Ruhumuza "Bir nəfəs
qədər" yaxın...
Akademik Musiqili teatr yeni tamaşası ilə vətən
müharibəmizin uğurlu səhnə təcəssümünə
imza atıb
Aylar öncə
Azərbaycan Dövlət
Akademik Musiqili Teatrında olarkən teatrın direktoru, Əməkdar incəsənət
xadimi, fəlsəfə
doktoru Əliqismət
Lalayevlə söhbətimizdə
Vətən müharibəsinə
və möhtəşəm
qələbəmizə həsr
olunmuş tamaşanın
hazırlandığı xəbərini
vermişdi. Əslində, tamaşa çoxdan
hazırlansa da, pandemiya qaydalarına görə teatrlar bağlı olduğundan nümayişi gecikirdi.
Nəhayət, qələbəmizin ildönümündə tamaşanın
premyerası mümkün
oldu. Müəyyən səbəblərdən premyerasında iştirak edə bilmədiyim tamaşanın 20 Yanvar faciəsi ərəfəsində
nümayişi yaddaşıma
kövrək notlarıyla
yazıldı.
Böyük bir xalq olaraq hər birimizi bir yumruq
kimi birləşdirən,
ömrümüzün bəlkə
də ən önəmli, ən həlledici anı kimi əbədi xatirimizə həkk olan 44 günlük Vətən müharibəmiz
çox qısa zaman sonra poeziyamıza,
nəsrimizə, musiqimizə,
hətta səhnəmizə
də köç etməyi bacardı. Əlbəttə, ən önəmli
anlardan "isti-isti"
yazmaq, bəhs etmək çox çətin olur. Onda hisslər ağlın, məntiqin, qabiliyyətin önünə keçir,
yerinə danışır,
yerinə yazır.
Bu eyforik hisslərlə
qələmə alınmış
əsərin özəlliyi
isə bədii keyfiyyətlərindən daha
çox, özündə
gizlədiyi və gələcəyə ötürəcəyi
duyğusal yaddaşdır.
Məhz bu yaddaş vasitəsiylə bu günləri yaşamayan,
ya da nə
baş verdiyini anlamayacaq qədər kiçik olan balalarımız gələcəkdə
xalqının keçdiyi
bu şərəfli yolu öyrənəcək,
bizim yaşadıqlarımızı
müəyyən qədər
hiss edə biləcək.
Azərbaycan Dövlət Akademik
Musiqili Teatrın səhnəsində izlədiyimiz,
qürurumuz, fəxrimiz
olan şəhid və qazilərimizə, eləcə də, onların qəlbi dağlı, başı dik analarına həsr olunan "Bir nəfəs qədər" tamaşası
da məhz buna hesablanıb.
Dahi Fikrət Əmirovun musiqisi əsasında hazırlanan bu səhnə əsərinin
ideya müəllifi və bədii rəhbəri Əməkdar
incəsənət xadimi,
fəlsəfə doktoru
Əliqismət Lalayev,
quruluşçu rejissoru
Samir Qulamov, quruluşçu dirijoru və musiqi tərtibatçısı Əməkdar
incəsənət xadimi
Fəxrəddin Atayev,
quruluşçu rəssamı
Vüsal Rəhim, quruluşçu baletmeysteri
Əməkdar artist Leyla
Ağayeva, konsertmeysteri
Kamil Həsənov, rejissor assistentləri Sevinc Məmmədova və Əmrah Dadaşovdur.
Tamaşada eyni zamanda Prezident
təqaüdçüsü, gənc pianoçu Kamil Həsənovun
fortepiano musiqisindən də
istifadə olunur.
Səhnə əsərində Əməkdar
artist Nahidə Orucova,
aktyorlar Gülnarə
Abdullayeva, Əmrah Dadaşov, Elçin İmanov, Nəzrin İsmayılzadə, Mehriban
Zaliyeva, Səmədzadə
Xasıyev, Hüseyn Əlili, Ofeliya Novruzqızı, Əli Kərimov, Murad Əliyev iştirak ediblər.
"Bir nəfəs
qədər" tamaşası
indiki zamanımızdan
təxminən ilyarım
uzaq olan, amma hər nəfəsimizdə
hiss etdiyimiz Vətən
müharibəsinin ön
və arxa cəbhəsindəki bütün
hadisələrinin ustalıqla
ümumiləşdirilmiş səhnə həllidir deyə bilərik. Əsas qəhrəman
Vətən (Əmrah
Dadaşov) və onun dostlarını müharibəyə aparmaq
istəmirlər. Çünki onların sağlamlıqlarında
problem var. Onları müharibəyə
aparmaq göz görə-görə ölümə
atmaq deməkdir.
Məsələn, Vətənin ürəyi
xəstədir, Azərin
astması var. Amma onlar bütün bunlara rəğmən, gah yalvararaq, gah tələb edərək, gah da dava salaraq
müharibəyə göndərilməklərinə
nail olurlar. Bu cəsur
oğulların timsalında
biz müharibə boyunca
Səfərbərlik Xidmətinin
qapısını yağır
edən, zabitlərə
onları da cəbhəyə aparmaları
üçün az qala günlərlə
yalvaran, müharibəyə
toy-bayrama gedər kimi gülə-gülə,
sevinə-sevinə, mahnılar
oxuya-oxuya yollanan yüzlərlə igid, vətənpərvər övladlarımızı
gördük. O övladlar
ki, analarıyla son vidalaşmasında "şəhid
olsam, ağlama!" deyə vəsiyyət etmişdilər. O oğullar
ki, "yaşıdlarım
orda düşmənlə
vuruşarkən mən
burda adam
içinə çıxmağa
utanıram" - deyə
komissara yalvarırdılar.
O igidlər ki, yolunu kəsmək, onu itirmək qorxusuyla gedişinə
mane olmağa çalışan
əzizinə "sabah qonşuya şəhid gəlsə, mənim evdə sağ-salamat yemək yeməyib, çay içməyimdən utanmayacaqsan?!"
demişdilər. O "Vətənlər"
ki, "gələcəkdə
övladım Qarabağın
azadlığından danışanda
"ata, sən onda harda idin?"
sualına nə cavab verərəm" - dərdində idilər. Bir sözlə, hər biri bir "bəhanəylə" tələsmişdi
Vətənin köməyinə.
Amalları, məqsədləriysə
bir idi: işğalı çoxunun
yaşından böyük
olan, üzünü belə görmədikləri
o torpaqları 30 illik əsarətdən xilas etmək, xalqının namusunu təmizləmək!
Vətənin sevgilisi Qumrunun timsalında məhəbbətini,
eşqini, arxa-dayağını
öncə cəbhəyə,
sonra isə son mənzilinə uğurlayıb
ona sədaqət andı içən gənc qızlarımızı,
cavan gəlinlərimizi
gördük. O qızlar ki, Azərbaycan qadını adına
yaraşar şəkildə
öncə sevgisinin bala dərdli anasına, sonra isə xatirələrinə,
şəhid adına
sahib çıxırlar.
İşim gərəyi il yarımdır yüzlərlə şəhid
ailəsiylə tanış
olmuşam. Onların arasında şəhid xanımları, nişanlıları,
sevgililəri də
var. Qumrunu seyr etdikcə Xalisə, Aysel, Könül, Sürfanə, Leyla, Mehriban və daha neçə-neçə
şəxsən tanıdığım,
əzminə, iradəsinə,
sədaqətinə heyran
olduğum xanımlarımız
düşdü yadıma
birər-birər. O xanımlar
ki, təkcə öz şəhidlərini
deyil, 3 minə yaxın bütün şəhidləri öz ailələri, doğmaları
kimi sahiblənib, dərdlərini büküb
ürək sandığının
bir küncündə
gizlədərək, qəhrəmanlarımızı
bütün ölkənin
tanıması üçün
təbliğat işlərində
canla-başla iştirak
edirlər. Müharibə ən çox
anaların öldüyü
bir dəhşətdir.
Vətən müharibəmizdə yüzlərlə ana canlı-canlı dəfn etdi özünü balasının yoxluğunda.
Bircə
gecədə saçları
ağaran, üzləri
qırışan, gözlərindəki
həyat işığı
sönən, örpəyində
həsrət yuva qurmuş qadınlardır
onlar. Soruşsan, çoxunun yaşı
40-a belə çatmayıb.
Amma bir gecədə yüz il qocalıblar.
Dərdləriylə bərabər,
böyük və şərəfli ad da yazılıb alınlarına:
Şəhid anası!
Vətən müharibəsi Azərbaycan
anasını da tanıtdı bütün
dünyaya. Bu, o anadır ki, "kürəyindən vurulsan,
südüm sənə
haramdır!" - deyib balasını xınalar yaxaraq yola salırdı cəbhəyə vətəninə
qurban kimi. Bu, o anadır ki,
övlad həsrəti,
bala məhəbbəti
vətən sevgisinin önünə keçə
bilməmişdi. Şəhid oğlundan
bəhs edərkən
"doqquz oğlum olsa, hamısını vətənə fəda etməyə hazıram.
Şükür bu günə"
- demişdi. Heyrətlə dinləmişdim onda onu. Sual dolu nəzərlərlə
baxmışdım yaşlı,
amma qürurlu gözlərinə. Cəmi 37 yaşı
vardı o ananın mənə bu sözləri deyərkən.
19 yaşlı balasını, ilk övladını
qurban vermişdi bu vətənə. Elə balasının könüllü
hərb sənətini
seçməsindən, qərargah
rəisinin qohumu ola-ola Naxçıvandan Vətən müharibəsinə
könüllü qatılmasından
bəlli idi o ananın verdiyi tərbiyə. Özü də
Laçından idi.
"Balam anasının
ata-baba yurdunu azad edərək şəhid olub" - deyirdi.
Laçın demişkən, "Bir nəfəs qədər" tamaşasında da ananın adı Laçın idi - Vətənin anası Laçın (Gülnarə Abdullayeva). O da bütün şəhid anaları kimi ürəyi yaralı, başı dik, gözləri qürurlu idi. Balasının qanlı əsgər formasıyla, böyütdürdüyü şəkillərlə evinin divarını süsləsə də, bütün şəhid anaları kimi inanmırdı onun ölümünə. Gözləyirdi Laçın ana. Ümidlə, həsrətlə, intizarla, arzuyla, böyük inamla gözləyirdi Vətəninin qayıdacağını. Axı Vətən qayıdar! Necə ki, Qarabağ adlı vətənimiz 30 ildən sonra qayıtdı, onun da Vətən balası qayıdar! Beləcə də olur. Laçın ananın arzusu düz bir il sonra "gerçəkləşir". Qayıdır onun Vətən balası. Ananın bircə anlıq mürgüsündə belə olsa, oğlu və iki döyüşçü-şəhid yoldaşları gəlirlər. Gəlirlər desinlər ki, onlardan nigaran qalmayaq, onlar üçün üzülməyək. Gəlirlər desinlər ki, yerləri burdakından da qat-qat rahatdır, gözəldir. Bu xülya ananın heç zaman gerçəkləşməyəcək arzusu, bir ömürlük təsəllisidir.
Səhnə əsərində başqa bir ana obrazı da var. Əsərin əvvəlində Vətənlə birgə müharibəyə getmək üçün Səfərbərlik Xidmətində dava salan Azər müharibədən qazi kimi qayıdıb. Onun bədəni, demək olar ki, işləmir. Amma heç olmasa, nəfəsi üstündədir. Onun anası Zərifə (Əməkdar artist Naidə Orucova) qazi anasıdır, Laçının qonşusudur. O belə şəhid anasının ucalığı qarşısında müntəzirdir, qazi oğluna qulluqdan vaxt tapan kimi Laçın anaya qulluğa qaçır, onun ev işlərində kömək edir, tək qalmağa qoymur. Budur Azərbaycan qadınının, ana-bacısının ucalığı, şəhid adına, şəhid anasına sonsuz ehtiramı.
"Bir nəfəs qədər" tamaşası Vətən müharibəsinə həsr olunsa da, onu Azərbaycanı tarixinin ümumiləşdirilməsi kimi də qəbul edə bilərik. Nə çox tariximizdə qanla yazılan səhifələr, övladsız analar, yarsız sevgililər...
Yazımın son sözlərini isə mən yox, elə Laçın ana desin:
"Mənim əzizlərim, siz torpağı Vətən etdiniz. Əliyalın Şuşa qalasına dırmaşan qabar bağlamış barmaqlarınıza qurban olum, balalarım! Qanınız tökülən hər bir qarış torpaq hələ neçə-neçə Mübarizlər, Poladlar yetirəcək. İndi Xarıbülbül də başqa cür açacaq. Bundan belə Araz da, Həkəri də başqa cür çağlayacaq! O torpaq yenə gülüstana dönəcək. Haqqımız sizə halal olsun, igidlər! Rahat uyuyun, namusumuzun ləkəsini silən qəhrəmanlar! Siz bu Vətənin cənnəti uğrunda döyüşüb, o dünyanın cənnətini qazandız!”
Şahanə MÜŞFİQ
525-ci qəzet.- 2022.- 22 yanvar.- S.18.