Gözlərdə
bulud...
Sumqayıtlı həkim (həm də
yazıçı) dostum Hümbət Həsənoğluna...
Tibb institutunu (indi universitet sayılır) bitirən kimi
məni ucqar bir dağ kəndinə göndərdilər. Düşdüyüm
kəndin balaca bir tibb məntəqəsi vardı və
beş-altı kəndə xidmət edirdi. Mənim yanıma gələnlər əsasən bel
ağrılarından, yeldən, duzdan, təzyiqdən əziyyət
çəkirdilər. Əvvəllər
darıxırdım, amma sonradan darıxmağa vaxtım
olmadı, çünki buranın insanları, mehriban, xeyirxah
və qonaqcanlı idilər. Bəlkə
ona görə ki, mən qərib idim və qəribi həmişə
çox istəyərlər. Güman,
yazıqları gəldiyi üçün. Sözüm onda yox.
Deməli, bir gün yanıma 35-36 yaşlı bir
xanım gəldi. Həmin vaxt ona xanım desəydim, məndən
küsərdi. Elə bilərdi ki, ələ
salıram. Dağın başında nə xanım!? Özü də mal-heyvan altı süpürəsən,
təzək yığasan, beş-altı yetimçənin, əjdaha
boyda ərin qulluğunda durasan (Bu qədər
uşağı olan əjdaha olar da. Bəs
nə bilmişdiniz?).
Al yanaqlı, yun çubuğu kimi qadın idi,
yanında da 4-5 yaşlı qız uşağı. Qadın dərdini
deməyə tərəddüd edirdi sanki. Ona görə
də növbəsini başqalarına ötürürdü,
yəni dəhlizdəki (dəhliz də ki, nə dəhliz e -
dimdik boyda!?.)
cırıldayan stulda oturub
qalmışdı, eləcə qapıdan
girib-çıxanları müşayiət edirdi. Hər dəfə qapı açılıb-örtüləndə
onun döyükən baxışlarını
görürdüm. Sanki iynə üstündə
oturmuşdu və kimisə, ya nəyisə gözləyirdi...
Pasientlərin hamısı gedəndən sonra dəhlizə
çıxdım. Qadın məni görən kimi ayağa
durdu, üst-başını düzəltdi, donunun ətəyini
aşağı dartdı.
- Nəyi
gözləyirsiniz? - deyə soruşdum.
O,
başını aşağı salıb duruxdu. Dərsini pis bilən uşaqlar kimi susdu.
- Gəlin
içəri.
Qadın tərəddüdlə içəri
keçdi, uşağı da dirəşkən öküzlər
kimi zorla arxasınca sürüdü. Elə bil onu
sallaqxanaya aparırdı.
- Buna bax
e... buna bax e!.. - deyə
mızıldandı.
- Şikayətiniz nədəndir? - deyə
ayaqüstəcə soruşdum. Onsuz da oturmaqdan
yan-yörəm ağrıyırdı. Həm
də bu qəribə pasientlərin nə istədiyini dərhal
bilmək istəyirdim.
Qadın sanki nə deyəcəyini bilmirdi, eləcə
key-key üzümə baxırdı. Mənə elə gəldi
ki, yəqin, qadın xəstəliyilə bağlıdır və
deməyə utanır.
-
Bacım, mən həkiməm, çəkinməyin, - dedim, -
burda nə var ki? Gündə sizin kimi xeyli adama
baxıram.
Qadın
ürəkləndi:
- Doxdur,
qadan alım. Qorxuram ki, kənddə-kəsəkdə
eşidələr, biabır olam.
- Ay
bacı, bu nə söhbətdir, yalnız ikimizin arasında
qalacaq.
- Doxdur,
bu uşağı görürsən, - deyə balaca
qızı göstərdi. - Bu, bizim sonbeşiyimizdir,
özü də birtəhər uşaqdır. Özünü
dəli kimi aparır. El içində
biabır olmayaq deyə onu çölə də qoymuruq.
Qadının bu etirafı
qırışığımı açdı. Çünki
mən özüm də qadın xəstəliklərilə
bağlı söhbətləri xoşlamırdım, amma bir
həkim kimi onu dinləməyə və müayinə etməyə
borcluydum.
- Neynir
ki?
- Hər
yeri dağıdır, əlindəkini yerə atır. Düz yolda büdrəyib yıxılır. Getdiyi yerdə başını sütuna, divara vurur.
Üstünə çəmkirəndə də
dəli kimi olur. Bilmirik neyniyək? Bura da ki, uzaqdır, tez-tez gələ bilmirik. Dədəsinin də işi ağırdır.
Çobançılıqla qarnımızı
zorla doyurur. Özü də balası kimi əsəbi...
Qışqıranda da elə bil dana
böyürür...
Qadının bu sözlərinə gülməyim tutdu. "Dədəsinə
çəkib, yəqin..." O da bunu başa düşdü
və qıpqırmızı qızardı, yəni heç
hənanın yeridir!?
Biz danışdıqca gözaltı uşağa
baxırdım. O, başını aşağı salıb durmuşdu.
Hərdən gözünün üstünə
düşmüş tellərini püfləyib geri atmaq istəyirdi.
Teli sözünə baxmırdı deyə əsəbiləşirdi,
əlini-qolunu dişləyirdi. Bu hal bir
neçə dəfə təkrar olundu. Doğrudan
da, uşaq özünü çox nadinc aparırdı,
anası da tez-tez onun qolundan tutub dartır, bir yerdə
dayanmasını tələb edirdi. Birdən
uşaq ayağa qalxıb saçlarını yolmağa
başladı.
-
Görürsünüz, doxdur, - qadın uşağın
üstünə cumdu və onu danladı, - bu nə oyundur
çıxarırsan?! Sakit ol, dinməz dur!
Uşaq narazı-narazı yerinə oturdu.
- Gözəl
bala, gəl əmi sənə baxsın. Sən
ağıllı balasan axı, - deyə onu dilə tutdum.
Uşaq, doğrudan da, qəşəng idi, anasına qəti
oxşarlığı yoxuydu, sarı, ipək kimi
saçları vardı və hərdən onları sığallayır,
uzun, kirli barmaqlarını oynadır, dırnağını
çeynəyirdi. Anası hər dəfə onun əlindən
vuranda uşaq yerindən dik atılırdı.
- Hə,
mənim balam, bax, burda oturaq, - deyə uşağı
çarpayıda oturtmaq istədim, amma yerindən qalxmadı, əlini
başına apardı, sanki məndən qorunmaq istədi və
əlilə məni itələdi.
- Onun
başına vurursunuz? - deyə
soruşdum.
- Doxdur,
neyniyək, ən yaxın yeri başıdır da, nerviləndirəndə
başına qapazlayırıq.
- Uşağın
başına vurmaq olmaz, - əsəbiliklə söylədim və
yumşaq şəkildə uşağa dedim: - Gəl, quzum, gəl,
qorxma.
Uşaq yerindən qalxmadı və
dırnağını çeynəməkdə davam elədi.
- Dəlilik,
eləmə, doxdur nə deyir, ona da bax! - Anası uşağa
çəmkirdi.
- Siz
qarışmayın, - dedim, - biz özümüz hər
şeyi yoluna qoyarıq.
- Hə,
gözəl bala, dur burda otur, haydı dur görək?
Haydı, yavrum, - dedim.
"Yavrum" sözünü eşidəndə
uşaq ayağa durdu və quzu balası kimi gəlib göstərdiyim
yerdə oturdu.
- Türk
kinolarına çox baxır? - deyə
uşağın anasından soruşdum.
-
Televizorun qabağından çəkilir ki... Televizor da bir
televizor ola barı? Sınıq-salxaq.
Onda şəkildən başqa hər şey
var, yalnızca səsi eşidilir, elə bil, ilan-qurbağa
boğuşur. Dədəm evindən gətirdiyimdi...
-
Aydındır, - deyə başımı tərpətdim.
Sonra uşağa tərəf dönüb:
-
Ağzımızı açaq görək.
Uşaq eləcə başını aşağı
salıb durmuşdu.
- Yavrum,
başını qaldır, ağzını da aç. Baxalım görək orda nə var. Dişlərin
hamısı çıxıbmı?
Bir az tovlayandan sonra uşaq ağzını
açdı.
Təbii, heç nə yoxuydu. Heç özüm də
bilmirəm, niyə onun ağzını açdırdım.
Çünki birinci dəfəydi ki, bu cür
balaca uşağı müayinə edirdim. Düzünü desəm, bu, uşaq vaxtı
gördüyüm həkimləri yamsılamaq idi. Yəqin bir qədər də
çaşmışdım, ona görə.
Ağlıma
gəldi ki, bəlkə də uşaqda kəllədaxili təzyiq
var. Ona görə də:
- İndi də gözlərinə baxaq.
Uşaq iri, mavi gözlərini mənə zillədi. Onun gözləri
oynaşırdı, bəbəkləri irilənmişdi.
Sanki bir okean idi, dalğalanırdı, kükrəyirdi.
- Onu rayon
mərkəzinə aparmaq lazımdır. Qoy beynini ekoqram eləsinlər,
- dedim. O zaman hələ tomoqrafiya yox idi...
Qadın
yazıqcasına üzümə baxdı:
- Biz onu
necə aparaq, nəylə aparaq? At arabası ilə
qəti getməz. Maşın olsaydı, bəlkə
də həvəslənərdi. İndi
yollar da bağlıdı. Gərək
yazı gözləyək. Özü də o biri
uşaqlara bəs kim baxacaq? Hamısı dəcəl,
ataları kimi tələbkar...
-
Aydındır, - dedim, - gərək yazı gözləyək.
Ya bəlkə mən özüm dərman dalınca gedəndə
sizi apararam...
Bu zaman uşaq əlimdən tutdu və üzümə
baxdı. Sanki mənə yalvarırdı. Onun
şıltaqlığından əsər-əlamət
qalmamışdı...
Uşağın yalvarışlı gözlərinə
diqqətlə baxdım və elə bil, məni
ilıdırım vurdu. Bu gözəl gözlərdə sanki
buludlu ay gizlənmişdi və mən bayaq buna fikir verməmişdim,
daha doğrusu, diqqətimi toplamağa imkan
tapmamışdım. Uşağın gözlərinə
heyran olmuşdum...
- Onun
gözlərini müayinə elətdirmisiniz? - deyə
soruşdum.
- Yox,
qadan alım, harda elətdirəydik, - qadın
başını bulayaraq dedi, - gözdən başı
çıxanmı var? Bizimki banka-bunkadır.
Mənim
göz həkimi olmağım tamam yadımdan
çıxmışdı, çünki buralarda heç kim gözündən şikayətlənmirdi.
Mən göz ləvazimatları olan qutunu açdım. Ordan əldəqayırma
gözlüyü çıxarıb uşağın
gözünə taxdım və aramla şüşələri
dəyişməyə başladım. Bir az
keçmiş uşaq eynəkdən daha möhkəm
yapışmağa başladı və birdən qışqırdı,
bayılan kimi oldu və eynəyi bərk-bərk tutub, ətrafa
baxdı və gözləri anasının üzünə
zillənəndə dəli kimi qışqıraraq onun
üstünə atıldı:
- Aaanaaa!
- deyə qışqırdı.
Qadın qorxusundan ağappaq ağardı.
- Doxdur, nə
oldu bu uşağa!?
Mən heyrətimdən donub yerimdə
qalmışdım, hətta doluxsunmuşdum da. Bu uşaq
birinci dəfə idi ki, anasının üzünü
görürdü. "Mənfi on iki", - deyə
öz-özümə pıçıldadım. Onun gözləri anadangəlmə zəif idi və
demək olar ki, görmürdü. Uşağın
gözlərində alaqaranlıq və toran bir boşluq
vardı.
Uşaq isə irilənmiş gözlərlə gah mənə,
gah da anasına baxır, sevinclə,
qışqıra-qışqıra ətrafı seyr edirdi.
-
Uşağın gözləri anadangəlmə zəifdir, demək
olar ki, görmür, ona görə də belə əsəbiymiş,
çünki sizə qəribə görünən hərəkətlərini
izah edə bilmirmiş. Elə bilirmiş ki, siz də onun kimi
görürsünüz...
Bu sözlərimi eşidəndə qadın
özünü itirdi, mənə necə təşəkkür
edəcəyini bilmədi, bəlkə də dediklərimi hələ
tam dərk eləməmişdi. Yerində quruyub
qalmışdı.
- Doxdur...
- sözünün dalını gətirə bilməyib
hönkürdü və qızına sarıldı. Onu qucaqlayıb dəfələrlə öpdü.
Yanaqlarından axan göz yaşlarını
qızının ipək tellərinə sürtdü.
Mən
onu sakitləşdirmək üçün:
- Olur belə
şeylər, olur, - qəhərdən boğula-boğula dedim...
Onları yola salanda əldəqayırma eynəyi
uşaqdan almaq istədim, amma nə illah elədimsə, vermədi. Uşaq eynəkdən bərk-bərk
yapışmışdı, ətrafa, mənə və
anasına baxmaqdan doymurdu...
Bu hadisənin üstündən xeyli vaxt keçdi. Qış ötdü, yaz gəldi
və mən bir gün rayon mərkəzinə dərman
dalınca yollandım, uşağa təzə gözlük
aldım və səhərisi gün kəndlərinə qonaq
getdim...
Məni necə qarşılayıb, yola
saldıqlarını deməyə utanıram. Bircə onu deyim ki, sonralar
qapının ağzında növbəyə duranların əksəriyyəti
gözlərindən şikayətçilər idi...
Bu əhvalatı danışmağımın canı
var. Üstündən uzun illər keçəndən sonra,
daha doğrusu, bir neçə gün əvvəl balaca bir
bağlama aldım. Açdım. Nə görsəm
yaxşıdır!? Yəqin təxmin etdiniz, axı siz
ağıllı oxucularsınız...
P.S. Onlar
mənim yanıma gələndə hər yer duman-çən
idi, uzaq dağlar, dərələr, meşələr güclə
sezilirdi... Mənim yanımdan qayıdanda isə gün
çıxmışdı və hər yer tər-təmiz
görünürdü...
Mən onlara gedəndə elə bil İmam Əlini qarşılayıb, yola salırdılar. Bura İsa Məsihi də, Buddanı da, Krişnanı da - ümumən müqəddəslərin hamısını əlavə edə bilərsiniz və bu, sizin haqqınızdır...
Oktyabr - dekabr, 2022
Elçin HÜSEYNBƏYLİ
525-ci qəzet.- 2022.- 30 dekabr.- S.21.