Atamın təsbehi

Esse

Hər dəfə Ankaraya gedəndə tərifi mümkün olmayan bir hüzn keçirirəm. Atamla keçirdiyim ağrılı günləri, sonra xəstəxananı, atamın ölümünü, tənhalığımı, ümidsizliyimi xatırlayıram.

Xüsusilə Ankaranın Yenimahalle bölgəsindən keçməməyə çalışıram. Oradakı xəstəxana, onun yanındakı otel, o vaxtlar mənə çox mürəkkəb və boğucu görünən yollar heç vaxt yaddaşımdan silinməyəcək. Ankara hava limanındakı o son görüşdə atamın yerinə bir yığın sümük qucaqlamışdım. Sanki qucağımdakı sümük yığını Almaniyadakı bağımdakı qurumuş albalı ağacım idi. Atam bir il idi xəstə idi və getdikcə zəifləyirdi.

- Niyə qabaqcadan mənə "gəl" demədin?

- Yorulmağını istəmədim.

- Yorulmaq? Minlərlə insanın qarşısında "Mən artıq yorulmuşam" deyə qışqırmaq istədim. "Yorğun adamı nəyə yoracaqsan?" deyə soruşa bilmədim. Mən sadəcə o sümük yığınını qucaqladım və yorğun üzümü sümükləşmiş üz dərisinə sürtdüm. İlk dəfə ikimiz də eyni anda ağladıq! Mən ilk dəfə idi ki, onun hıçqırıqlarını eşidirdim. O zaman anladım ki, atanın hikkəsi dünyada heç bir hıçqırıq kimi deyil. O atanın hıçqırtısı indiyə qədər eşitdiyim ən çılğın səs idi! O hıçqırığı qucaqlamaq istədim, amma bacarmadım. Mən üzümü onun üzündən çəkəndə qorxudan gözlərini zillədi.

"Sol gözün tamamilə qan içindədər" deyə pıçıldadı. Əlini gözümə gətirdi. Öz dərdlərini unudub mənim dərdlərimi soruşdu. Mənim problemimə ortaq olmaq istəyirdi. Budur ata! Mən həmişə onun kimi cəsur, fədakar ata olmaq istəmişəm. Yorulmayan, həmişə ümid verən, üsyan əlaməti kimi siqaretini çəkən ata! O, on bir yaşında üç kiçik bacısı ilə birlikdə yetim qalıb. Bəlkə tənhalıq, məsuliyyət, bəlkə də torpaq onu sərt adam edib. Mən öz torpağımızdan uzaqlaşmışdım. Başqa yerlər məni öz torpağımız kimi qucaqlayıb tərbiyə etməmişdi. Ona görə də sadəlövh idim, ona görə qorxurdum, bəlkə də...

Əlini yenə qanlı gözümə uzatdı.

- Niyə belə oldu? O soruşdu.

- Yaxşı, dedim. Gözlərimə dəyən barmaqlardan öpdüm. Barmaqlarından hələ də torpaq iyi gəlirdi. On üç yaşımda qoyub getdiyim kəndimizin torpağı.

- Yoxsa mənim xəstəliyimə görə kədərlənirsən, deyə soruşdu. Başını, belini düzəltdi. Düz durmağa çalışdı. Əlləri titrəyirdi.

- Bax, mən yaxşıyam.

Baxışlarımı yayındırdım. Məni yaxşı olduğuna inandırmağa çalışdı.

- Mən yaxşıyam, narahat olma!

Qolundan tutdum. "Bilirəm" dedim.

- Yaxşısan, yaxşılaşacaqsan.

Ayaqlarını sürüyərək hava limanının darvazasına tərəf getdi. Nəfəsi kəsilmişdi, amma bütün gücünü toplayıb, kədərlənəcəyimdən şikayətlənmirdi. Təsadüfən yan qapıdan çıxdıq. Taksilər bir az uzaqda idi. O, taksilərin harada olduğuna baxırdı və bütün yolu ora getməyə cəsarət etmirdi. Durub baxmasından anladım.

- Gəl, qoy səni qucağıma alacam, dedim.

Uşaq kimi utandı, üz sümüyünə yapışmış nazik dərisi qızarmışdı.

- Yox, mən piyada gedəcəm, dedi. Bir neçə addım atdı, sonra yenidən dayandı. Sol əlimdəki kiçik çantanı yerə qoydum. Etirazlarına məhəl qoymadan onu kürəyimə aldım. Aman allahım, o, tük kimi yüngül idi! Bizi soyuqdan, istidən, bəlalardan qoruyan bu adam idi? Atam kürəyimdə olduğu üçün içimdəki yük az qala yox olmuşdu. İllərdir belimdə donqar kimi daşıdığım ağır yük getdi, belimə bir yüngüllük, rahatlıq gəldi. Bir az qabağa əyildim, amma atamın ağırlığına görə yox, bu ağrılı adamı daha rahat etmək üçün. Mən onu bir neçə yüz addım yox, dünyanın ucqarlarına qədər apara bilərdim. Bunu təkcə atam olduğu üçün yox, incidiyim adamla barışmaq üçün edə bilərdim.

Onu kürəyimdə daşıdıqca uşaq vaxtı məni qucağına alıb çaydan keçirtməsini, kiminləsə dava salıb evə gələndə alnımdakı yaramı bağlamasını, anası ölmüş qorxudan titrəyən bir sərçə balasını mehribanlıqla ovuclarıma qoymasını xatırlayırdım. Onu daha bərk qucaqlayırdım. Qorxurdum ki, onu yerə qoysam, yenə ürəyim sıxılacaq, qorxu və narahatlıq beynimə hücum edəcək. Uzaqdakı evi, onun mənə qoyduğu qayğıları, hər şeyi unutmuşdum. Tək yükümün atam olması mənə yenidən azadlığımı vermişdi. Qarşımda açıq yol, atam kürəyimdə, azadlığın dadını çıxarıb dünyanın o başına gedə bilərdim.

Otelə getdik. İlk dəfə idi ki, onunla bir otaqda yatırdım. İki çarpayını birləşdirdim. Səhərə qədər onun nəfəsini yaxından eşitmək istəyirdim. Paltarını çıxarmağa belə gücü çatmırdı. Uşaq kimi paltarını soyundurub pijamasını geyindirib çarpayısına uzandırdım. Balaca qara gözləri ilə məni otaqda izləyirdi. Gözümdəki qanı görəndə ah çəkirdi. Bəlkə də gözümdəki qan onu içindəki dərin ağrıdan daha çox incidirdi. Bu, ataların ağır yükü idi!

Bütün gecəni söhbət etdik. Köhnə günlərdən, buraxdığımız səhvlərdən danışdıq. O, kədərlə xatırladığı uşaqlıq və gənclik illərindən danışdı. O, on bir yaşında dörd bacısı ilə yetim qaldığını və çətin işlərdə necə çalışdığından danışdı. Bir az böyüyəndə atasından qalan torpaqlardan bir neçəsini satıb yaşayıblar. On altı yaşı olanda dostlarının təhriki ilə anasına sillə vurub. "Anam heç nə demədi, dönüb getdi" deyə uşaq kimi ağlayırdı.

Yanında uzandım. Mən ona heç vaxt bu qədər yaxın olmamışdım. Onun qoxusunu içimə çəkdim. Sümüklərinə yapışmış üz dərisini sığalladım. Artıq ona deyəcək sözüm yox idi. Həmin an sanki bütün dərdlərim yox olmuşdu. Balalarına qanad verən qartal kimi canlandım. Əlimlə onun göz yaşlarını silib saçlarını sığalladım. Həmişə yuxarı baxdığım o qəzəbli, cəsur insan getdi, mənim övladıma çevrilən biri gəldi. İndi o on bir yaşlı yetimin sahibi idim. Onun on altı yaşında anasına atdığı sillənin günahı mən idim! Onu sığallamaqla, üfləməklə yetmiş illik ömrünün bütün ağrı-acısını, günahını öz üzərimə götürmək istəyirdim. Düşünürdüm ki, öləndə mələklərə qarşı çıxırsan ki, azad, varlı bir ruh kimi orada gəzəsən. Halbuki öz bədənim cızılmış, ruhum parça-parça olmuşdu. Artıq öz çəkimi belə daşıya bilmirdim. Amma olsun! Yenə bir yükü kürəyimə götürməyə hazır idim. Nə qədər ki, bu cılız yanıqlı adam ağlamasın, kədərlənməsin, peşmançılıq çəkməsin!

Sakitləşəndən sonra yenidən uşaqlığından, gəncliyindən danışmağa başladı. O, anasına sillə vurduqdan sonra kənddəki ərzaq mağazasını qarət ediblər. Ərzaq mağazasının sahibi onunla dostunun adını jandarmaya xəbər verib.

- Bu, bizim günahımız deyildi. Jandarmlar səhərə qədər bizi döydülər. Jandarmlar bizi dəyənəklə döyəndə dostum dana kimi hönkürürdü. Anama vurduğum sillənin cəzasını çəkirmiş kimi fikirləşirdim və mən də özümü pisləyirdim. Səsimi belə çıxarmırdım. Əsl oğrular tutulanda bizi buraxdılar.

Birdən diqqəti yayındı, gözlərini qıydı.

- Uşaqları bir daha görməyəcəyəm, dedi. "Uşaqlar" dedikdə anamı nəzərdə tuturdu, bilirdim. O, həmişə anama aşiq olub. Amma bir dəfə də olsun sevgisini ifadə edə bilməmişdi. Ona görə də anam tənha və əsəbi olanda oxuyub ağlayırdı. Ağacları, quşları, çiçəkləri, otları sevən kişi ömrü boyu bir qadına sevgisini ifadə edə bilməyib. Bəlkə də hirsindən, sərt yerişindən, qəfil qəzəbindən idi. Amma mən onu qınamadım. Hansımız bu qarışıqlıqda fürsət tapıb sevgimizi qoruya bildik? Həyatımızda sevgilər həmişə gözümüzün ucu, uzaqlardan olub, heç vaxt ruhumuzu əhatə etməyib. Ürəksiz insanlar da yarımçıq olardılar və təbii ki, həyata məğlub olardılar.

Göydə səhərin ilk bəyazlığı görünəndə huşunu itirdi. Ağzı yarı açıq idi. Nəfəsləri çox qısa idi. Nəfəsi kəsildi, sanki yuxuda qaçırdı. Nazik, seyrək kirpikləri titrəyir, yerləri boz olan qaşları arabir gərilirdi. Onun pambıq kimi ağappaq saçları əvvəlki kimi gur idi. Onun qırışmış qara üzündə öz cizgilərimi axtardım. Mənə görə o cizgilərin neçəsinin onun üzündə yerləşdiyini düşünməyə bilməzdim. Gözlərim onlara dikildi, elə bil qırışıqların üstündə adım yazılmışdı.

Həkim çağırdım. Qısa müayinədən sonra onu xəstəxanaya apardılar. Vəziyyəti yaxşı deyildi. Yanında oturub üzünə baxırdım. Birdən məndən pencəyini istədi. Pencəyi şkafdan çıxarıb ona gətirdim. O, pencəyinin cibindən çıxarıb mənə biri qara, biri qəhvəyi iki təsbeh uzatdı. "Qara təsbeh yol üçündür. Qəhvəyi təsbeh dua üçündür" dedi. Təbəssümlə götürdüm. Duanı başa düşdüm, amma nədənsə "təsbeh nə üçün yol üçündür?" deyə soruşmadım. Hər ikisini də cibimə qoydum.

Atamın ölümündən sonra o iki təsbehə xəzinə kimi baxırdım. Yola çıxanda qara təsbehi cibimə qoyurdum. Bir əlim cibimdə durmadan təsbehi sığallayırdım. Bəlkə də bu təsbeh illərdir ovçu atamı yolda təhlükələrdən qorumuşdu. Məni də qoruyacaqdı! Bu kiçik təsbeh mənə ümid verirdi. Bu ümid atamın ümidi idi.

Orxan ARAS

525-ci qəzet.- 2022.- 26 noyabr.- S.17.