Yuxarı baxma!..
Bir müddətdir
kino həvəskarlarının
gündəmini baş
rollarda Leonardo di Kaprio və Cenifer Lourensin oynadığı "Yuxarı
baxma" ("Dont
look up") filmi zəbt
edib. Hara baxırsan, müzakirə gedir. Bəyənməyənlərin daha çox
olduğu qənaətinə
gəlincə, filmi mən də izləmək istədim.
Yadımdadır, illər əvvəl
"2012" adlı film çəkmişdilər,
yayımlanmadan öncə
o qədər təbliğat
aparılmışdı ki,
insanlar 2012-ci ilə girməkdən qorxurdular.
"Yuxarı baxma"nın da o tərz filmlərdən biri olduğunu sandım. Amma yanıldım! İroniya ilə dolu olan film yaşadığımız
həyatı incəliklə
gözlər önünə
sərir. İzləyən hər kəsin özünü yansıdan
epizodlarla qarşılaşması
qaçılmazdır.
Film teleskopla ulduzlara
baxan gənc doktorant Keytin quyruqlu ulduzu görməsi ilə başlayır. Bundan sonra professor Randal ulduzun sürətini hesablamaq niyyətinə düşür. Məlum olur
ki, bu ulduz
altı ay on dörd gün sonra dünyaya çırpılıb
onu yox edəcək.
Həm də bu hadisənin
yaradacağı sunami
atom bombası gücündə
partlayışlar, 11 ballıq
zəlzələlərlə baş verəcək.
Xəbər qısa zamanda
Ağ evə çatır. "Pleyboy" juralının
keçmiş mankeni olan prezident alimləri saraya dəvət edir. Qarşısında oturan Keyt və Randal ona dünyanın yox olacağını izah etməyə çalışırlar.
Onların nə dediyinə əhəmiyyət
verməyən ölkə
başçısı isə
bir vaxtlar erotik filmlərdə rol alan
keçmiş sevgilisini
Konstitutsiya Məhkəməsinin
rəhbəri vəzifəsinə
təyin etdikdən sonra ölkədə yaranan çaxnaşmanı
aradan qaldırmaq hayındadır. NASA-nın rəhbəri alimlərin iddialarını
əsassız adlandırır.
Vəziyyət eynilə COVİD həyatımıza girərkən
məlumatı olmayan hər ağızdan bir avazın gəldiyi günləri xatırladır. Məsələn, alimlər qlobal istiləşmə, iqlim dəyişikliyi ilə bağlı da illərdir bar-bar bağırırlar.
Hər birimiz bu prosesə yaşadığımız mövsümlərin
ildən-ilə bir az daha dəyişməsi ilə
canlı şahidik. Bəs bu fəlakəti insanların neçə faizi ciddiyə alır? Neçəsi bu durumdan narahatdır? Bax, bu, sual altındadır.
Alimlər quyruqlu ulduz təhlükəsinin gücündən
danışanda prezident
gülür və onları aşağılayır. Xəbər ölkəyə
yayılanda isə cəmiyyətə üç
fikir hakim kəsilir;
"sonumuz çatır",
"quyruqlu ulduz olduğuna mən inanmıram", "əşşi,
boş söhbətidir".
Dövlət başçısının əhəmiyyət vermədiyi,
hətta susmaqları üçün təhdid
edilən hər iki alim televiziyaya
çıxmağa qərar
verirlər. Bu dəfə də aparıcının lağlağısına
məruz qalırlar.
Eyni verilişə dəvət
edilən müğənni
isə rəğbətlə
qarşılanır. Efirdən sonra
reytinqə baxırlar
və müğənnini
danışdığı dəqiqələrin yüksək
nəticə göstərdiyi
halda, alimlərin danışıq müddətlərində
reytinqin aşağı
düşdüyü görülür.
Yəni izləyicilər üçün
onların nə dediyi maraq kəsb
eləmir.
Filmdəki digər maraqlı epizod isə rüşvətlə bağlıdır. Ulduzun dünyaya
Çilidən düşəcəyi
ehtimal edilir. Ona görə də, ölkə başçısına
pul verib onu bu mövzuda
danışmaması üçün
susdururlar. Fikir verirsiniz,
bayağı verilişlər,
ucuz proqramlar, standart televiziyalar, rüşvətin hər şeyin önünə keçməsi, insanları
şou əhlinin daha çox maraqlandırdığı, alimlərə
dırnaqarası baxıldığı
bir dünya necə gözəl ssenariləşdirilib?!
Filmdə bir məqam da diqqəti çəkir. Dünyanın üçüncü milyarderi professor Randaldan üzərində çalışdığı
nəhəng layihəyə
quyruqlu ulduzun zərər verib-verməyəcəyini
soruşur. Aldığı cavab xoşuna gəlmir və əlində professora aid
40 milyon data olduğunu,
bağırsaqlarındakı poliplərdən xəbərdar
olduğunu və necə öləcəyini
bildiyini deyərək
onu təhdid etməyə çalışır.
Əslində, bu səhnə
gələcəyin hansı
formatda olacağını,
dataların həqiqətən
də bir sistemdə toplandığını,
hər kəsin haralardansa asılı olacağından xəbər
verir. Bu gün həmin milyarderlər böyük
gücə malikdirlər
və dünyada baş verən fəlakətlərin onların
sərvətinə sərvət
qatdığı danılmazdır.
Təkcə pandemiya zamanı
100 milyard dollar sərvəti
olanların sayı xeyli artıb. Halbuki 40 il
əvvəl ilk sırada
olan amerikalının
cəmi 2 milyard dolları sərvəti vardı.
Filmdə göstərilən xalqa gəldikdə isə, görürsən ki, həqiqətən sıyrılmış şəkildə, paranoya içində yaşayırlar. O dərəcədə ki, ölkə rəhbərinin gah nala, gah mıxa vurmasına bir söz deyən yoxdur. Nə deyirsə, qəbul edilir. Əvvəlcə ona qulaq asmayıb mətbuata çıxan alimləri fırıldaq çıxardır. Ancaq seçkilərdə işinə yarayacağını düşünərək vəziyyəti lehinə çevirməyə çalışır. Şüarı isə "Yuxarı baxma" olur. O əsnada quyruqlu ulduz "Yer"ə gözlə görüləcək qədər yaxınlaşır. Məsələ burasındadır ki, heç bunu da sorğulayan yoxdur. Filmdə sakitləşdirici qəbul edənlərin sayı da diqqət çəkir. Məsələn, professor Randal bu məsələdə əməlli-başlı problemlidir. Oğlu da sakitləşdirici qəbul edir. Keyti sevgilisinin anası qəbul etmədiyi üçün o da sakitləşdiricidən istifadə edir. Əslində, üç-dörd nəfərin timsalında bütün xalqın həblərdən asılı həyatı və psixologiyalarının pozuq olduğu göstərilir. Ona görə də, bilən-bilməyən hər kəs danışır, fikir bildirir. Quyruqlu ulduz məsələsində elmi faktlar ortada olduğu, yuxarı baxarkən göründüyü təqdirdə hələ də "var", "yoxdur", "boş söhbətdir" kimi müzakirələr gedir. Bütün bu fikirlərin söyləndiyi platforma isə təbii ki, sosial şəbəkələr olur. Bu film dünyanın bütün ölkələrinin aşağı-yuxarı bir-birinin bənzəri olduğunu göstərir.
Sual yaranır: dünya bu vəziyyətə
necə gəlib çıxdı? Hər bir ölkə eyni üsuldan istifadə edir? Elmə inam
niyə yoxdur və ya nə
üçün yox oldu? Propaqandanın təsir gücü
niyə hər şeyi üstələdi?
Yüz milyarddan artıq sərvət sahibi olan adamların və şirkətlərin
dünyanın başına
gətirəcəyi fəlakətlər
nələrdir? Dünyada baş
verən qlobal hadisələr, çalxantılar
onların idarəçiliyindədirmi?
Bunlara cavab tapmaq lazımdır.
Çünki sosial şəbəkə
"imperatorluğu" həmin
şəxslərin əsas
xəttidir və təəssüf ki, o xətt nə dünyanın gələcəyi,
nə də xalqlar üçün çalışır.
Türkan
TURAN
525-ci qəzet.- 2022.- 8 yanvar.- S.17.