Özümüzdən danışaq...

Biz kimik? Bu suala cavab tapmaq heç də həmişə mümkün olmur. Çünki bəzən elə özümüzün də haqqımızda bilmədiklərimiz var. Həmin fikri səsləndirəndə düşünə bilərik ki, bu, nə qədər çətin ola bilər, lakin cavab vermək vaxtı çatanda çətin olduğunun fərqinə varırıq. Bu zaman sual yarana bilər ki, bizi bizdən daha yaxşı kim tanıyır? Sadəcə xarakter baxımından deyil, eyni zamanda kimliyimiz baxımından da ətraflı məlumatımız yoxdur. Əgər məsələyə kimliyimiz baxımından yanaşsaq tərcümeyi-hal buna kifayət etməyəcək. Səbəbi isə aydındır, yaranmışların ən alisi insan özünü dərk etdiyi andan etibarən hansı mənşəyə, xalqa, nəslə aid olduğunu müəyyənləşdirməyə çalışır. İnsanın kimlik axtarışı onu bütün həyatı boyu müşayiət edir. Bu axtarış zamanı insan uzun bir yol keçərək, dilini, dinini, irqini, sosial qrupunu və digər xarakterli məlumatları təyin etməyə çalışır. Ancaq bu məlumat hər zaman əlçatan olmur. Bir çox hallarda insan özünün hansı irqi, milli-mədəni və əxlaqi-dini sferaya mənsubiyyətini dəqiq müəyyənləşdirə bilmir. İkinci halda, məsələyə xarakter baxımından yanaşsaq, yenə də özümüzün bunu təyin edə bilməyəcəyimiz aydın olacaq. Ən çox zaman keçirdiyimiz insanların - ailəmiz, dostlarımızın bu barədə bir fikir bildirməsi daha doğru olar. Çünki onlar bizi bizdən daha yaxşı tanıyırlar. Atalar demişkən "əyri oturaq, düz danışaq", axı heç kəs öz ayranına turş deməz. Digərləri bizi müşahidə etməklə bütün xarakterlərimizdən agah ola bilər. Bu bir çox hallarda mümkündür. Ola bilər ki, əksinə, onların haqqımızda tam dolğun fikirləri olmasın. Amma qeyd edək ki, istisnalar qaydaları pozmur.

Gəlin fərqli bir yanaşmaya nəzər salaq. Mütləqdir ki, hər kəsin reallaşmasını çox gözlədiyi, sidq-ürəklə istədiyi arzusu var. Kimi məşhur olmaq, kimi zəngin olmaq, kimi də hər yerdə sözü keçən, hörmət sahibi olmaq niyyətindədir. Bunun kimi yüzlərlə fərqli arzu mövcuddur. Nəticə etibarilə, insan özünə daima hər şeyin ən yaxşısını arzu edir. İmkan yarandıqca sərfəli olan hər bir şeyi əldə etmək qayəsinə düşür. Və arzular çin olduqca istəklərin sayı durmadan artır. Bir zamanlar bu gün sahib olduqlarımızın xəyalını qurduğumuzu unudaraq, əlimizdəkilər ilə kifayətlənmirik. Bəzən nələrisə qazandıqca eyni zaman kəsiyində, həm də nələrisə itiririk. İnsan özünü itirir, nəfsi bütün mənliyinə qalib gəlir. Bundan daha böyük məğlubiyyət olarmı? Suala anında cavab verək: əlbəttə, yox! Belə bir nəticəyə gəlmək olur ki, insanlar özlərinin nə istədiklərini bilmədən yaşamaqdadırlar. Yeri gəlmişkən, bir məşhur atalar sözünü qeyd edə bilərik: "Çox istəyən, azdan da olar".

Bəzən televiziyada müxtəlif maraqlı kontentləri olan layihələri izləyirik. Həmin verilişlərdə keçirilən oyunlarda qalib gələn iştirakçıların göz yaşlarının şahidi oluruq. Eyni zamanda onların əksəriyyəti: "mən bu nəticəni gözləmirdim", - söyləyir. Bəzən insanlar özləri də inanmadan uğur qazanırlar. Kimisində də bu, əksinə alınır. Əslində qazanılan hər bir uğur qazanılacaq olan digər bir uğurun qapısını açır.

Özümüzü yetərincə tanıyırıqmı? Bir şeyi əldə edərkən əminliklə söyləyə bilirikmi ki, mən bunu bacararam? İlkin olaraq, birinci sualın cavabını əvvəlki yanaşmamıza əsasən cavablandırsaq, aydın olur ki, kifayət qədər tanımırıq. İkinci suala cavab olaraq, düşünürəm ki, bu, böyük inancdan, məsuliyyətdən, qarşıya qoyulmuş ən mötəbər məqsəddən, hədəfdən və ən əsası çəkilmiş əziyyətdən irəli gələn bir situasiyadır. İnam olduqdan sonra imkansız olan hər şeyi bacarmaq mümkün olacaq. Bu ifadə bəlkə də ən böyük motivasiyamız ola bilər. İmkansızı bacararam, möcüzə bir az zaman alar. Həqiqi məqsədlər insanları hədəflərinə çatdırır. Məsuliyyəti unutmayaq, o, ən əsas şərtlərdən biridir və məsuliyyətin olduğu yerdə hər şey gözəldir. Nəticəsi isə olduqca xoşagələndir. Əziyyət olduqdan sonra da iş tamamdır. Artıq şübhələrə ehtiyac qalmır.

Bəs yaxşı, özümüzü necə tanıyaq? Bilirəm, çoxları bu sualı eşidəndə təəccüblənər. Öz-özlüyünüzdə: "Buna ehtiyac yoxdur, onsuz da mən özümü yaxşı tanıyıram", - dediyinizi eşidirəm. Çox olub ki, keçmişi yada salanda bəzi hərəkətlərimiz, davranışlarımız, söylədiklərimiz məhz öz təəccübümüzə səbəb olur. Cavab tapa bilmirik, "axı niyə bunu etmişəm" və ya "necə etmişəm" deyə fikirlərə qərq oluruq. Bu o deməkdir ki, insan özünü nə qədər yaxşı tanısa da, elə situasiyalar ola bilər ki, həmin an necə reaksiya verməli olacağını bilməz. Yaxud da qabaqcadan əminliklə söyləyə bilməz ki, mən olsam, belə edərdim. Qısacası, insan yaşamadıqca anlaya bilməz. Demək istədiyim: öncə keçmişimizə baxaq, onda etdiklərimizdən, seçimlərimizdən, bacara bildiyimiz və ya bilmədiklərimiz, münasibətlərimizdən nəticə çıxardaq. Bu zaman gələcəkdə nələr edə biləcəyimiz bilinəcək.

Bu suallara nəzər salaq: Biz özümüzü necə bilirik? Bəs başqaları bizi necə bilir? Bizim bildiklərimizlə başqalarının fikirləri üst-üstə düşsə, demək ki, doğru qənaətdəyik.

İndi isə, məsələyə tamam fərqli bir aspektdən yanaşaq. Hər şey özümüzü tanımaqla bitirmi? Xeyr, bitmir, əksinə, bu dəfə sahib olduqlarımızı problemə çeviririk. Belə ki, əksəriyyət insanlar ya öz xarakterlərindən, yaxud da fiziki, zahiri görünüşlərindən razı deyillər. Daim dəyişmək arzusundadırlar. Əslində, bu fikirlə yaşamamalıyıq ki, biz başqalarından fərqli olaq, daha üstün olaq. İnsanlar bizi müşahidə edərkən gözəl görünək, digərləri bizi sevsin deyə dəyişmək düşüncəsi bizi xoş olmayan nəticələrlə qarşılaşdıra bilər. Yaşamağa özümüzü sevməklə başlayaq, özümüzə dəyər verək. İçimizdəki təəssüf hisslərini, peşmanlığı dəf edərək, keçmişimizlə barışaq, bu gün əzmlə davranaq, sabahımız üçün ümidli, səbrli olaq. Gələcəyimizə inanmaq bizi möhkəm tutar, sevgi üçün yetərli səbəb olar. Özümüzü sevmək isə özümüzü qəbullanmaqla başlayır. Sırf başqalarından fərqlənmək üçün deyil, özümüz üçün nələrsə etməyi istəyək. Daim öyrənmək, araşdırmaq, daha çox bilmək lazım olduğu halda, bildiklərimizlə, bacardıqlarımızla, öyrəndiklərimizlə kifayətlənməyək. Belə ki, yaxşı vaxt keçirib, özümüzü inkişaf etdirək. Dünyanı gözəlləşdirmək üçün elə özümüzdən başlayaq. Bu zaman istər-istəməz başqalarının fikrini cəlb etmiş oluruq, bir daha qeyd edirəm ki, həqiqətən istəsək, çalışsaq, özümüz üçün bu mümkün olacaq. Özünü sevən insan yaşam bölgüsünün əsas hissəsini özü üçün ayırar, digər hissəsini isə başqaları ilə ünsiyyət qurmaq və vaxt keçirmək üçün. Yaşam bölgümüzü düzgün qurmalıyıq, hər anımızın qiymətli olduğunu unutmayaq. Ən əsası düşünməliyik ki, bu həyata bir dəfə gəlirik, bu şans bizə bir dəfə verilir, təkrarı olmayacaq. Buna görə də ən düzgün şəkildə həyatımızı qiymətləndirək. Çünki bu şəkildə həyatımızın daha maraqlı və dəyərli keçəcəyinə əmin ola bilərsiniz. Yaşam tərzimizi dəyişməyə bu gündən başlayaq, sabah hər şey üçün gec ola bilər. Bəzən insanlar tanıyırıq ki, heç bir şərt altında həyata bədbin baxmır, pessimist ruhlu deyil. Həyatın çətin tərəflərinin şahidi olsa da, bunu hiss etdirmədən, həyatını sevərək, daim nikbindir. Nəticədə, onlar sağlam, hüzurlu, uzun ömürlü həyat tərzi keçirirlər. Etiraf edirəm ki, həmin insanlara heyran oluram.

Daha bir fərqli yanaşmaya nəzər salaq, bu dəfə məlum sualların cavabları əsasında danışaq. Düşüncələrimizi pozitivə nə cür yönləndirək və ya bu bizdən asılıdırmı? Yuxarıda qeyd etdiyimin əksində insanlar pessimist də olurlar. Buna bir çox şey səbəb ola bilər. Ətraf mühitdə baş verən xoşagəlməz hadisələr, münasibətlər, ailə-məişət problemləri və ya səbəb kimi havanın özünü də misal göstərə bilərik. Bu zaman insan mənfi düşüncələrə qapılır, həvəsdən düşür, həyatın imkansız olduğuna inanır, bacarıqlarını, istedadlarını yerinə yetirmir. İnsanlar həmin an kiminsə onları motivasiya etməsini gözləyirlər, amma özümüz özümüzün ən yaxşı motivatoru ola bilərik. Gücümüzə inanıb, bacarıqlarımızı sərgiləyək, daim inanaq. Yaxşı olanı arzu etmək kafi deyil, gərək onu əldə edəcəyinə inanasan, əvvəldə də qeyd etmişdim ki, güclü inamın olduğu yerdə hər şey mümkündür. Psixoloqlar tövsiyə edirlər ki, həyatımızı dəyişməyin ilkin yolu düşüncələrimizi dəyişməkdir. Beynimizdə daim düşündüklərimiz gündəlik həyatda qarşımıza çıxır. Həqiqətən də hər şey düşüncələrlə başlayır. Günümüzü daha pozitiv keçirmək üçün gün ərzində xoşumuza gələn məşğuliyyətləri yerinə yetirib, bizə gərgin situasiya yarada biləcək hər şeydən qaçmalıyıq. Bəzən insanlar pozitiv düşüncə deyəndə, sadəcə olaraq hər şeyin yaxşı tərəflərini nəzərdə tuturlar, lakin pozitiv düşüncə istənilən situasiyadan asılı olmayaraq yaranmalıdır, pozitiv düşünüb real vəziyyəti pozitiv idarə etməliyik.

Bəs insan özünü necə motivasiya edə bilər? Yenə də həqiqi istəklərimizə sığınaraq bunu edə bilərik. Arzu etmək əvəzinə, həyatdan əslində nəyi istədiyimizi bilmək bizə ən doğru yolu göstərəcək, həyatımıza rəngarəng yön verəcək. Çünki bir hədəfimiz olanda özümüzü motivasiya edə bilərik əks halda, bu çətin olacaq. Hədəfimizə çatmağın yollarını tapmağı, səbrli və sabit fikirli olmağı, hədəflərimizi gözümüzün görə biləcəyi hər yerə qeyd edib, tez-tez özümüzə bunu təkrarlatmağı bacarmalıyıq. Rejimli yaşamaq üçün əlimizdən gələni əsirgəməyək. Uğurlarımızı qiymətləndirək, ən kiçik uğurlarda belə özümüzü mükafatlandıraq. Başqalarından bəxşiş gözləmək əvəzinə, özümüz özümüzə hədiyyə alaq. Məsələn, özünüzə sonuncu dəfə nə vaxt hədiyyə almısınız? Cavabını xatırlamırsınızsa, elə bu gündən başlayın, öncədə dediyim kimi, sabah hər şey üçün gec ola bilər. Hədəf hər nə olursa-olsun, onu həyata keçirmək üçün qərarlı olmağı bacarmaq, eyni zamanda doğru davranmaq lazım gəlir. Yalnız hərəkət olan yerdə bərəkət var. Fikrimcə, Əhməd bəy Ağaoğlunun "Mən kiməm" adlı əsərini oxusaq, bu mövzuya necə gözəl aydınlıq gətirdiyinin şahidi olarıq.

Lalə PAŞAYEVA

ADU Filologiya fakültəsinin Beynəlxalq Jurnalistika ixtisası üzrə 4-cü kurs tələbəsi

525-ci qəzet.- 2022.- 9 fevral.- S.23.