Dul qadının tənhalığı

(Əvvəli ötən şənbə sayımızda)

Napoleon çox xoşbəxt idi, lakin sonralar nə baş verəcəyini düşünmək də istəmirdi. Həmyerlilərinin belə bir zərb-məsəli vardır: "Kişini qadın yaradır, həm də onu məhv edir". Napoleon dörd ildən sonra taxt-tacdan əl çəkməli oldu, Mariya-Luzia isə Vyanaya qayıtdı və öz favoriti olan generaldan əvvəlcə qız, sonra oğlan doğdu və əri sürgündə 1821-ci ildə öləndən sonra həmin adama rəsmi qaydada ərə getdi.

Napoleon qadın düşkünü idi, ona görə də deyirdilər ki, onun "Axilles dabanı" başqa yerindədir.

Rejissor Ruhiyyənin marağını hiss edib, dedi ki, biz sənətimizdən irəli gəldiyindən çox danışırıq və bəzən də xətalara yol veririk. Danışmamaq daha yaxşıdır, onda özünü səhvlərdən qoruyursan. O dedi ki, söhbətimdə əgər çılpaqlığa yol verirəmsə, xahiş edirəm, bunu striptiz əlaməti kimi qəbul etməyəsiniz.

Ruhiyyə cavab verdi:

- Bədənin lüt çılpaqlığı qəbahət sayılsa da, sözün çılpaqlığı fikri gizlətməmək məqsədini güdür. Ona görə də sözlərinizdən qətiyyən incimirəm.

Rejissor ürəklənib dedi:

- Sizin gözləriniz çox gözəl olduğundan, onların dərinliklərində mən batıram və bunu bir yüksəlmək fürsəti hesab edirəm.

Ruhiyyə dedi:

- Mənə komplimentlər deyilməsinə öyrənməyə özümü məcbur etmişəm, belə sözü isə birinci dəfədir eşidirəm. Hər halda yaradıcı insanın, sözlə alət kimi işləyən bir adamın dilindən bunu eşitmək mənə xoşdur, mahiyyətində hətta müəyyən şübhə elementi gizlənsə də. Siz söz adamları qadınla danışanda da özünüzü döyüşdə hiss edirsiniz və hətta onda həlak olmaqdan da qorxmursunuz. Mənə gəldikdə, mənimlə vuruşmaq o qədər də çətin deyildir, çünki bu döyüşdə sizin üçün məğlub olmaq, həlak olmaq qorxusu da yoxdur.

Rejissor dedi:

- Yox, siz məni lap Rüstəm-Zala bənzədirsiniz, guya hansı döyüşə girsəm, ondan qalib çıxacağam. Çünki əfsanəvi pəhləvanın başının tükləri də nizələrə çevrilib, düşməni məhv edirdi. Mənim imkanlarımı qeyri-adi dərəcədə şişirdirsinizsə, mən bunu həm də bir istehza növü kimi də qəbul edə bilərəm. Sizin malik olduqlarınızın kiçik bir hissəsini mən dilə gətirirəmsə, bunu mübaliğə kimi qəbul etmənizlə isə heç cür razılaşmıram. Şekspirin Kleopatra barədə dediyi "Age cannot wither her"- "Yaş onu soldura bilməz" kəlməsini 30-40 il sonra da sizin haqqınızda söyləyən adam heç də səhv etməyəcəkdir.

Ruhiyyə rejissorun söylədikləri ilə razılaşmayanda, onların ziyadə qaydada şişirdilməsi ifadəsini dilinə gətirdikdə, həmsöhbəti qəti etirazını bildirdi:

- Əsla yox, düşündüklərimi deyirəm, heç bir riyakarlığa yol verməməyə çalışıram. Məni çox da qınamayın, ən ağır cəza qarşısında da sizə bəslədiyim hissləri gizlədə bilməyəcəyəm.

Ruhiyyə onun hazırcavablığı qarşısında acizliyini göstərmək istəmirdi:

- Sizinlə polemikaya girmək də çətindir, siz Şekspirin, Şillerin, Qoqolun, Cəlil Məmmədquluzadənin istifadə etdikləri söz qılıncı ilə silahlanmış adamsınız, siz heç zərbə endirmədən də, həmin silahın köməyi ilə istənilən həmsöhbətinizi susdura bilərsiniz. Sizinlə tanışlıq və söhbət mənə xoş təsir bağışladı, ancaq mən tələsirəm, icazənizlə sizi tərk etməliyəm.

Rejissor özünün görüşdən çox razı qaldığını bildirməklə yanaşı, ondan telefon nömrəsini istədi ki, tamaşalarına baxmağa dəvət etsin, həmçinin, televiziyada nümayiş etdiriləcək quruluşlarının göstərilməsini əvvəlcədən xəbər versin. Ruhiyyə nömrəni vermək istəmədi, bunu onun yaradıcılığına laqeyd münasibət hesab edəcəyinə görə rəqəmləri sadaladı. Rejissor həmin nömrəyə zəng etdi və Ruhiyyəyə dedi ki, mənim də nömrəm sizdə vardır. Əgər bir ehtiyac yaransa, zənginizə sevinclə cavab verəcəyimə indidən söz verirəm.

Onlar xoş qaydada xudahafizləşdilər.

Ruhiyyə varlanmağa aludə deyildir

Rəfiqələri onu məzəmmət edirdilər ki, sənə belə təkliflər olur, sən onları rədd edirsən, özü də tənhalığından şikayətlənirsən. Bunu heç cür başa düşmək olmur, qızlar, cavan dul gəlinlər arzu edərdilər ki, onlarda da olan boşluq səninki tək dolaydı, onlara da tam sevgi etiraflarıyla dolu təkliflər gələydi. Ruhiyyə onlara cavab verirdi ki, sizin məntiqlə yanaşdıqda, mən özümü guya baha qiymətə satmaq istəyirəm, bəziləri elə düşünür ki, mən varlı bir namizəd axtarıram ki, az sayda qadınlara məxsus olanları mən də görüm, ömrümün qalan hissəsini var-dövlət içərisində yaşayım. Siz səhv edirsiniz. Mənim oğlumla birlikdə ortabab qaydada yaşamağım üçün maddi imkanım vardır və ondan da artığına göz dikmirəm. Ərimin bir qohumu yaxşı vəzifə hesabına qısa müddətdə çox varlanmışdı, Londonda arvadının adına ev almışdı, Şüvəlanda özünə iri bağ evi tikdirmişdi. Birdən-birə hər şey alt-üst oldu, dövlətə milyardlarla dollar zərər vurulduğuna görə onu həbs etdilər. Böyük Britaniya paytaxtının məhkəmələri də arvadından əl çəkmir, evi hansı vəsaitə aldığı ilə, hansı gəlirlərin hesabına dəbdəbəli həyat sürdüyünün, bahalı şeylər aldığı pulların mənbələri ilə maraqlanır, onu rahat buraxmırlar. Advokatlara da olduqca böyük xərc çəksə də, məhkəmə sorğularından yaxasını qurtara bilmir.

Məhkəmə təqibləri ən məşhur adamları da boğaza yığır. Riçard Nikson impiçment qorxusu altında ABŞ prezidentliyindən istefa verdikdən sonra Uotergeyt işinə görə o qədər məhkəmələrə çəkilirdi ki, bütün vəsaitini vəkillərə haqq kimi xərcləmişdi. Memuarında yalnız dünya şöhrətli kardiocərrah Maykl Debeykidən razılıq edirdi ki, o, yeganə insan idi ki, mən xəstə vəziyyətdə Kaliforniyadakı rançomda istirahət edəndə ondan teleqram aldım. Professor yazırdı ki, Texasdakı Hyustonda öz klinikasında onu pulsuz müalicə etməyə, cərrahi əməliyyat aparmağa hazırdır, heç bir xərciniz çıxmayacaqdır, öz təyyarəmi sizin dalınızca göndərəcəyəm, xəstəxanadan sonra həmin təyyarə ilə evinizə qayıdacaqsınız. Keçmiş prezident yazır ki, bu nəcib adamla mən tanış deyildim, bütün tanışlarımdan fərqli olaraq könüllü qaydada mənə köməklik təklif etdiyinə görə mən ömrüm boyu ona minnətdar olacağam. Həmin Debeyki SSRİ-yə gəlib, Elmlər Akademiyasının prezidenti M.V.Keldış üzərində də təmənnasız ağır cərrahiyyə əməliyyatı aparmışdı.

Bizim qohumumuzun hesabına çoxları varlanmışdı. Lakin ona heç kəs kömək əlini uzatmadı, heç həbsxanada yanına da gedilmir, ona ərzaq sovqatı da göndərilmir. Bu da dəbdəbəli həyatın sonu. Hüseyn mənə müəyyən maddi miras da qoyub getmişdir, mənim üçün ən qiymətli irs onun xatirəsidir, həyatımda buraxdığı izlərdir. Mənim tənhalığım da bundadır, Hüseynin yoxluğundadır. Bəlkə də, mən yenidən ərə gedəcəyəm, bilmirəm bu nə qədər uğurlu olub-olmayacaqdır. Bircə onu bilirəm ki, həyatıma, başımın üstünə Hüseyn adlı günəş bir daha doğmayacaqdır. Mən aktrisa deyiləm ki, bir roldan başqasına asanlıqla keçəm, çünki tamaşaçılar ondan bunu istəyirlər. Mənim isə ən tələbkar tamaşaçım, iddiaçım mənim Hüseynə məhəbbətlə dolu olan könlümdür, onun yoxluğundan addımbaşı sıxılan ürəyimdir.

Mən gizlətmirəm, şəxsən özümə və həm də başqaları vasitəsilə evlənmək barədə müxtəlif adamlardan israrlı təkliflər alıram və bilirəm ki, bu, onların səmimi istəyidir. Bəlkə də, onlar, daha doğrusu, onlardan biri məni bütün varlığı ilə sevəcəkdir, lakin bir azdan sonra o, peşman olacaqdır, öz sevgisinə cavab verilməməsi, istəklərinin puç olması, havaya sovrulması onu əsəbiləşdirəcək və nəhayət, səhv etdiyi qənaətinə gələcəkdir. O, məni günahkar hesab etməkdə də haqlı olacaqdır. Əgər evlənəndən sonra da ona soyuq münasibət davam edəcəksə, bu, formal ittifaqdır, könüllərin, ürəklərin birləşməsi, bir-birini həqiqi mənada anlaması deyildir. Yaxşı, mən fiziki məhəbbətə girməkdən, onunla intim yaxınlıqdan imtina etmirəm, lakin bir təcrübəli kişi kimi başa düşür ki, mən onun ehtirasına cavab vermirəm, onun qızğın hisslərinə qarşı könül karlığı göstərirəm. Qədim yunan dramaturqu Esxil cinsi münasibətləri "budların müqəddəs yoldaşlığı" adlandırırdı, axı bu, yalnız fiziki yaxınlıqdır, könül yaxınlığı deyildir. Mən ərlə arvadı bir-birinin ayrılığına dözməyən məşuq və məşuqə hesab edirəm. Onlar ən azı ilk dövrlərdə birgə ehtiras vulkanı püskürtməlidir, axı hansısa bir ailə intim yaxınlıq barədə məmnunluq tapmırsa, bir qədər sonra dağılacaqdır.

Ona görə də sakit hava birdən dəyişilib, hətta ağır əşyaları göyə qaldırır, tornado da əmələ gəlir və ondan qaçıb qurtarmaq o qədər də asan olmur. Hamı ailə qurur ki, kənar təzyiqlərdən azad olub, qarşılıqlı vurğunluğa əsaslanan bahar havası ilə nəfəs alsın, təsəvvüründə hər şeyin canlandığını, yaşıllığa büründüyünü, ağacların, kolların çiçək açdığını, ağ, qırmızı rəngə büründüyünü hiss etsin.

Yaponlar sakuranın martın axırında, aprelin əvvəlində, ölkədə iqlim en dairələrində müxtəlif olduğundan fərqli dövrlərdə çiçəklənməsini həsrətlə gözləyir, bu qısa müddətli mənzərədən böyük həzz alırlar. Yaponiyada sakuranın çiçəkləməsinə tamaşa edilməsi rəmzi xarakter daşıyır. Bu, ölkənin, xalqın sarsılmaz ənənələrindən birdir. Yabanı albalı ağacı olan sakuranın burada 300 növü vardır. Öz təmizliyinə, mükəmməlliyinə və sadəliyinə görə və həm də zərif rənginə görə ən populyar olan bir növ bütün başqalarından seçilir. Sakura çiçəyi efemerliyinə görə də fərqlənir, ancaq bir neçə günlüyə açılır. Yapon klassik ədəbiyyatı bu çiçəyin açmasını, budaqdan tökülməsini və ölməsini bütünlüklə təsvir edir. Bu qısa müddətli mövcudluq dövründə xalq kütləsi həmin füsunkar mənzərəyə heyranlıqla tamaşa edir və bu, "fəlsəfə cığırı" adlanır. Təsadüfi deyildir ki, Yaponiya Vaşinqtona çox sayda bu qiymətli ağacı bağışlamışdır və onlar çiçəkləyəndə Potamak çayının sahilindəki küçələrə xüsusi gözəllik verir.

Cavan qızlar, oğlanlar da öz sakuralarının çiçəklənməsini - nikahda birləşməyi səbirsizliklə gözləyir, onu özünün xoşbəxtlik simvolu hesab edirlər. Lakin bəzən aldandıqlarından, onun da ömrünün sakura çiçəyi kimi qısa olduğunun, xoş anların həmin çiçəklər kimi ayaqlar altına töküldüyünün şahidi olduqda, bədbəxtliyin gətirdiyi şaxtanın onların bədənlərini, könüllərini dondurduğunu dadmalı olurlar. Bir vaxtlar Avropanı ağır sınaqlara çəkən, onun flora və faunasına ciddi zərbə vuran Buz dövrünün indi onların özlərinin üstünə qayıtdığını güman edirlər. Bir az əvvəlki hərarətdən, mehribanlığın, səmimiliyin yaratdığı atmosferdən adi bir nişanə də qalmır, hər şey bir andaca yoxa çıxır, fırlanan səhnə kimi yaranan mənzərə dəyişməyə məruz qalır, miras qalan butaforiya - kəbin kağızı da öz əhəmiyyətini itirir. Dünənə qədər sevinc məkanı kimi sayılan ağuş buz soyuqluğunu qəbul etməklə, bu aysberq tale "Titaniki"ni məhv edir. Axı ondan fəlakətdən başqa heç nə gözlənilmir də.

Əvvəllər cavan ər-arvad bir-birlərinin səsini eşitməkdən ehtizaza gəlirdilər, bu ibtidai insana da məxsus olan bir sosial təyinatlı xüsusiyyətdə ən valehedici musiqini eşitdiklərini güman edirdilər. Yadlaşma, bir-birindən uzaqlaşma, bəlkə də, qarşılıqlı nifrət, münasibətlərdəki yeni dövrün meydana gəldiyini bildirir və hiss edirlər ki, bir-birini qəbul etməmək - müharibə təbili kimi hələ uzun müddət çalınmaqda davam edəcəkdir. Yeganə yol ayrılmaq, keçmişi ölü cəsəd kimi dəfn etmək, nə qədər mümkünsə ləngimədən bir-birindən uzaqlaşmaq. Əgər bu baş verməsə, nifrət böhran nöqtəsinə çata bilər və bu, onların özü ilə yanaşı, uşaqlara da ağır zərbə vura bilər.

Çalışmaq lazımdır ki, coşan qəzəb müharibəyə çevrilməsin.

(Ardı var)

Telman ORUCOV

525-ci qəzet.- 2022.- 7 may.- S.22.