Xalidə Hicranın "Hikmət xəzinəsi"
Xalidə Hicran ixtisasca rəssamdır. İlk rəssamlıq təhsilini
Əzim Əzimzadə
adına Rəssamlıq Məktəbində
alıb, sonra Rəssamlıq Akademiyasını
əla qiymətlərlə
bitirib, rəsm əsərləri ilə bərabər maraqlı şeirlər də yazır. Şair sayca ikinci olan "Hikmət xəzinəsi" kitabını
atası Məhəmmədə
və anası Xanıma həsr eləyib, şeirlərin redaktoru tanınmış
qəzəlxan şair
Mahirə Abdullayevadır.
Kitabda hikmətli beytlər, təmsillər, hekayələr
toplanıb.
Xalidə
Hicran iç dünyasının pıçıltılarını
rənglərlə də
yaradır, sözlərlə
də. Fərqi yoxdur, hansı
janr olursa olsun, onun əsərlərinin
mərkəzində böyük
Səməd Vurğun
demiş; "dünyanın
əşrəfi" insan
dayanır. O insan
ki, şair bütün əsərlərini
onun filoloji təhlilinə həsr edib, onu həmişə
xoşbəxt görmək
istəyib, həmin insanın duyğularını
qanadlandırıb.
Həyatın bütün dolanbaclarında
müəllif sevdiyi insanı (dünyanın əşrəfini) qoruyub saxlayıb, mükəmməl
düşüncə, istər
kədər olsun, istərsə sevinc, fərq yoxdur, bütün çətinliklərin
və sualların ən tutarlı cavabıdır. Böyük şair Rəsul Rza demiş:
Həyat
belədir,
İstəsən gül, istəsən
ağla,
Amma insan olduğunu
Yadında saxla!
Xalidə Hicran insana, onun yaradılışına,
dünyadakı missiyasına
ümidlə baxır. Olacaqların daha da gözəl
olacağına inanır.
Qarada işıq axtarır və həmişə o işığa doğru yol gedir.
Bir damcı qaraltısan, durmusan sən uzaqda,
Bəlkə nur çiləyəsən,
qurtulaq qaranlıqdan.
Bəlkə də qaraltının əsl adı işıqdır, şair
birbaşa predmetə
"işıq" desəydi,
nəzərdə tutduğu
alınmayacaqdı. Demək, bütün
işıqlar qaranlıqlardan
doğulur. Yuxarıdakı iki misranın əsl mahiyyəti budur. Mətləblər birbaşa deyiləndə
poeziya yox, publisistika yaranır.
Əsl şeir gözə görünən deyil, predmetin arxasında gizlənəndir. Gərək yuxunu
yozduqları kimi, sən də mənanı yoza biləsən, şairin nəzərdə tutduqlarını
ortaya qoyasan, yəni oxucuya təqdim edəsən.
Xalidə
Hicranın misralarının,
beytlərinin arxasında
yaşanmış ömür
dayanır, o ömrün
anlarını sənə
göstərir, sənin
zövqünlə tanış edir, gizlinlərin yerini oxucuya nişan verir.
Aşağıdakı misraya baxaq:
Zaman bir dairədir, sən də onun içində...
Yer kürəsinin,
səmanın dairəviliyini,
zamanın sonsuzluğunu
daim dərk etməyə çalışırsan,
yollar arayırsan və axırda dərk edirsən ki, dairəvi olan şeylərin sonu yoxdur. Və sən
- yəni insan, onun içindəsən.
Bu gün son olan, sabah başlanğıcdır
və ya əksinə. Keçmiş gələcəkdir, gələcək də keçmiş. Sən heç
vaxt bu dairədən
çıxa bilmirsən.
Necə ki, bir gün
göz yaşı buxarlanıb qalxır havaya, min illərdən sonra kiminsə gözünə dolur və sonra ordan
da çıxır, buxarlanır.
Şairin "dairə" düşüncəsi
onun şair məninin təsdiqidir.
Başa
baş, başda dura baş,
Başın yeri başda deyilsə, nə baş?
Yuxarıdakı şeirdə "ş" səslərinin
alletrasiyası fikrin ifadə tərzinə gözəllik qatır, onu şirinləşdirir,
poetik ovqatı gücləndirir. Şair haqlıdır ki,
başın yeri başda olmalıdır.
Yeriyirik
kor kimi, kor kimi də
baxırıq,
Bir az şirə
görürük, su tək ora axırıq.
Bilmədiklərimizin və görmədiklərimizin
yanında biz kor deyilikmi? Əlbəttə, koruq. Allah-təala
buyurur ki, mən indiyə kimi min beş
yüz əlli qalaktika yaratmışam, hələ yaratmaqda da davam edirəm.
Biz bunları görürükmü və
yaxud görə biləcəyikmi? Biz Allahın yanında koruq. Allahın həqiqəti dərkedilməzdir.
Allahın nişanı nişansızlıqdır.
Xalidə Hicranın bütün şeirlərində Allaha
böyük sevgi özünü göstərir. Bu söz xatirinə deyil, daxili inamın,
dərketmənin məhsuludur.
Və şair tərifi sevir, özü də çox sevir:
Bacardığım bax budur, onu təsvir
edirəm,
Tanrı özü tərifdir, o tərifi sevirəm.
Şeirlərinin quruluşundən və üslub tərzindən bilmək olur ki, Xalidə Hicran klassik irsə, xüsusən əruza, qəzəl yaradıcılığına bağlı
şairdir. O, bu yolda, geniş yaradıcılıq axtarışları
aparıb, təcrübə
qazanıb, əruzu, qəzəli kor-koranə sevməyib, öyrənib,
onun fəlsəfəsinə
vaqif olub. Düzdür
onun məsnəfi formasında yazdığı
"ikilik"lər əruzda
deyil, amma materal, məna əruzu xatırladır.
Dərdinin pünhan desən,
onu bilər tək biri,
Aşkar desən, el bilər, bilməz o dərdi biri.
Qəribə parodksdur, dərdini
deməsən bir adam biləcək,
amma el xəbərsiz olacaq. Elə desən, o bir
nəfər (ismi pünhan) bilməmiş, eşitməmiş olacaq.
Çünki hamıya deyiləsi
dərd onun deyil, dərd ona pünhan deyilməlidir. Məncə, bu iki fikirdə
maraqlı, bir sujet xətti var. Heç kimə və heç nəyə bənzəməyən,
orijinal və səmimi bir bir sujet xətti.
Bu şeir yadıma
qəzəlxan şairimiz
Əliağa Vahidin aşağıdakı beytini
saldı.
Bir qəmim vardır,
birin mində bir aləm bilməyir,
Həm də bu, bir
qəm ki,
min adəmdən biri qəm bilməyir.
Şübhəsiz ki, bunlar ayrı-ayrı
şeirlərdi, sadəcə
quruluş və səsləniş Əliağa
Vahid şeirini yadıma saldı. Bu da onu göstərir
ki, Xalidə Hicranın şeirlərində
bugünkü poeziyamız
üçün vacib
hesab etdiyim mətnlərarası əlaqələr
var. Belə əlaqələr
geniş əraziyə
malik olmağı və inkişafı özündə ehtiva edir.
Fikrimcə, Xalidə Hicranın "Hikmət xəzinəsi"
kitabı müasir ədəbi prosesimiz üçün çox dəyərlidir. Müəllifə
yeni yaradıcılıq
uğurları arzu edirəm!
Qəşəm NƏCƏFZADƏ
Şair,
AYB Uşaq Ədəbiyyatı
şöbəsinin müdiri
525-ci qəzet.- 2022.- 20 dekabr.- S.12.