“XIX əsr Qarabağ şairlərinin şeir antologiyası”ndan

Möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin 5 yanvar 2022-ci il tarixli Sərəncamı ilə 2022-ci il "Şuşa İli" elan edilib. Bununla əlaqədar, Şuşanın - zəngin tarixi keçmişə, ədəbi-mədəni irsə malik bu diyarın XIX əsrdə yaşayıb-yaratmış şairlərinin əsərləri ilə geniş oxucu kütləsini ətraflı tanış etmək niyyətindəyik. Bu məqsədlə həmin dövrün bir sıra ədibləri barədə yığcam bilgiləri və əsərlərindən nümunələri, "XIX əsr Qarabağ şairlərinin şeir antologiyasından" rubrikası altında, dəyərli "525-ci qəzet" vasitəsilə diqqətinizə çatdırırıq.

Məhəmmədəli bəy Məşədi Əsədulla bəy oğlu Vəlizadə Məxfi Qarabağda məşhur olan Bayram xan Baharlının nəticəsi, Mirzə Vəli Vidadinin nəvəsidir. Mirzə Vəli Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan Cavanşirin böyük etimad göstərdiyi yaxın silahdaşlarından idi. Mənbələrdə onun adı "Qarabağın düşünən beyinlərindən biri" kimi qeyd olunur. Məxfirin atası Məşədi Əsədulla bəy Vəlizadə Ağdam rayonunun Baharlı kəndində yaşamışdır. Məhəmmədəli bəy 1821-ci ildə Şuşa şəhərində dünyaya gəlmiş və ilk təhsilini də orada yeni tipli məktəbdə almışdı. Fitri istedada malik bu gəncin fars və rus dillərini mükəmməl öyrənə bilməsi onun sonrakı taleyində mühüm rol oynamışdı. Xüsusilə, rus dilini mükəmməl bilməsi sayəsində Şuşa, Şamaxı, Tiflis və İrəvan şəhərlərində mühüm dövlət vəzifələrində çalışmışdı. Harada işləməsindən asılı olmayaraq dövrün mütərəqqi ruhlu şəxsləri, xüsusilə Həsən bəy Zərdabi ilə yaxın dostluq əlaqəsində olmuş və onun təsis etdiyi "Əkinçi" qəzetində aktual mövzulu məqalələrlə çıxış etmişdi. Əfsuslar olsun ki, digər müasirləri kimi onun da əsərlərinin əksəriyyəti itib-batıb.

Məhəmmədəli bəy "Məclisi-üns"ün fəal üzvlərindən idi. O, 1892-ci ildə Şuşa şəhərində vəfat edib. Şairin qəzəlləri 2001-ci ildə toplanaraq nəşr edilib (M.Məxfi, Qəzəllər, Şuşa nəşriyyatı, B-2001. 213 s. Ön sözlə tərtib edib nəşrə hazırlayan Raqub Kərimovdur). Aşağıdakı şeir örnəkləri həmin kitabdan götürülüb.

Raqub KƏRİMOV

Filologiya üzrə elmlər doktoru,

professor

525-ci qəzet.- 2022.- 3 sentyabr.- S.15.