Mahir kəşfiyyatçı, unudulmaz şəxsiyyət
Uzun illərdir
ki, Ulu öndər
Heydər Əliyevin şanlı nəsil şəcərəsi ilə
bağlı araşdırmalar
aparır və Azərbaycanın dövri-mətbuatında
bu mövzuda yazılar dərc etdiririk. Ümummilli lider Heydər
Əliyev haqqında onun uşaqlıq və gənclik dostlarının, qohumlarının,
eləcə də onu yaxından tanıyan insanların xatirələrini toplamışıq.
Bunları yubiley ərəfəsində
çap etdirməyi nəzərdə tutmuşuq.
Çünki əvvəlki yazılarımızı
çox maraqla qarşılayan oxucuların
bizə xeyli müraciətləri olub.
Onlar Əliyevlər ailəsində himayəyə
götürülən, böyüyən,
tərbiyə və təhsil alan
uşaqların sonrakı
taleləri ilə maraqlanırlar. Oxucuların
bu arzusunu nəzərə alaraq, həmin ailədə böyüyən qohum uşaqlarından biri - xeyirxah insan, mahir kəşfiyyatçı
Rzaqulu Hüseyn oğlu Quliyev və onun bacısı
Humay xanım haqqında, daha doğrusu, onların çətin, mənalı
həyat yollarından,
azacıq da olsa, söhbət açmaq istəyirik.
Rzaqulu Hüseyn
oğlu Quliyev 1915-ci ilin sentyabrında Zəngəzur mahalında
(qohumlarının dediyinə
görə, Şıxlar
kəndində) anadan olub. Bacısı Humay xanım
isə 1913-cü ildə
dünyaya göz açıb. Erməni daşnaklarının
1918-ci ildə Zəngəzur
mahalında törətdiyi
vəhşiliklər nəticəsində
Hüseyn kişinin də ailəsi qaçqınlıq ömrü
yaşayıb. Hüseyn Quliyevin
igid qardaşı 23 yaşlı Heydər bu döyüşlərdə
həlak olub. Bu amansız döyüşlərdə
kiçikyaşlı Humay
və Rzaqulu ataları Hüseyni və anaları Zərifəni də itiriblər. Ulu öndər Heydər Əliyevin bacısı Şəfiqə xanım
"Mənim anam"
kitabında yazır:
"Anamı qaçqın
düşmək ağrısından
daha çox sevimli qardaşının
ölümü yandırırdı.
Düz on beş
il anam bacı-qardaşlarının
sağ olub-olmamasından
xəbər tuta bilməyib. Bir gün isə ona qardaşı övladlarının sağ
olması xəbərini verirlər.
Özü nəql edirdi
ki, qardaşlarımın
ətrini yenicə tapdığım övladlarından
alanda elə bil dünyaya təzədən gəldim.
Məsmə, Səkinə,
Rzaqulu, Humay... Onlar anam üçün
artıq yoxluğa çevrilmiş bacı-qardaş
tapıntısına bərabər
sevinc idilər".
Yalnız aradan 15 il keçəndən
sonra İzzət xanım öz qardaşı uşaqlarını
- Məsməni, Səkinəni,
Rzaqulunu, Humayı... axtarıb tapdı. İzzət xanım qardaşı uşaqlarını öz
böyük ailəsinə
qəbul etdi. Kimsəsiz qalan bu uşaqlar
Əlirza Əliyevin və İzzət xanımın himayəsinə
sığındılar.
Humay xanımın və Rzaqulu Quliyevin ata babaları Cəfərqulu kişi
Comərdli nəslindəndir.
"Bacı" deyə çağırdıqları
İzzət xanım onların doğmaca bibiləri idi. Əliyevlər ailəsində sonsuz
mehribanlıq, qayğıkeşlik
görərək böyüyən
Rzaqulu orta məktəbdə təhsil
alır. 1929-cu ildə kənd təsərrüfatında əmək
fəaliyyətinə başlayır.
1929-cu ildən 1940-cı ilədək
müxtəlif idarələrdə
və təşkilatlarda
çalışan Rzaqulu
Quliyev keçmiş
SSRİ-nin nüfuzlu ali məktəblərində
təhsil alır.
1940-cı ildən 1944-cü ilədək hərbi komissarlıq və prokurorluq orqanlarında işləyir. 1944-cü ildən
Rzaqulu Quliyev Azərbaycan dövlət təhlükəsizliyi orqanlarında
işə başlayıb
və 35 il
bu orqanda nümunəvi xidmət edib. O, sıravi əməkdaşlıqdan iri
bölmələrin rəhbərliyinədək
yol keçib və polkovnik rütbəsi alıb.
Kəşfiyyatçı olduğu illərdə Şərurda, Ordubadda, Naxçıvanda və Bakıda Azərbaycanın
təhlükəsizliyi naminə
bacarığını əsirgəməyib. O, bütün
sahələrdə tapşırılan
işə yüksək
məsuliyyət hissi ilə yanaşıb, gücünü və biliyini, zəngin təcrübəsini xalqımızın
gələcəyinə sərf
edib.
Rzaqulu Quliyev ictimai-siyasi həyatda fəal iştirak edirdi. Xalq arasında yüksək
nüfuz sahibi idi. Buna görə
də o, dəfələrlə
şəhər və
rayon Xalq Deputatları
sovetlərinin deputatı
seçilib. O, "Qırmızı
Əmək Bayrağı",
"Şərəf nişanı"
ordenlərinə, bir çox medallara, Azərbaycan Respublikasının
fəxri fərmanlarına
layiq görülüb.
1979-cu ildə pensiyaya
çıxan Rzaqulu Quliyev "İnturist"
Ümumittifaq Səhmdarlar
Cəmiyyətinin Bakı
Şöbəsinin rəhbəri
vəzifəsində çalışıb.
O həm də o vaxtlar Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti yanında Xarici Turizm İdarəsi rəisinin müavini və Bakı Xalq Deputatları Sovetinin deputatı idi.
Həyat
yoldaşı Zərri
xanım ilə birlikdə bir oğul və iki qız böyütmüşdülər:
Hüseyn, Zərifə
və Aidə.
1982-ci ilin aprel ayında ağır xəstəlikdən sonra ömrünün 67-ci ilində
vəfat edən mahir kəşfiyyatçıya
Azərbaycanın yüksək
dövlət rəhbərləri
rəsmi qəzetlərdə
nekroloq imzalamışdılar. Həmin
nekroloqda deyilir: "Kəşfiyyat orqanlarında
məsul vəzifələrdə
Rzaqulu Quliyev operativ işi düzgün təşkil
etmək və şəxsi heyətlərin
səylərini başlıca
vəzifələrin yerinə
yetirilməsinə səfərbər
etmək bacarığı
ilə fərqlənmişdir.
Dövlət təhlükəsizliyi orqanlarında işlədiyi
uzun illər ərzində o, yüksəkixtisaslı
kəşfiyyatçı, bacarıqlı təşkilatçı
kimi yetişmiş, zəngin təcrübə
toplamış, təcrübəsini
cavan əməkdaşlara
səxavətlə öyrətmişdir".
Bu gün böyük
ehtiramla andığımız
Rzaqulu müəllimin
bacısı Humay xanım Naxçıvanın
yaxınlığındakı kənddə yaşayırdı
və nəvələrini
böyüdürdü. O da bu nəsilə məxsus bir adətə çox ciddi yanaşırdı: istəyirdi ki, qızı Fatmanın övladları əsl vətənpərvər kimi
böyüsünlər.
Qohumlarının dediyinə görə,
1972-ci ildə Humay xanımın vəfatına
ürəkdən ağrıyan
Rzaqulu müəllim təskinlik tapa bilmirmiş. O həm bacısını, həm
də uşaqlıq dostunu itirmişdi. Humay xanımın nəvələrinin
şəxsi albomlarında
onlarla bağlı çoxlu fotoşəkillər
də qorunub saxlanılır. Əlbəttə, onlar haqqında ətraflı yazmaq, o illərin hadisələrinə
qayıtmaq istərdik.
Azərbaycan xalqının sədaqətli oğlu, vətənpərvər, mahir kəşfiyyatçı Rzaqulu
Quliyevin adı və fəaliyyəti hər
zaman ensiklopediyalara,
sanballı nəşrlərə yazılmağa layiq şəxsiyyətdir. O,
Naxçıvanın qürur və inamla xeyir-dua verdiyi layiqli övladlardan biri kimi, bu gün
də ehtiramla anılan Rzaqulu
müəlllimin xatirəsi daima əziz tutulur.
Musa
RƏHİMOĞLU - QULİYEV
AMEA
Naxçıvan Bölməsi Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya
İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, tarix üzrə
fəlsəfə doktoru
525-ci qəzet.- 2023.- 11 aprel.- S.10.