Namiq Həsənov :"Havayı nəinki yazmaq, hətta
danışmaq da istəmirəm" -
- Əslində elə mediaya da məhz tarixdən gəlmişəm. Biz oxuyan
vaxtlar "Gənclik" jurnalı çap olunurdu və
jurnalın baş redaktoru şair Məmməd İsmayıl
idi. O gəldi
bizim fakültəyə və dedi ki, jurnalda tarixçilər
üçün bir səhifə yer ayırırıq və
kim yazısı ilə, məqaləsi ilə
çıxış etmək istəyirsə müraciət
edə bilər. Beləcə fəaliyyətim jurnaldan
başladı. Sonra Akademiyanın orqanları var
idi - "Tarix", "Elm" qəzetləri. Mən ilk yazı və
məqalələrimi orada yazmağa başladım. Amma
bununla da bitmədi.
Universiteti bitirdikdən sonra iqtisadiyyat üzrə
ixtisaslaşdım. O vaxt alimlərin məvacibi də
çox aşağı idi, yönəldim məhz jurnalistika
sahəsinə və getdim "7 gün" qəzetində
çalışdım və bu da artıq jurnalistika sahəsində
fəaliyyətimin ilk mərhələləri oldu.
- Nəqliyyatdan
televiziyaya...
-
Çoxları elə bilir (gülümsəyir). Amma əslində
mən Nəqliyyat Nazirliyində deyil, əvvəl Vergilər
Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri vəzifəsində
çalışırdım. Ondan sonra televiziyaya getdim. Sonra da televiziyadan Nəqliyyat Nazirliyinə. Bəlkə də mən yeganə insanam ki, nazirlikdən
televiziyaya, televiziyadan nazirliyə getmişəm. Hər iki nazirlikdə də mətbuat xidməti rəhbəri
olmuşam. Təsəvvür edin orada işləyirdim,
sadəcə televiziyaya marağım sayəsində mən
Lider kanalına müraciət etdim və 3 il fəaliyyət göstərdim.
Hətta Vergilər Nazirliyində
çalışdığım vaxt da paralel olaraq Lider
televiziyasında aparıcı idim. Mənim
üçün jurnalistika sahəsi daha maraqlı olub - öz
sözünü demək, rahatlıq, hətta deyərdim bir az da "ulduz xəstəliyi" ...
(gülümsəyir). Ona görə də mənə
dörd divar arasında oturmaqdansa görünmək,
tanınmaq daha yaxşıdır.
- Vaxtilə "Lider" kanalında redaktor və
"167-ci saat" analitik proqramının aparıcısı
olmusunuz. Niyə
məhz "167-ci saat" ?
- Həmin
veriliş hər bazar günü axşam 22:00 da efirə gedirdi
və həftə 168 saatdan ibarətdir. Həmin
saatda isə 167-ci saat başlayırdı və verilişin
sonu 167-ci saatın tamamına tuş gəlirdi. Hətta verilişi də belə
başlayırdım ki, bu saata qədər baş verən ən
mühüm hadisələrin təhlilini bu saatın sonunadək
izləyəcəksiniz. Sağollaşanda
isə görüş yerimiz və vaxtımız dəyişməz
olaraq qalır - deyirdim. Çünki bu
verilişin saatını başqa saata keçirmək
mümkün deyildi, mahiyyət itərdi. Və
üç il fasiləsiz canlı efirə
çıxmışam bu verilişdə. Bu
veriliş isə ilin ən ciddi ictimai- siyasi verilişi
nominasiyasına layiq görülmüşdü.
- Hər
kəs ədalətdən danışır, amma bəzən
zülümkar olanlar da həmin insanlardır. Sizin
üçün ədalət və zülüm nədir?
-
Yaradandan başqa heç bir yerdə ədalət axtarmaq
doğru deyil. Bir məsəl var, deyir əvvəlcə
işdə ədalət, sonra iş yeri axtarmalısan. Ədaləti axtarmaq lazım deyil, bu
qarşılıqlı olmalıdır. Əgər
özün ədalətsizsənsə,
qarşındakından bunu gözləməyə haqqın
yoxdur. Ona görə də kimsənin
haqqına girmək lazım deyil. Bizə
verilən ömrün nə vaxt bitəcəyini bilmirik.
Bərabərhüquqlu yaşamalıyıq.
- Bəs Namiq Həsənov haqsızlıqla üzləşibmi?
- Dəfələrlə...
amma bunu biruzə verməmişəm,
içimdə bunu çəkmişəm. Ətrafımdakılara
bildirməmişəm, bildiklərində belə, demişəm
ki, elə də bir problem yoxdur, günah məndə olub.
Və həmişə də günahı
özümdə axtarıram. Bundan sonra da
haqsızlıqla üzləşəndə günahı ətrafda
deyil, hər zaman özümdə axtararam. Insan başqasını günahlandıra bilər.
Amma o insana güvəndiyi üçün
harada səhv etdiyi üçün özü ilə üzləşməlidir.
Onsuz da qarşılıqlı asılılığın
iki tərəfi var və hər iki tərəfdə səhv
mütləq olur.
- "Axtaran tapar" deyirlər, özünüzdə
günah axtardığınız zaman tapırsınız?
- Dərhal
tapıram. Amma bəzən elə şeylərlə
üzləşirəm ki, tapmaq mümkün olmur.
İstər iş, istərsə digər
münasibətlər olsun hələ də
axtarışdayam. I Pyotrun barmağında həmişə
bir yazı olub "Mən şagirdəm, özümə
müəllim axtarıram". Mən də
həmişə özümə savad axtarıram, doğru
savadı verən müəllim, insan axtarıram. İnsan hər zaman axtarışda olmalıdır.
Hətta deyim ki, insanın daxilində
"google" olmalıdır. O qədər baza
olmalıdır ki, axtaran kimi tapa bilsin. Amma
lazımsız şeyləri də beyində format etməyi
bacarmalıdır.
- Namiq
müəllim, bioqrafiyanıza baxanda müxtəlif sahələrdə
fərqli mövqelərdə olmusunuz. Bir yerdə
qərarlaşa bilməmək nədən irəli gəlir?
- Əslində mən bir yerdə qərarlaşmağı
sevən insanam. Amma tələb o deyil. Və olunan təklifləri
dəyərləndirmişəm. Ondan
yüksək vəzifə və əmək haqqı olub.
Heç vaxt yerimdə sayan biri deyiləm. Su da bir yerdə qalsa, xarab olar. Ona
görə də inkişaf üçün stimuldur.
- Hazırda Azərbaycan Televiziyası ilə əməkdaşlıq
edirsiniz. Bugünkü televiziyalar sizi qane edirmi?
-
Açığını desəm, qane etmir. Bizim televiziyada
son bir- iki il olar ki, yeniliklər, layihələr
var. Mənim də layihələrim var, bəzi səbəblərə
görə reallaşa bilmir. Digər
televiziyalardan isə ümumiyyətlə maarifçilik
yöndən verilişlər çatışmır. Əyləncə ilə bayağılıq səhv
düşüb deyərdim. Bayağılıq
baş alıb gedir və mən bunların əleyhinəyəm.
Bu da istənilmədən ailəmizin, çevrəmizin
tərbiyəsinə mane olur. Çünki
gördükləri budur. İstəyərdim
ki, televiziyalar insanları maarifləndirən verilişlərə
daha çox əhəmiyyət versinlər.
- Bəs indi necə, efirə çıxmaq kimi bir planınız var?
- Təbii ki var, kim ki, yox deyir, bu inandırıcı olmaz. Ömür boyu efir arzusunda olmuşam. Xaricdə yaşlı insanlar daha çox efirdə olur. Çünki onların sözü cəmiyyətdə qəbul edilir. 25 yaşındakı insan 55 yaşında birinə dərs deməyi mümkünsüzdür. Heç olmasa elə yaşda olmalısan ki, formalaşasan və sənin sözünü cəmiyyət qəbul etsin. Söz qəbul olunmursa, danışılmasa yaxşıdır.
- İnşallah ki, reallaşar. Efirlərdən narazılığınızı bildirdiniz. Senzura yenidən qayıtmalıdır?
- Məncə, senzura insanın öz daxilində olmalıdır. İnsan sözünü ölçüb-biçib deməlidir. Bir insanın savadı, tərbiyəsi onun öz senzurasıdır. Söz azadlığı deyə bir şey var. İnsan deyəcəyi sözü düşünüb danışar. Əgər montaj varsa canlı efirə gərək qalmaz. İndi canlı efirlərdə nə qədər səhvlər var.
- Təbiilik önəmlidir yəni...
- Əlbəttə, bilirsiniz insaın bir cümləsindən bilinir onun səmimi yaxud saxta olmağı. əgər nəyisə əzbərləyib çıxırsansa tamaşaçı səni qəbul etməz. Məsələn, Sizə müsahibə verirəm, suallarınızla tanış deyiləm və görürsüz ki, necə təbii alınır. Bədahətən olmalıdır və insan özünə əmindirsə, söz bazası varsa o istənilən mövqedən çıxış edə bilər. Yoxdursa, hesab edirəm ki, o buna layiq deyil.
- Təbiilikdən danışmışkən sosial şəbəkələrin sürətli inkişafı televiziyanı arxa plana ata bilər?
- Artıq sosial şəbəkələr televiziyanı arxa plana atıb. Davos Forumuna baxsanız görərsiniz ki, artıq bulud texnologiyaları var və hər şey smartfonlarda cəmləşdiyi üçün televizora baxış sayı azalıb. Təkcə facebook, youtube və s.dən söhbət getmir. Onlarla sosial şəbəkələr var və onların hər birinə konkret olaraq meyl var və hər birinin öz kütləsi var. Bu kütləvi izləyicilər əlində telefon işlədirlər, hər şeyə əllərinin içi boyda smartfonda izləyə bilirsə, ona böyük televizorlara baxmağa gərək yoxdur. İnsanlar ancaq böyük formatda ekranda filmə baxmaq üçün televizorlardan istifadə edirlər. Xəbər də anında yayılır. Amma sosial şəbəkələrin də lehinə deyiləm. Mən istəməzdim ki, orada dövlət əleyhinə hərbi sirrlərin yayılması ilə bağlı məlumatlar yayılsın. Sosial şəbəkələrdən öz ehtiyaclarını ödəmək üçün istifadə etməlisən. Bekar adamlar girib onun, bunun ünvanına söz atır, təhqir edir, bunlara görə sosial şəbəkələrin tərəfdarı deyiləm. Ancaq ki, maariflənmə baxımından dəstəkləyirəm. Zaman da göstərir ki, televiziya və radio zamanla gündəmdən çıxacaq. 2018-ci ildən sonra Norveçdə fm radioları ləğv etdilər. Dünyanın 22 milyonundan çox fm radioları ləğv edilib, dövriyyədən çıxıb. Sosial şəbəkələr televiziya və radionu kölgədə qoyur.
- Bir müddətdən sonra Azərbaycanda da bu hal baş verə bilər, yəni?
- Deməzdim. O nöqteyi-nəzərdən yanaşsaq bu gün 200-300 il yaşı olan qəzetlər də yaşayır. Hər bir şeyin öz vaxtı var. Bəlkə də biz o bum vaxtını yaşayırıq. Mənə elə gəlir ki, Azərbaycanda bizim ömrümüzə qədər aktuallığını itirməyəcək. Televiziya sosial şəbəkəni öz arxasınca apara bilsə bu çox yaxşı olar. Mən istəməzdim ki, bu gün televiziyalar sosial şəbəkələr vasitəsilə tanınsın. Əksinə, sözügedən sosial şəbəkələr televiziya vasitəsilə tanınsın istəyərdim.
- Bəs bu sosiallıq peşəkarlıq və tamaşaçı səviyyəsini itirə bilərmi?
- Artıq itirib. Televiziyaya cilalanmış, yonulmuş insanlar çıxır, necə deyərlər. Sosial şəbəkələrdə isə belə deyil. Kimin bir "accaunt"u varsa yaradıb girib ağızlarına və ağıllarına nə gəlirsə paylaşırlar. Baxırsan ki, normal paylaşıma 100 like gəlmir, amma hansısa səviyyəsiz, bayağı paylaşımın baxış və bəyənmə sayı yüksəkdir. Halbuki maraqsız və məzmunsuzdur. Bu isə o deməkdir ki, ya tamaşaçı arxanca gəlir, ya da sən tamaşaçının arxasınca gedirsən. Rəhmətlik Xəyyam Mirzəzadənin bir sözü var, deyir: televiziyada olan mahnıları küçədə zümzümə edərdik, indi küçədə olan mahnıları televiziyaya gətiririk. Bayağılıq budur və mən heç istəməzdim belə olsun.
- Paralel olaraq mətbuatda da imzanızı hər zaman görmüşük. Elmi publisistik məqalələr müəllifisiniz. Bundan danışardıq.
- Elmi məqalələr o vaxt yazırdım ki, dissertasiya üçün müdafiə edirdim. Təəssüf ki, yarımçıq qoydum. İndi həmin məqalələrimdən Bakı Dövlət Universitetində dərslik kimi istifadə edirlər. Amma mən daha çox publisistika ilə məşğul oldum. Qəzet və saytlarda öz fikirlərimi yazdım. Köşə və rubrikalar şəklində yazırdım. 350-dən çox yazım çıxıb. Amma indi yazmıram. Çünki o vaxt yazdıqlarıma görə qonorar da alırdım. İndi isə belə deyil. Bəlkə də təklif olunsa, yenə də yazaram. Daxilimdə o potensial var, gördüklərimi də qələmə alıram. Amma havayı nəinki yazmaq, hətta danışmaq da istəmirəm.
- Sifarişlə, belə başa düşdüm ki...
- Bəli, amma mənim sifarişimdir, mənə sifariş edilmir. Yəni pulunu verirsənsə yazım. Kimsə mənə sifarişlə yazı yazdıra bilməz.
- Fərqli peşələrə eyni anda yiyələnmək çətin deyil?
- Yuli Sezara deyiblər ki, siz necə olur ki, üzüm yeyə-yeyə həm əmr verirsiniz, həm də yazırsınız. Deyir, mən bir neçə işi bir arada görməyi sevirəm. Düşünürəm ki, çətin olmamalıdır. Əgər bacarıq varsa, niyə çətin olsun ki... Bizim bir yazıçımız var Mirzə Kazım bəy - o şahmat oynaya-oynaya bir rusa tacik dilinin qrammatikasını öyrədirdi. Təsəvvür edə bilirsiniz? O adamlar dühadır. Dahi adamlar az-az olur. İki əli ilə eyni anda yazı yazan adamlar, musiqi yazarkən paralel başqa iş görən insanlar... Lui Pasterin beyninin bir yarısı olmayıb. Ancaq o günortayadək fizika ixtisası üzrə namizəd olub, günortadan sonra kimya ixtisası üzrə. Öz toyunda isə gəlib labaratoriyadan götürüblər ki, bu gün sənin toyundur. Yəni xırda məişət qayğılarına belə vaxt ayıra bilməyən bir insan olub. Ona görə də bir adam bir neçə işi bir arada görəndə uğurlu alına bilər. Tomas Enistonun 1033-dən çox ixtirası var. Amma onun qapısı həmişə ağır açılıb. Deyir, mənim evimə gələn adam su çəninə 1 litr su vurur, ona görə də qapım ağır açılır. Belə insanlar var. Demirəm ki, onlar kimiyəm, amma mən də bir neçə işi eyni vaxtda görməyi sevirəm.
- Kamil bir palançı olsa da insan, yaxşıdır yarımçıq papaqçılıqdan... deməli bu fikirlərlə razı deyilsiniz?
- Yox, təbii ki, bir peşəyə məxsusi yiyələnməlisən. Məsələn, mən tarixçiyəmsə o deməkdir ki riyaziyyat fənnini öyrənməməliyəm? Yəni bu zəka varsa, niyə də istifadə olunmasın? Peşəkar tarixçi olum, bu o demək deyil ki, Nyutonun qanununu bilməyim, Mendeleyev cədvəlini bilməyim, Paskalı bilməyim. Bunları bilməyimin mənim üçün heç bir maneçiliyi yoxdur. Albert Enşteynin fikirlərini bilib, Viktor Hüqonu oxuyuram. Tarixçiyəm deyə o demək deyil ki, ancaq tarixi bilim, vəssalam. Əksinə, beyin kotan kimi bir şeydir, nə qədər işlətsən paslanmaz.
- Həmçinin Teleradio Akademiyasında çalışırsınız. Fərqli fəlsəfəniz, yanaşmalarınız olur. Müdavimləriniz arasında fərqli təfəkkürə malik olanlar olurmu?
- Çox azdır, təəssüf ki... İstəyərdim, buraya öz peşələrini, ixtisaslarını artırmağa gələndə əvvəlcədən hazırlıqlı olsunlar. Amma baxırsan ki, ali təhsilli, jurnalistika ixtisasını bitirən gənclər ixtisasını artırmaq üçün buraya gəlir və jurnalistikanın əlifbasından belə xəbəri yoxdur. Belə şeylərlə çox rastlaşırıq. Hətta siz təsəvvür edin 3 aylıq proqramı bitirib israrla burada qalıb işləmək belə istəyirlər. Və onları başa salmaq olmur ki, sən xalq qarşısına çıxmaq üçün hazır deyilsən. Belə şeylər də olur. Amma mən çox sevinirəm ki, getdikcə müdavimlərin də səviyyəsi artır. Mən də bir əməkdaş, müəllim olaraq çalışıram biliklərimi ötürüm və onlar da bu sənətə oyuncaq kimi, tanınmaq kimi baxmasınlar. Bu gün efirə çıxıb səhər metro qarşısında dayanıb deməsinlər ki, görəsən məni tanıyırlar ya yox. Bu düşüncə ilə yanaşmasınlar. Biz də Akademiya olaraq çalışırıq ki, bunları qaydasına salaq.
- Onların arasında sevgi olur, yoxsa pərakəndə gəliblər?
- İndi sənətə sevgi deyil, pula, villaya, maşına, şöhrətə sevgi var. Sənətə 100 nəfərdən birində olardı, indi o da yoxdu. Heç kim məvacib almadan çalışmaq istəməz və bu hesab edirəm normal haldır. Sənətə sevgi platonik bir şeydir.
- Bu gün Namiq Həsənov özünü hansı pillədə görür?
- Məsələ burasındadır ki, mən pilləkənin ortasında hiss edirəm. Nə aşağı gedə bilmirəm ki, gənc olam, nə də yuxarı qalxa bilmirəm ki, pensiyaya çıxam.
Şəlalə CAMAL
525-ci qəzet.-
2022.- 11 yanvar.- S.11;14.