Yaralı maral
"Bir rəsmin
dedikləri" rubrikasının
budəfəki qonağı
sənətşünas Səbinə
Əhmədovadır. Onunla meksikalı
tanınmış rəssam
Frida Kahlonun "Yaralı maral" əsəri haqqında danışmışıq.
- Səbinə xanım, bilirik ki, Frida
Kahlonun çətinliklərlə
dolu həyatı onun rəsmlərinə də sirayət edib. Ona görə də
gəlin söhbətə
rəssamın həyatı
ilə bağlı qısa məlumatla başlayaq.
- Həyatı və təsvir etdiyi avtoportretləri ilə tanınan dünyaca məşhur rəssam Frida Kahlo 1907-ci il iyul
6-da Meksikanın Koyoakan
şəhərində dünyaya
göz açıb.
O, hələ 6 yaşında
ikən poliomielit xəstəliyinə tutulur
və bundan sonra ömrünün sonunadək axsayır. Rəssam 18 yaşında avtomobil qəzası keçirir.
1925-ci ildə 17 sentyabr tarixində baş verən qəzada onun avtomobili tramvayla toqquşur, nəticədə
Frida ağır yaralanır. Dəfələrlə əməliyyat keçirməsinə
rəğmən, ömrünün
sonuna kimi səhhəti ilə bağlı problemlər yaşayır. Yataq xəstəsi
olan zamanlarında belə, heç bir zaman fırçadan
əl çəkmir.
Onun 200-dən
çox əsəri var və bu
əsərlərin hər
biri həyatda qalmaq uğrunda mübarizəsindən bəhs
edən avtoportretlərdir.
1929-cu ildə o, Dieqo Rivera ilə evlənir və onun kimi Kommunist
partiyasını dəstəkləyir.
1939-cu ildə Fransada
surrealist olduğunu inandırmağa
çalışan Andre Breton bir sərgiyə qatılaraq onun rəsmlərini nümayiş
etdirir, halbuki Frida bu meylin
onun sənətinə
uyğun olmadığını
deyirdi. Onu da qeyd edək
ki, Frida Pablo Pikasso, Vassily Kandinski, Andre Breton və
Marcel Duchamp kimi dövrünün
görkəmli rəsamları
və ziyalılarının
rəğbətini qazanmışdı.
Kahlonun əsərləri 1970-ci ildən
- ölümündən sonra
beynəlxalq səviyyədə
tanınır və böyük şöhrət
qazanır.
- Rəssamın faciələrlə dolu həyatının cızgilərini
"Yaralı maral"
tablosunda necə görürük?
- Avtoportretlər müəllifi
olan Frida Kahlonun bu əsərində
qurşaqdan aşağı
hissədə maral bədəni, qurşaqdan yuxarı hissədə isə rəssamın özünün başı,
üz cizgiləri və başında maral buynuzları təsvir edilib. Tablonun adından da bəlli olduğu kimi, əsərdə bir neçə yara və axan
qan izləri görmək olar. Frida yaşadığı acılı,
travmatik həyatı tablosunda əks etdirərək yaşadığı
duyğuları tamaşaçıya
ötürməyə çalışıb.
Əsərdə rəssam
meşədə qaçan
maral, arxa fonda dəniz
mənzərəsi, yanbayan
düzülmüş sıx
ağacları təsvir
edib. Daha bir maraqlı
nüans bundan ibarətdir ki, adi bir meşədə
ağacları bu qədər sıx və yanbayan düzülmüş şəkildə
görə bilmərik.
Əsərin hər detalındə
həyatın onunla qəddar şəkildə
rəftar etməsi, insanların qınaqları
ilə üzləşməsi,
həyat yoldaşının
ona dəfələrcə
xəyanət etməsini,
bir sözlə, yaşadığı bütün
acıları əks etdirib. Məhz buna görə
də, rəssam əsəri "Yaralı
maral" adlandırıb.
Fridanın başının üzərindəki buynuzlar
isə Dieqonun sədaqətsizliyinin göstəricisidir.
- Əsərin
yaranma tarixçəsi
haqqında nə bilirik?
- Frida 1946-cı ildə Nyu-Yorkda keçirdiyi əməliyyatdan sonra bu portreti təsvir
etməyə başlayıb.
Rəssam portretini maralın
başına yerləşdirib,
onu yaralı maralla bütünləşdirərək
yaşadığı sıxıntıları,
çəkdiyi əzab-əziyyəti
simvolizə edib.
Maralın bədəninə saplanmış oxlar Fridanın sıxıntılı
həyatını göstərir.
Həm səhhətindəki problemləri,
həm də özü kimi rəssam olan həyat yoldaşı Dieqo Rivera ilə həyatda yaşadığı
sıxıntılar onu
çox yormuşdu.
Elə məhz yaşadığı
hissləri təsvir etdiyi bu tablo
olduqca uğurlu alınıb. Tabloya diqqətlə
nəzər yetirdikdə
görürük ki, sanki yaralı maral sürətlə qaçmağa çalışır,
məhz Fridanın da həyatında yaranan problemlərdən qaçıb uzaqlaşmaq
istəməsi kimi.
Arxa fonda
günəşli səma
və dənizi görmək olur - sanki yaralı maralın bu qarışıq meşədən
qurtulub dənizə çatmaq şansı qalmayıb. Bir sözlə, dəniz
və açıq səma ümidi simvolizə edir. Əsər kətan üzərində
yağlı boya ilə təsvir edilib.
- Tablonun rəng koloriti haqqında nə deyə bilərsiniz?
- "Yaralı maral"
əsərində zəngin
rəng koloritini görmək olar. Rəssam işıq
kölgə effektini məharətlə göstərməyə
çalışıb və
bir qədər açıq rəng tonlarından istifadə edib. Üstünlük verilən rəng
tonları boz, açıq yaşıl və mavidir rənglərdir, cüzi olaraq sarı rəng tonlarından da istifadə edilib. Adətən meşədə təsvir
olunan bir çox əsərlərdə
daha çox solğun, bir qədər də tünd rənglərə
üstünlük verilir
- Tablo hazırda harada saxlanılır?
- Əsər modernizm
cərəyanına aiddir. Tablo hazırda "Carolyn farb"
kolleksiyasında saxlanılır.
Bu əsərlə birlikdə Frida Kahlonun ev-muzeyində bir çox rəssamların da əsərləri sərgilənib.
- Sizcə, bu rəsm bizə
nə deyir?
- Ümumilikdə, rəssam bu əsərdə həyatda yaşadığı acıları, yaxınlarının ona etdiyi sədaqətsizliyi tamaşaçılara məharətlə ötürməyi bacarıb. Bununla yanaşı, əsərdə maraqlı nüanslardan biri də ondan ibarətdir ki, Astek inanclarına görə, maral sağ ayağı simvolizə edir, Frida Kahlonun da, problem məhz sağ ayağında idi. Rəssam tabloda maralın sağ ayağını yaralı olaraq göstərib. Rəsmin sol tərəfində, aşağı hissədə "FRİDA KAHLO. 46. CARMA" imzası var. Frida soyunun mifologiyası ilə sintez etdiyi "CARMA"ya olan inancını imzasında göstərib. Rəssam bu rəsmi sonralar dostuna hədiyyə edib.
Aytac SAHƏD
525-ci qəzet .-2022.- 16 iyul.- S.15.