Hüznlə qüruru qovuşduran tamaşa

Ötən teatr mövsümünü Vətən müharibəsinə həsr olunmuş "Cənnətə bilet" adlı yeni tamaşasıyla bağlayan Bakı Uşaq və Gənclər Teatrının bu mövsümdəki açılışı həm öz kollektivləri üçün, həm də tamaşaçılar üçün çox ağrılı zamana təsadüf etdi. Teatr şanlı qələbəmizlə nəticələnən Vətən müharibəmizin qəhrəmanlarına-canını, qanını bu torpaq uğrunda fəda edən şəhidlərimizə və onların yaralı ailələrinə həsr etdiyi "Cənnətə bilet" tamaşasını bu mövsümdə açılış tamaşası kimi, özü də sentyabrın 27-də - şəhidlərimizin Anım günündə nümayiş etdirdi.

Gün boyu onsuz da bir an belə unutmadığımız şəhidlərimizi müxtəlif tədbirlərlə, iclaslarla anmış, iki il öncənin həyəcanını, stressini, təlaşını və qürurunu yenidən yaşamış biz tamaşaçılar belə bir günü yalnız tarixin anlam və önəmini özündə əks etdirən tamaşayla yekunlaşdıra bilərdik. Bununçün də yolumuzu Rəşid Behbudov adına Mahnı Teatrından saldıq.

Bakı Şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsinin Bakı Uşaq və Gənclər Teatrı həmişəki kimi bu dəfə də qonaqlı-qaralı idi. Mədəniyyət Nazirliyinin və Baş İdarənin səlahiyyətli nümayəndələri, teatrşünaslar, jurnalistlər və sənətsevərlər bu gün də zəhmətkeş kollektivi tək buraxmamışdılar.

Teatrın direktoru, Əməkdar artist İntiqam Soltanın açılış və salamlama nitqindən sonra söz aktyorların idi...

lll

Torpaqlarımızın azadlığı uğrunda öz canından, qanından keçən qəhrəman oğullarımıza, şəhidlərimizə ithaf olunmuş "Cənnətə bilet" tamaşasının müəllif və rejissoru İlhamə Əhmədovadır. Əsər II Qarabağ müharibəsində baş vermiş hadisələrdən qaynaqlanıb.

Öncə səhnədə bir ata görünür (Mehman Piriyev). Onun televizorda cənab Prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin çıxışını dinləyərkən həyəcanını, təlaşını, sevincini iliklərimizə qədər hiss edirik. Az sonra cənab Prezidentin verdiyi xəbərlə tarixin 2020-ci il 20 oktyabr olduğunu öyrənəcəyik. Çünki məhz həmin gün Ali Baş Komandan bir neçə kəndlə birlikdə Zəngilan şəhərinin də işğaldan azad olunduğunu açıqlamışdı. Belə bir gün unudularmı?! Tamaşanın ilk səhnəsində də ata Zəngilanın azadlığına ürəyi dayanacaq, nəfəsi kəsiləcək, havalanacaq dərəcədə sevinir.

Onun bu sevinc səslərinə içəridən həyat yoldaşı (Flora Hüseynova) gəlir. Onların dialoqundan məlum olur ki, oğulları hazırda cəbhədə düşmənlə üz-üzə döyüşdədir. Ailə oğullarının cəbhədə olmasını özlərinə dərd etmir, onun üçün nə qədər narahat olub, təlaşlansalar da, belə bir oğul böyütdükləri üçün onunla fəxr edirlər. Hətta bu günlərdə yanına gedə bilsələr, onunçün isti paltar, yemək tədarükü də görürlər.

Ana bu təlaşdaykən ata gördüyü yuxunun fikrinə düşür. Günlərdir görmədiyi oğlu-əsgər balası (Röyal Allahverdiyev) gəlib yuxusuna. Gəlib ki, onunla vidalaşsın. Gəlib ki, anasını, ailəsini, övladlarını özündən çox güvəndiyi atasına tapşırsın. Gəlib ki, onu bu cür vətənpərvər, qorxmaz, cəsur böyütdüyü üçün atasına təşəkkür etsin. Gəlib ki, ona özünün görə, dadına doya bilməyəcəyi qələbə xəbərini çatdırsın. Gəlib ki, atasına "mən gedirəm, Vətən sağ olsun!"-desin.

Çox keçmir, atanın bu yuxusu çin olur. Torpaqların azadlığına sevinən ürəklərə bala dağı çəkilir - igidin şəhadət xəbəri verilir.

Bundan sonra hamımıza tanış olan o mənzərə başlayır- balası şəhidlik zirvəsinə ucalmış ailənin qürur qarışıq əzabı. Ata elə hey "Vətən sağ olsun!"-deyir. Ana, həyat yoldaşı bu yoxluqla barışa bilmirlər. Övladlar isə hər şeydən xəbərsiz atalarının gələcəyi günü gözləyirlər.

lll

Bu iki ildə çox şəhid anası, çox şəhid atasıyla həmsöhbət olmuşam. Cəmiyyətimizin alnına damğa kimi vurulan "kişilər ağlamaz!"- ifadəsinin bəsitliyini, nankorluğunu, yersizliyini isə bala dərdiylə saçları ağaran, qəddi bükülsə də, gözündəki yaşları çölə deyil, içinə-ürəyinə axıdaraq başını dik tutmağa çalışan ataların simasında görmüşəm. Məni qınayan olmasa, deyərəm ki, bir şəhid anasıyla söhbət daha asandır, nəinki bir şəhid atasıyla. Çünki ana hər kəlməsində nalə çəkə, balasını oxşaya, gözlərinin yaşını sel kimi tökə bilir. O, bununla qəlbini yaxıb-qovuran dərdinin üstünə su səpir sanki. Danışdıqca ağlayır, ağladıqca sakitləşir. Atalar isə elə deyil. Atalar oğullarından sonra daha dəhşətli vəzifələr üstlənirlər: qəlbi dağlı ananı sakitləşdirmək, başsız qalan gəlinə, ya da qardaş həsrətli bacıya sahib çıxmaq, nəvələri varsa, onlara bundan sonra həm ata, həm də baba olmaq, eyni zamanda, cəmiyyətdə "şəhid atası" kimi vüqarlı, mətin görünmək. Nə qədər ağır, nə qədər faciəvi bir məsuliyyətdir, İlahi! Buna görə də daim şəhid atalarıyla söhbət mənimçün ağır, əzablı olub.

Bu səhnə əsərində də aktyor Mehman Piriyevin canlandırdığı şəhid atası bu cür dəhşətli vəzifələrin öhdəsindən gəlməyə məcbur qalır. Oğul dağının üzərinə uçub qalaqlanmış dərdinin altında əzilir, cəmi iki səhnədən sonra beli də bükülür sanki. Artıq ilk səhnədə torpaqlarımızın azad edilməsinə coşğuyla sevinən, az qala atılıb-düşən cavan, qıvraq kişidən əsər-əlamət yoxdur. Bircə günün içərisində qəddi bükülür, saçları ağarır, gözləri min ilin qocası kimi çuxura düşür. Lakin yenə də atanın dərdinə xas üsyanını, ağlamasını görmürük. Ta ki, oğlunun uşaqlıq velosipediylə məşğul olana kimi. Bu səhnə fikrimcə, tamaşanın ən möhtəşəm, ən dəhşətli səhnəsi idi. Təkbaşına velosipedin başında oturan, onun təkərlərinə baxıb xəyala dalan ata için-için ağlayır. Görünür ki, onun bu təkərləri sığallayan əlləri oğul saçlarının, oğul əllərinin həsrətini çəkir, onun istiliyini bu cansız nəsnədə axtarır. Və nəhayət, günlərdir dərdini qəlbinin dərinliklərinə basdıran, həyat yoldaşı dərd çəkməsin, gəlini (Türkan Şahmarlı) üzülməsin, nəvələri heç nə hiss eləməsin deyə faciəsini öz içində yaşayan ata qəlbinin üsyanına dözmür, var gücüylə bağırıb hönkürür. Bax, bu bir neçə saniyəlik an hər şeyin ən çılpaq görüntüsü idi. Burda dərd də vardı, üsyan da, çarəsizlik də, həsrət də... Və həmin an Mehman Piriyev səhnədə yüzlərlə, minlərlə şəhid atsının ümumiləşdirilmiş obrazını ən təbii, ən real halıyla canlandırırdı.

lll

Uşaqlar isə (Toğrul İsabəyli və Əli Babayev) öz aləmlərində babalarından eşitdikləri "cənnət"in hara olduğunu dəqiqləşdirməyə çalışırlar. Axı ataları ordadır. Bəs niyə onlar cənnətə gedə bilmirlər? Babaları deyir ki, cənnət burdan çox uzaqdadır və oraya yalnız vətənpərvər, vətənini, torpağını, xalqını, ailəsini sevən, gözəl xasiyyətə malik, savadlı, dərslərini yaxşı oxuyan insanlar gedir. Yəni ataları kimi...

Ancaq onlar uşaq təfəkkürüylə özlərinin ora gedə bilməyəcəyini qəbul etmək istəmirlər və cənnətə "bilet" almaq üçün pul yığmağa başlayırlar. Onlar elə bilirlər ki, bu bilet vasitəsiylə cənnətə gedib atalarını görə bilərlər. Lakin təəssüf ki, həqiqət tam başqadır və bunu onlar da öyrənməlidirlər.

Tamaşada şəhid rolunu ifa edən Röyal Allahverdiyev və onun dublyoru Qurban Əhmədov hər ikisi Vətən müharibəsi iştirakçılarıdır. Onlar həyatda qəhrəmanlıqla iştirak etdikləri, əvvəldən sona kimi vuruşduqları və dövlətimiz tərəfindən bir neçə medalla təltif edildikləri müharibənin səhnədə şəhidi kimi rol almışdılar. Həmin gün ifasını izlədiyimiz aktyor-döyüşçü Röyal Allahverdiyevin simasında həqiqətən də şəhidlərimizə xas hüzuru, qüruru gördüm. Həmçinin, gənc aktyorun gözlərində dərin, ürküdücü bir kədər də vardı. Əminəm ki, bu kədər onun müharibədə itirdiyi, şəhid olan döyüş yoldaşlarının kədəri idi. Çünki indi səhnədə Röyal özü yox, məhz onlar idi.

lll

Tamaşada həyat reallıqlarından, dövlət başçısının həmin günlərdə televiziya vasitəsi ilə xalqa müraciətlərindən və qələbə müjdəli çıxışlarından istifadə olunmuşdu.

Səhnə əsərinin rəssamı Sevda Məmmədova, musiqi tərtibatçısı Rauf Hüseynlidir.

Tamaşa bitsə də, səhnədə aktyorların, zalda tamaşaçılar göz yaşları qurumurdu. Dediyimiz kimi, əsər Vətən müharibəsi şəhidlərinə həsr olunsa da, bu gün bu əsərin oynanılması teatrın kollektivi üçün ikiqat ağır idi. Çünki kollektiv ötən mövsümün bağlanışında bu tamaşanı oynayarkən, orada gəlin obrazını gənc və sevilən aktrisa Gülnar Əlizadə canlandırırdı. Nə yazıq ki, Gülnar elə tamaşanın səhəri günü qəfil dünyasını dəyişdi. Onun gənc yaşda bu cür qəfil gedişi kollektiv üçün həm böyük şok, həm də dərin kədər yaşatdı. Onu səhnədə istedadlı aktrisa Türkan Şahmarlı əvəz etmişdi. Gülnar isə yeni teatr mövsümünün açılışında yoxdur və əbədi olmayacaq.

Allahdan həm şəhidlərimizə, həm də cavan ömrünü mədəniyyətimizə həsr edən istedadlı aktrisa Gülnar Əlizadəyə rəhmət diləyirik!

Bu cür ağır, eyni zamanda, uğurlu tamaşa üçün isə Bakı Uşaq və Gənclər Teatrının kollektivinə sonsuz təşəkkürlər!

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet.- 2022.- 29 sentyabr.- S.12.