"Bu vəzifəni ilahi bir təltif kimi qəbul etdim"

Müsahibimiz professor, şair Elçin İsgəndərzadədir. Onunla Qarabağdan, Şuşadan və təbii ki, yeni vəzifəsindən - AYB-nin Qarabağ bölməsinin sədri kimi planlarından danışdıq.

- Şuşasına qovuşan Elçin İsgəndərzadə indi necədir?

- Heç bir poetiklik qatmadan, tam olduğu kimi deyirəm: Şuşasına qovuşan Elçin İsgəndərzadə 8 milyarda yaxın əhalisi olan bu gözəl planetimizin ən xoşbəxt, ən məmnun, ən möhtəşəm və bunların əbədi olacağına inanmış adamıdır. Hətta mən düşünürəm ki, Şuşa mənimdirsə, daha mən ölümə də təslim olmaram. 58 illik ömrümün yarısını Şuşalı, yarısını Şuşasız yaşamışam. Şuşasız ömrümdə nə qədər boşluq, vakum olubsa, indi Şuşalı ömrümdə o boşluqların hamısı dolub. Mənimçün Şuşa Cıdır düzüdür. Hətta bəzən elə bilirəm Azərbaycan, bəzənsə bütün Türk dünyası Cıdır düzüdür. Sanki Cıdır düzü bizim milliliyimizin, türklüyümüzün pasportudur. Mənim özümçün də maraqlı idi ki, Cıdır düzünə getsəm, necə olaram?! Şuşaya ilk ayaq basanda birinci Cıdır düzünə getdim. Ora necə getdiyimi mən yox, bircə Allah bilir. Bildiyim odur ki, Cıdır düzünə çatanda sanki şokdan çıxdım, özümə gəldim və ilk etdiyim o oldu ki, əlimi göylərə doğru açdım. İlk gözümün qabağına Rəsul Rza gəldi. Fikrimcə, aydınlardan Cıdır düzünü Rəsul Rzadan çox sevən olmayıb. Sonra Məmməd Arazı, Xudu Məmmədovu, Şahmar Əkbərzadəni və Akif Səmədi "gördüm". Özümü sanki onların salamını Cıdır düzünə çatdırırmış kimi, ya da onlarla birgə bu görüşə gəlmişəmmiş kimi hiss edirdim. Sonra üç günlük Şuşa səfərimdə əzbərdən tanıdığım bütün küçələri gəzdim, dolandım, müxtəlif hisslər yaşadım. Şuşada bir-birindən fərqli hisslər çuğlayır insanı. Ağdamda isə hissin adı birdir: şəhəri viran qoyan qaniçən düşmənə nifrət! Çünki hər küncünü əzbərdən tanıdığım Ağdamda heç yeri tapa bilmədim, o boyda şəhər sanki bir ovuc qalıb. Cıdır düzü də, əslində, mənə belə təsir bağışladı. Sanki nəhəng Cıdır düzü kiçilib. Şuşanı gəzdikcə sanki 1945-ci ildə müharibədən qayıtmayan, heç zaman görmədiyim, amma bütün kəndin məni bənzətdiyi Əhəd babam mənimlə birgə addımlayırdı. Özü də onu əsgər paltarında hiss edir və onun barıt qoxusunu alırdım.

- Elçin müəllim, artıq illərdir sizin adınız mütləq ki, Şuşayla bir çəkilir. Qarabağlı tanınmışlar çoxdur. Amma hamısında bu cür olmur. Sizi Şuşayla özləşdirən təkcə orda doğulmağınız deyil, məncə.

- Mən də bu fikirlə razıyam. Həqiqətən Şuşalı günlərimdə də, Şuşasız günlərimdə də mənə qəribə gələn çox nəsnələr vardı. Çünki hiss edirdim ki, mən təkcə Şuşada doğulduğum üçün oraya bağlı deyildim. Fiziki mənada ömrümün cəmi 7 ilini Şuşada yaşamışam. Ağdamda isə düz 20 il yaşamışam. Amma bütün sevinclərimdə Cıdır düzünə gedib, ən yüksək qayasının üstündə dayanıb sevincimi Cıdır düzüylə paylaşmışam. Sevdiyim və ailə qurduğum qızın adını da hər kəsdən öncə ilk Cıdır düzünə pıçıldayıb, ondan xeyir-dua istəmişdim.

Yadıma gəlir ki, 1977-ci ildə-6-cı sinifdə oxuyanda biologiya müəllimimiz demişdi ki, bitkini ən gözəl saxlama üsulu spirtin içində saxlamaqdır. Həmin gün dərsdən çıxıb getdim Cıdır düzünə, ordan bir dəstə Xarıbülbül yığıb gətirdim. Evdə stolun üstünə sərib ən gözəlini seçdim və bir şüşə qabın içinə spirt töküb gülü içinə qoydum, tarixini də üstünə yazdım. O Xarıbülbül həmin gündən mənim talismanıma çevrildi. Sonra hara gedirdimsə, onu yanımda aparırdım. Tələbəlik illərimdə, sonrakı zamanlarda da yanımda gəzdirmişdim. Bunu Şuşanın işğalından 15 il öncə etsəm də, fikrimcə, Şuşasız illərimdə məni yaşadanlardan biri də məhz o Xarıbülbül oldu. Bu, özümə də maraqlıdır ki, bunu niyə etdim? Axı uşaq idim, hələ heç dünyanı anlamırdım. Sonralar Nizami Cəfərov mənim haqqımda yazdığı məqaləyə "Poeziyamızın Xarıbülbülü" adını qoydu. Bundan başqa mənim dünyanın 20-dən çox ölkəsində 60-dan çox kitabım çap olunub. O kitabların əksəriyyətinin üz qabığında Xarıbülbül rəsmi var. Türkiyənin böyük şairi Osman Baş "Xarıbülbül" kitabını mənə həsr etmişdi. Fikrimcə, bunlar təsadüf ola bilməz. Əminliklə deyirəm ki, dünyada mənim qədər Xarıbülbülü sevən, totemləşdirən, ilahiləşdirən, təbliğ edən, söhbətləşən ikinci bir adam yoxdur, olmayacaq da. Bəli, bütün bu bağlılığım təkcə orda doğulmağım üçün deyil. Sanki Allah məni Şuşanı, Cıdır düzünü bu dərəcədə sevmək üçün yaradıb.

- "Şuşa torpağına qanım qarışıb" deyirsiniz son məqalənizdə. Lakin indi o daşı tapmadınız. Sizcə, tapsaydınız, ömrünüzdə nə dəyişərdi?

- Bəli, Cıdır düzündə mənə görə dəqiq xatırladığım o daşın yerinə getdim və o daş yox idi. Əlbəttə, orda daş çox idi və mən yalnışlıqla başqa daşı o zənn edib, öpərdim. Amma ona oxşayan daş yox idi. Lakin o daşdan da daha çox, adına "Şairlər qayası" dediyim, Sabir Rüstəmxanlı, Çingiz Əlioğlu, Nüsrət Kəsəmənlinin adı yazılmış qayanı, nə də onun yaxınlığında atamla mənim üçün seçdiyimiz qayanı tapmamağım sarsıtdı. Tapsaydım, mənimçün iki şey dəyişəcəkdi: yəqin ki, qanım qarışan o daşı Kəbə daşı kimi gətirib özümün ev muzeyimə qoyacaqdım və fikirləşirdim ki, o qayaya adımı yazsam, ölümsüzləşəcəm. Bax, bu iki arzum ürəyimdə qaldı.

- Qarabağ deyə qan ağlayan qələminiz də şənlənib. Son şeirlərinizdə sevinc, özləm dərhal duyulur. Amma o nisgil də tam bitməyib. Nədir hələ də qəlbinizdə qalan nisgilin səbəbi?

- Bəli, çox gözəl müşahidədir. Dediyim kimi, Şuşada ikən babam da, nənəm də, itkin düşən tələbə yoldaşım Mayıl da, qucağımda şəhid olan tələbəm də, mənlə bir məktəbdə oxuyan Milli Qəhrəman Canpolad Rzayev də mənimlə birgə oldular. Onlarla bağlı heç bir hüznüm yox idi. Ancaq Şuşaya qalxarkən cəmi 3-4 dəqiqə ərzində yanından ötüb keçdiyimiz sıldırım qayaların qarşısında mən sanki üç əsr donum qaldım. Hətta sanki içimdən bir Elçin çıxıb o qayaların önündəcə əbədi donub qaldı. Mən orda o qayaları qalxaraq Şuşamızı bizə qaytaran şəhidlərimizi, qazilərimi xatırladım. Sanki onlar mənimçün oradaca ilahiləşiblər. Çünki o qayaları çıxmaq üçün insanlıqdan çıxıb ilahiləşmək lazımdır. Düzdür, bütün şəhidlərimiz mənimçün eynidir. Amma düşünürəm ki, Daşaltıdan üzü yuxarı böyük çətinliklə qalxıb, qanı, canı bahasına, əli yalın, əlbəyaxa döyüşlə Şuşamızı bizə qaytaran oğullarımızın nə mənəvi, nə fiziki borclarını min illər də keçsə, qaytara bilməyəcəyik. Mənim içimdəki əbədi xoşbəxtliklə bərabər, əbədi hüzn məhz onların hüznüdür. Hər birinin ruhu qarşısında baş əyirəm.

- Texnika elmləri üzrə professor, institut direktoru, onlarla təltifin sahibi, şair, AYB-nin bölmə sədri, oğul, ata, həyat yoldaşı, qardaş, baba... və sair... Bir ömürdə bu qədər tale çətin deyil?

- Əslində, bəzən özüm də özümə heyrət edirəm ki, bir ömürdə bunları necə etmək olar? 50 illik yubileyimdə hörmətli millət vəkilimiz, filologiya elmləri doktoru, professor Jalə Əliyeva demişdi ki, "Elçin İsgəndərzadə fövqəlbəşər bir şəxsiyyətdir. Mən heç cür inana bilmirəm ki, o, bu qədər ömrü 50 illik bir ömrə necə sığışdırıb". Nə qədər qeyri-təvazökarlıq olsa da, getdiyim bütün ölkələrdə də bu uğurlarım insanlarda heyrət doğurur. Mənimçün bunun cavabı çox qısadır. Bütün bunların hamısının səbəbi mənim Şuşada doğulmağım və Cıdır düzüylə aramdakı bu mistik bağlılıqdır. Ömrüm boyu zəhmətkeş olmuşam. Ta uşaqlığımdan zəhmətə alışmışam. Amma bəlkə də Cıdır düzünü görməsəm, aramdakı o bağlılıq yaranmasaydı, bütün bunları bacara bilməzdim.

- Düsturların içindəki professor Elçin, ya poeziya sahillərindəki şair Elçin əsl sizsiniz?

- Düsturların içindəki professor Elçin… Bunun da əsas səbəbi Bəxtiyar Vahabzadədir. O deyirdi ki, Qatlayıb dizinin altına qoyar, Alim Bəxtiyarı şair Bəxtiyar. Məni ta əvvəllərdən hər kəs məni alim-şair kimi qəbul edirdi. Amma Bəxtiyar hocanın bu misraları dilimdən düşməzdi, hətta bir növ o alimə yazığım gəlirdi ki, alim o qədər ixtiralar edir, elmə töhfələr verir, amma şair onu qatlayıb dizinin altına qoyur. Elə bu fikirlərlə sanki bu misralardan qisas alar kimi öz-özümə deyirdim, mən sübut edəcəm ki, "şair Elçini alim Elçin qatlayıb dizinin altına qoyar". Beləcə, Bəxtiyar hocanın alimliyinin qisası kimi şair tərəfi fövtə vermədən, alim tərəfi hər zaman güclü tutmağa çalışdım.

- Ədəbiyyatdan söz düşmüşkən, bu yaxınlarda AYB-nin Qarabağ bölməsinə sədr təyin olundunuz. Qarabağ vətəniniz idi sözünüz olmuşdu. Şeiriniz idi, indi də vəzifəniz oldu. Nələr düşünürsünüz?

- AYB mənim Şuşada, Ağdamda gedə bilmədiyim ata ocağımdır. Mənə görə dünyanın ən böyük məbədlərindən biridir. Buna görə də AYB-dən heç zaman vəzifə təmənnam olmayıb. Bundan cəmi 19 gün öncə Elmi-Tədqiqat Aerokosmik İnformatika İnstitutuna direktor təyin olunmuşdum. İclasda mənim AYB-nin Qarabağ bölməsinə sədrliyim təklif olunanda əvvəlcə qarşı çıxdım. Qarabağdan olan bir neçə şairimizin adını çəkdim ki, onlardan biri olsun. Amma dedilər ki, yox, məsləhət belədir. Mən bunu ilahi bir təltif kimi qəbul etdim. Düşünürəm ki, Allah bunu da mənim Qarabağ sevgimə, Şuşa, Cıdır düzü məhəbbətimə bir cavab kimi göndərdi.

- Bu vəzifədə ilk planlarınız nələrdir?

- Artıq ilk addımlarımızı atmışıq. Qarabağ bölməsi 7 rayonu əhatə edir: Şuşa, Füzuli, Ağcabədi, Ağdam, Bərdə, Tərtər və Cəbrayıl rayonlarını əhatə edir. Rəhbərliklə birgə bölmənin mərkəzinin Ağcabədidə olmasını qərarlaşdırdıq. Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Rafiq Hüseynov bizi yüksək səviyyədə qəbul etdi və bizim ofislə təmin olunmaq təşəbbüsümüzü gözəl qarşıladı. Dərhal Ağcabədinin Bayraq Meydanındakı binada bizə bütün şəraitə malik iki otaq ayırdılar və biz də fəaliyyətə başladıq. Öncə bölməyə aid rayonların şair və yazarlarıyla əlaqələr yaratdıq. Hazırda bir neçə layihə üzərində işləyirik. Birincisi, bölmənin üç dildə saytını yaratmaq nəzərdə tutulub. Saytda bölgə ədiblərinin hamısının adları, haqqında məlumatlar və əsərlərindən nümunələr yer alacaq. Həmçinin, Qarabağ bölməsinin nəsr və poeziya olmaqla, iki almanaxını hazırlamağa başlamışıq. Devizimiz budur ki, üzvümüz olan heç bir şair və yazıçı diqqətdən kənarda qalmayacaq. Yazıçılar Birliyi olaraq, onların tanınması və təbliği üçün nələr lazımdırsa, edəcəyik.

- Payız aylarında AYB-nin növbəti qurultayı keçiriləcək. Buna necə hazırlaşırsınız?

- Bu, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin iştirak edəcəyim 5-ci qurultayıdır. Hər birində olduğu kimi, bu dəfə də qurultaya bayrama hazırlaşırmış kimi hazırlaşıram. Əslində, "qurultay" sözü poeziyayla, ədəbiyyatla səsləşməyən bir termindir. İmkanım olsa, qurultayda ilk bunu təklif edərəm ki, bu adı yığışdıraq, "Yazarların görüşü" deyək. Çünki mən hər qurultayı sevdiyim, tez-tez görüşmək imkanım olmayan qələm dostlarım, ustadlarla görüş kimi qəbul edir və sevinirəm. Əvvəllər bu qurultaylara dünyanın ən bədbəxt insanı kimi gedirdim. İndi isə dünyanın ən xoşbəxt adamı kimi gedəcəm. Və mənə söz verilsə, Cıdır düzündəki o qayanın üstündə durub çıxış edirmiş kimi çıxış edəcəm. Bölmə olaraq da, buna yüksək səviyyədə hazırlaşırıq. Bu qurultayda məni sevindirən bir məsələ də, iki qurultay arasındakı dəyişikliklərdir. Qardaşım Rəşad Məcid sədrin birinci müavinliyinə, Elçin Hüseynbəyli və Səlim Babullaoğlu katibliyə namizəddirlər və böyük sevinclə onları dəstəkləyəcəm. Həmçinin, bu il AYB üzvlüyümün 25 illik yubileyidir. Sevinirəm ki, 25 il öncə o vəsiqəni mənə verən, çox sevdiyim Anar müəllim qurumun başındadır və bizi yenə də böyük qurultaylara aparacaq, Cıdır düzü nitqləriylə sevindirəcək.

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet.- 2022.- 6 sentyabr.- S.13.