İncə sənəti ziyarət

Azərbaycanın və dünyanın bir çox dəyərli sənət nümunələrinə ev sahibliyi edən Milli İncəsənət Muzeyi sevimli məkanlarımdan birinə çevrilib. İlk gedişimdə ayaqlarımda addım atmağa taqət qoymayan bu böyük saraya ikinci gedişim də fərqli olmadı. Muzey Lev de Burun sarayı və Mariinski qadın gimnaziyasının binasının birləşdirilməsi hesabına yaradılıb. Birincidə dünya, ikincisində isə Azərbaycan incəsənət nümunələri yerləşdirilib. Giriş tikililəri birləşdirən mərkəzi hissədəndir. Təmtəraqlı üslubu ilə diqqəti cəlb edən binalar arasındakı "körpü" olduqca müasir və gözoxşayandır. Sanki zaman maşını ilə orta əsrlərdən dövrümüzə, sonra yenidən keçmişə qayıdırsan.

Tələbə olmağın üstün tərəflərindən biri belə yerlərdə xüsusi endirimlərdən yararlanmaq şansıdır. Mən də, nə qədər ki bu adı daşıyıram, fürsəti fövtə vermirəm. Şirvanşahlar sarayı, Qız qalası, Tarix Muzeyi və daha bir çox mədəni irsin daşıyıcısı olan məkanları əlimdən gələn qədər ziyarət etməyə çalışıram. Ancaq qan qaraldan bir məsələ var ki, o da muzey rəhbərliyinin şəkil çəkmək üçün əlavə ödəniş tələb etməsidir. Əgər eksponatları görüntüləmək onları əskiltmirsə, belə bir şeyə ehtiyac olduğunu düşünmürəm. Bu, insanların sahib olduqları sərvətlərdən yararlanmaq haqqını məhdudlaşdırmaqdır. Hələlik belə lazımsız bir qaydanın bütün muzeylərdə keçərli olmamasına sevinməklə kifayətlənirəm, lakin gec-tez bu məsələ öz həllini tapmalıdır.

Muzey elə ilk addımdaca insanı bu dünyadan alıb başqa bir aləmə yola salır. Divar boyunca sıralanmış "Yeddi gözəl"i izlədikcə özümü lap Bəhram Gur kimi hiss edirdim. Avropa mədəniyyəti nümunələrinin olduğu hissədə sanki antik dövrün sərkərdələrinin büstlərini söhbətə tutsan, danışmağa başlayacaqlar. Divarları rus zadəganlarının portretləri ilə bəzənmiş koridordan keçərkən mənə zillənən baxışlardan o qədər narahat oldum ki, bir müddət sonra gözlərimi yerə dikib zalın bitməsini arzuladım. "Antonin Piy"in əbədi olaraq səmaya zillənmiş baxışları, ovulub tökülmüş burnu, "Seneka"nın üzündəki heyrət, təəssüf ifadəsi, "Canverən İskəndər"in simasında ruhu titrədən ölüm izləri, əli çənəsində dünyaya nifaq toxumu səpməyi planlaşdıran "Mefistofel"in gözlərindəki şər insana təsir etməyə bilərmi? Əsərlərin işləndiyi kətandakı hər cızma-qara, pozulma, qızılı çərçivələrin qırılmış oymaları da tarixin bir yadigarıdır. Şüşə qoruyucularla əhatələnmiş eksponatların aşdığı illəri düşündükcə qəribə hisslər beynimi çulğayırdı. Görəsən, nə vaxtsa kiminsə evində küncdə duraraq bir ailənin yaşantılarına - dava-dalaşlarına, şənliklərinə, ayrılıqlarına, qovuşmalarına şahidlik edən rəngarəng, incə naxışlı vazlar əsarətdən bezməyiblərmi? Sanki bir zamanlar gözəl Azərbaycan qadınlarının belini bəzəyən altun kəmərlər də, kim bilir nə qədər insanı qızıl qanına boyamış haça qılınclar da, şirin-şəkər şərbət daşımaqdan məhrum olan qaşıqlar da, mumundan ayrı qalmış paslı şamdanlar da, artıq yerə deyil, divara sərilən bəzəkli xalçalar da ömürlərini başa vurub şüşə tabutlarda yuxuya getmişlər.

İsti yay günlərindən yaxa qurtarıb mənəvi zövq almaq istəyən insanlar könül rahatlığı ilə bu məkanı seçə bilərlər. Eksponatların zərər görməməsi üçün otaqların temperaturu aşağıda saxlanılır. Düzü, bunu nəzərə almadan getdiyim üçün bir xeyli üşüdüm. Diqqətimi çəkən məqamlardan biri dəmir məftillərlə tavandan asılmış tabloları qorumaq üçün heç bir tədbirin görülməməsi oldu. Rəsmlərə tamaşa etdikcə yaxın zamanlarda dünyaca məşhur əsər "Mona Liza"ya tort atılması gəlib durdu gözümün qarşısında. Girişdə ziyarətçilərin çantaları və ya geyimləri yoxlanılmır. Yəni mən pis niyyətli bir insan olsa idim, pəhriz ucbatından uzun müddətdir yeyə bilmədiyim şirin kökələrimi asanlıqla Dəli Domrula hücum edən Əzrailin sifətinə çırpa bilərdim. Nə yaxşı ki, deyiləm (ən azından bu mövzuda). Bir də narahatedici məsələlərdən biri işıqlandırmadır. Bəzi tabloları görmək üçün otaqda bir xeyli var-gəl etməli olurdum. Nə qədər etsəm də, işıq gah portretin alnına, gah burnuna, gah da çənəsinə düşürdü və onu tam görmək olmurdu. Bunun üçün xarici ölkələrdəki muzeylərdə hər bir tablonun özünəməxsus altdan və üstdən işıqlandırması olur və əcnəbilər əsəri görmək üçün mənim kimi bu qədər əlləşməli olmurlar.

Bütün dünyada azyaşlı uşaqların belə tanıdığı Luvr, Ermitaj qədər zəngin, çoxcəhətli olmasa da, bizim də mədəniyyətin keşiyində dayanan muzeyimiz var. Onu daha da dirçəltmək, zənginləşdirmək, inkişaf etdirmək yeni nəsillərin qarşısında dayanan vacib vəzifələrdəndir. İncəsənətlə maraqlananlar üçün cənnəti yerdə yaşamaq şansı olduğunu düşündüyüm bu yerlə hələ çox görüşlərimiz olacağına inanıram.

Gülşən NAİL

525-ci qəzet .- 2022.- 27 iyul.- S.15.