“Qadın taleyi”
"Özbəkistan kinosu
günləri" çərçivəsində
nümayiş olunan
"Qadın taleyi"
filminin sorağı ilə "Nizami" kinoteatrına üz tuturam. Məni bura gətirən
səbəb təkcə
kino həvəsi yox, həm də
iki xalqın mədəni fərq və oxşarlıqlarını
müşahidə etmək
fürsətidir.
Diqqətimi ilk çəkən məqam
kinoteatrının foyesində
eşitdiyim özbək
kəlmələri olur. Dilləri bizim
dilə çox bənzəyir. Düzdür, mən yenə də təkbətək söhbət zamanı onların dilini dəqiqliklə anlamaqda çətinlik çəkirdim,
ancaq nədən söhbət getdiyini rahatlıqla başa düşürdüm. Diqqətimi çəkən
digər bir məqam isə özbəklərin geyim tərzi, taxdıqları aksessuarlar oldu. Məsələn, çox gözəl
özbək qızının
qulaqlarında nənələrimizdə
gördüyümüz sırğalardan
vardı (Ümumiyyətlə,
geyim xalqın düşüncəsi, yaşam
tərzi haqqında çox şey deyir. Bu isə
başqa müzakirənin
mövzusudur).
Onu deyirdim axı, özbək dilini tərcüməçi
olmadan da rahatlıqla başa düşmək olar. Hətta özbək
yazıçısı, publisisti
və tərcüməçisi
Rüstəm Cabbarovun
Azərbaycan dilində
səlis danışığını
eşidəndə xeyli
təəccübləndim. Söhbət zamanı Rüstəm bəy qeyd etdi ki,
Azərbaycan dilinə
olan maraq onda hələ uşaq yaşlarından formalaşıb: "Azərbaycana
gələndə özümü
qəriblikdə hiss etmirəm.
Burda gəzərkən sanki Daşkənddə, Səmərqənddə,
Buxarada gəzirəm.
Mən uşaqlıqdan Azərbaycan
kinosuna, ədəbiyyatına,
musiqisinə meyl etmişəm. Yadımdadır,
balaca olanda anam "Arşın mal alan"dan mahnılar
oxuyurdu".
Növbəti müsahibim "Qadın taleyi" filminin rejissoru Dilmurad Masaidov olur. Filmlə
bağlı suallarımı
cavablandırarkən qeyd
edir ki, real hadisələrə əsaslanan
bədii film 2019-cu ildə
çəkilib: "Filmin
premyerası bu il olub. Bu yaxınlarda Türkiyədə
keçirilən Korkut
Ata Film Festivalında "Qran-pri"
alıb. Ekran işi
Suriya və İraqdan alınıb gətirilmiş təxminən
500 nəfər özbək
qadınına həsr
olunub.
Rejissor onu da vurğuladı
ki, ssenari yazan zaman əməliyyat
zamanı geri qaytarılan qadınların
həyat hekayələri
ilə yaxından tanış olub: "Həmin qadınlardan biri ilə söhbətdə məlum oldu ki, o, həmin ərazilərdə olduğu
müddətdə 7 dəfə
ərə verilib. Ancaq biz filmdə bu hekayədəki bəzi detalları yumşaltmışıq.
Bizim filmin qəhrəmanı Sacidə cəmi üç dəfə ərə verilir. O, həyatını danışandan
sonra dedi ki, mənim həyatımı ya kino, ya da
kitab kimi verə bilərsiniz. Ekran işinin bütün çəkilişləri Özbəkistanda
baş tutub. Filmin müddəti bir saat 42 dəqiqədir".
Həmin gün nümayiş olunan digər bir film "Baron 2"dir.
Filmin rejissoru Rüstəm
Saqdiyevdir. Onunla söhbət
zamanı öyrəndim
ki, film narkotrafikdən
gələn böyük
pulların beynəlxalq
terrorun maliyyələşdirilməsinə
yönəldilməsindən bəhs edir.
Bu film də diqqətimi
çəksə də,
həmcinslərimin taleyinin
mənə daha doğma olacağını
düşünürək "Qadın taleyi" filminin nümayiş olunduğu zala daxil oluram. Film başlayır...
Qadın olmaq kiminə görə gözəldir,
kiminə görə də dünyanın yükünü çiyinlərində
daşımaq deməkdir. Ələlxüsus da müharibə qadınları. Axı o qadınların
ana olmaq haqqı var. Bir ana üçün dünyaya gətirdiyi övladının dünyadan
ondan qabaq getməsi çox çətin olmalı.
Filmimizin qəhrəmanı Sacidə
də bu dərdin dadını bilənlərdəndir. Fəqət onun
tək dərdi də bu deyil.
Film Sacidənin xoş günlərinin təsviri
ilə başlayır.
O günlər ki orada hələ qan-qada yoxdur. Belə günlərin birində
o, işləmək üçün
xaricə gedən ərinin və qardaşlarının əslində,
Suriyada olduğunu öyrənir. Hər şey
də elə bundan sonra başlayır.
Qayınanası Sacidəni iki
uşağı ilə
birgə evdən qovur. O, bir müddət anasının
yanında yaşayır,
sonra isə bacısının yanına
başqa bir şəhərə yollanır.
Qəfil
gələn zəng onun həyatını tamamilə dəyişir.
Telefonun o biri başında olan qardaşı Sacidəyə
ərinin öldüyünü
deyir və əlavə edir ki, bacısı bir başqa kişi ilə
evlənməlidir. O kişinin
kimliyi də artıq bəllidir. Qardaşının dediklərinə məcbur razı olan bacı uşaqları ilə birgə onun üçün tapılan
"ər"in evinə
köçür. Burada bir
müddət yaşadıqdan
sonra bu ər onun Suriyaya
getməli olduğunu deyir. O, bununla artıq itaətkar bacı kimi yox, itaətkar həyat yoldaşı kimi razılaşır. Beləcə,
Sacidə Suriyaya yollanır, iki oğul övladı ilə birlikdə.
Bir neçə il
keçdikdən sonra
biz Sacidənin böyük
oğlunu da silahla görürük. Ancaq çox yox, çünki bir müddət sonra onu da öldürürlər.
Filmin ən dəhşətli səhnələrindən
biri Sacidənin bir tərəfdə oğlunun parçalanmış
bədənini yığması
bir tərəfdə də gəlininin doğumuna kömək etməsidir. Budur, qadının gücü...
Həmin gün tale bu qadından oğlunu alıb, əvəzində
bir nəvə verir. Lakin o, nəvəsinin yanında da çox yaşaya bilmir. Çünki özünü bir
kişiyə, gəlinini
də başqa bir kişiyə ərə verirlər.
Sən demə,
burada bir kişinin arvadı olmayan başsız qadınlar ac qalırmış. Bizim qəhrəmanımız
da bu taleyi
yaşayır. Bayaq demişdim
axı, Sacidənin iki oğlu var. Digər oğlu Qəhrəman bu illər ərzində çətin yolları anası ilə birgə gəlir. Ta ki gözlənilmədən
başlayan döyüşə
qədər. Həmin döyüşdə
Qəhrəman daşların
altında qalır, anası onu öldü bilib fəryad qoparır. Filmin ən təsirli səhnələrindən biri
də məhz bu səhnədir. Niyəsini bilmirəm, ancaq rejissor öldü deyilənin cansız bədənini gizlətməklə
tamaşaçıya ümid
satır. Bu ümidə sığınaraq
filmin sonuna kimi gözüyaşlı
Qəhrəmanın sağ
olmasını diləyirəm.
Bu arada yanımda
oturan qadın mənə tez-tez xatırladır ki, bu, sadəcə filmdir. Guya mən bilmirəm
ki, bu, sadəcə
film, ekrandakılar da sadəcə aktyordur.
Məni ağladan hər ağrılı səhnə
gördüyümdə xatırladığım
"real hadisələrə əsaslanır" sözləridir.
Deməli, həqiqətən də hardasa kimsə bu taleni
yaşayır, mütləq
yaşayır.
Düşünürəm ki, ssenari haqqında
bura qədər danışmağım kifayətdir. Spoiler verməyim düz olmaz. Bircə onu bilirəm
ki, filmdən çıxandan sonra günlərlə təsirində
qaldım. Bəlkə
də Sacidənin ağrısını bu qədər dərindən
hiss etməyimin əsas
səbəbi həmcinsim
olmasıdır, bilmirəm.
Filmin verdiyi ən gözəl mesajlardan biri qadının ictimai həyatdakı rolu ilə bağlıdır.
Kişi Suriyaya özü gedir, ancaq qadını
da özü ilə getməyə məcbur edir. Qadın niyə razılaşır?
Çünki onun ərinə,
qardaşına, oğluna
itaət etmək kimi "ali" bir vəzifəsi var. Bu kimi talelərdə bədbəxtliyin təməl
daşı bu nöqtədə qoyulur.
Filmdə Suriyaya getdiyi
üçün peşman
olan qadınları,
lap elə kişiləri
də görürük.
Çifayda, çox vaxt
bu peşmanlıq fayda vermir, çünki
geriyə yol qalmır.
Film istər dramaturji,
istərsə də ideya baxımından maraqlıdır. Gərgin döyüş səhnələri
olduqca təbii çəkilib, həmçinin,
uğurlu aktyor seçimi də öz sözünü deyir.
Filmin qüsurları yoxdurmu? Əlbəttə ki, var. Ancaq bütün qüsurlara rəğmən, bu film üçün özbək
qardaşlarımıza alqış
düşür..
Aytac
SAHƏD
525-ci qəzet.- 2022.- 17 dekabr.- S.13.