olduğu düşünülə bilər, amma əslində, rəssam onu əhatə edən genişlik qarşısında acizliyi təsvir edib.

Hər dəfə o divarın yanından keçəndə bu nəhəng tablonun qarşısında dayanıram, xüsusən də sahildə böyrü üstə uzanmış qırmızı-ağ qayığa baxıram. Kaspar Davidin orijinal rəsmində qəhvəyi qayanın üzərində dayanmış və əlində əsa tutan səyyah bütün vadini bürüyən buludlara heyran qalır. Bu divar rəsmində eyni səyyah Dom kilsəsinin qarşısında cib telefonu ilə dayanıb fırtınalı Reyn çayına baxır. Hansının daha real və daha yaxşı şəkil olduğunu bilmirəm. Amma iki rəsmdəki təbiətin görünüşü və insanların sakitliyi məni çox düşündürür. Gələcək virtual aləmdə formalaşarkən, küçələr fikir yarışına girmiş kimi görünür. Bəlkə də buna görə Banskinin məşhur əsəri divarla birlikdə oğurlanıb. İnsan həm özünü divarlar arasında həbs edəcək, həm də təbiətlə görüşəcək.

Həyat o qədər rəngarəng, o qədər mürəkkəb və çox ziddiyyətlidir ki. Təbii ki, rəssamlar bu ziddiyyəti, çaşqınlığı öz əsərləri ilə izah etməyəcəklər. Amma onlar bizi rənglərlə bunu təbiətə qaytaracaqlar. Bu, getdikcə texnologiyaların məngənəsində boğulan bəşəriyyət üçün xilas ola bilər.

Orxan ARAS

525-ci qəzet.-2022.-- 7 dekabr.- S.13.