Məktəbəqədər
təlim-tərbiyə: gələcək üçün zəruri
başlanğıc
AZƏRBAYCANDA
MƏKTƏBƏQƏDƏR TƏHSİL
MÜƏSSİSƏLƏRİ DAVAMLI ŞƏKİLDƏ
DÖVLƏTİN DİQQƏT MƏRKƏZİNDƏDİR
Son illər Azərbaycanın dövlət məktəbəqədər
təhsil müəssisələrinin (uşaq
bağçası) durumunun və səviyyəsinin yüksəldilməsi
yönündə ardıcıl addımlar atılır. Məlum
olduğu kimi, artıq xeyli vaxtdır ki, Bakı (bir qisim), Gəncə,
Mingəçevir və Bərdədəki bağçalarda
uşaqlara isti yeməklərin verilməsi ilə bağlı
pilot layihənin icrasına başlanılıb.
Elm və
Təhsil Nazirliyinin Ümumi və məktəbəqədər
təhsilin təşkili və idarə olunması şöbəsinin
müdiri Elnur Əliyevin dediyinə görə, əvvəl
bağçaya ərzaq verilirdi və oranın xidməti heyəti
yeməyi bişirib uşaqlara paylayırdı: "İndi isə
misal olaraq, bir ketrinq şirkəti qəbul edilən vahid
standartlara uyğun, əvvəldən
razılaşdırılmış menyu və qramajlarla yeməyi
bişirir və bağçalara təqdim edir. Artıq
yeməklərlə bağlı şəffaflıq yaranır
ki, heç bir müdaxilə yoxdur. Çünki
bəzən verilən ərzaqların hamısı
bişirdimi və ya uşaqların hamısına
çatırdımı sualları yaranırdı. İndi isə bilirik ki, uşağın
qarşısına uyğun kaloridə və miqdarda hazır
yemək gedir. Bu mənada ilkin təəssüratda pilot
layihə uğurlu modelə oxşayır. Bağçanın
mətbəxinin müəyyən istifadəsi var.
Çünki xidmət yeri yenə də bağçanın
özüdür. Bağçanın
özünün mətbəxində yeməklərin
hazırlanması bağçanın həcmindən
asılıdır. Misal olaraq, bir ərazidə
3 yanaşı bağça var, amma kiçik bağçada
mətbəx qurulması o qədər də əlverişli
olmaya bilər. Həmin bağçalar
üçün ketrinq daha sərfəli olar".
Elnur
Əliyev deyir ki, bu ilin sonuna qədər uşaq
bağçalarına isti yeməklərin verilməsi ilə
bağlı pilot layihənin qiymətləndirilməsi həyata
keçiriləcək. Qiymətləndirmənin
sonunda yekun qərar veriləcək. Hazırda pilot layihə
ilə bağlı tədqiqat gedir və ilkin
geridönüşlər müsbətdir: "Tədqiqatı
qısa zamanda bitirmək niyyətindəyik. Bundan
sonra valideynlər və bağça əməkdaşları
arasında sorğu edə, yaxud özümüz
bağçalarda monitorinq keçirə bilərik ki, bu istəyimiz
necə alınır. Yekun rəy əsasında
pilot layihənin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi
və ya təkmilləşdirilməsi barədə qərar
verəcəyik. Mingəçevir, Bərdə, Gəncə
və Bakıda bəzi bağçalarda layihə icra olunur. Müqavilə şərtlərində bütün
standartlar qeyd olunur. Bu da normativ hüquqi sənədlərə
əsasən, tərtib edilir. Aidiyyəti
dövlət qurumları qida ilə bağlı monitorinqlər
də aparır. Bağçalara yemək
verilməsi ilə məşğul olacaq ketrinq şirkətlərində
nöqsanlar aşkarlanacağı təqdirdə müvafiq
addımlar atılacaq".
Şöbə müdirinin dediyinə görə,
uşaqların düzgün inkişafında və gündəlik
rejimlərinin formalaşmasında, ictimai mühitə
alışmasında, sərbəstliyə öyrəşməsində,
ən nəhayət, məktəbə
hazırlığında bağçaların rolu əvəzsizdir. Məktəbəqədər
təlim-tərbiyə uşaqların gələcəyi
üçün zəruri bir başlanğıcdır. Uşağın bu dövrdə necə təhsil
alması və hansı təlim-tərbiyə üsulundan
keçməsi çox önəmlidir. Məktəbəqədər
yaş dövrü insan şəxsiyyətinin
formalaşmasına təsir göstərən əsas mərhələlərdən
biridir. Bu yaş dövrü
uşaqların sosiallaşması, böyüklər və
yaşıdları ilə daha çox ünsiyyət
qurması, mədəni vərdişləri mənimsəməsi,
mənəvi və estetik hisslərin oyanması
dövrüdür. Bağçalar da,
öz növbəsində, uşağın ətraf aləmlə
qarşılıqlı münasibətini təmin etməyə,
xeyirxah hisslər oyatmağa, əməkdaşlığa nail
olmağa qadir olan məktəbəqədər təhsil
müəssisəsidir.
Elnur Əliyevin dediyinə görə, hazırda 1-5
yaşlı uşaqların məktəbəqədər təhsil
müəssisələrinə (uşaq bağçaları)
cəlbi 35 faiz təşkil edir. Bu göstəricinin 2026-cı ilə
qədər 50 faizə çatdırılması
qarşıya məqsəd kimi qoyulub: "Bu il dövlət məktəbəqədər
təhsil müəssisələri (uşaq
bağçaları) ilə bağlı tədris
proqramının vahidləşdirilməsi məsələsi
diqqətdə olacaq. Bağçalarda öyrənmək
mühitinin yaxşılaşdırılması məqsədilə
bu il 150-dən artıq müəssisədə
xüsusi öyrənmə guşələri yaradılıb.
Müxtəlif öyrənmə istiqamətləri
üzrə yeni resurslarla yaradılan guşələr
üçün bağçalara tədrislə əlaqəli
vəsaitlər verilib, işçilərə təlimlər
keçirilib. Misal olaraq, əvvəl belə
idi ki, təmirli bağça var, amma fəaliyyəti zəifdir.
Bu səbəbdən müəllimlər də
uşaqlarla necə məşğul olacaqlarını bilmirdilər.
Bu nöqteyi-nəzərdən bağçaya
müəllimlər üçün proqramlarla yanaşı,
resurslar da vermişik. Guşələr ilkin mərhələdə
Bakı, Abşeron, Sumqayıt və Gəncədəki
bağçalarda yaradılıb, proses mərhələli
şəkildə növbəti illərdə də davam edəcək".
Şöbə müdiri vurğulayıb ki,
adlarını yazdırıb uzun müddət bağçaya
gəlməyən uşaqların xaric olunması ilə
bağlı müəyyən prosedurlar hazırlana bilər. Bununla bağlı normativ sənədlərə
düzəliş etməklə həll yolu axtarılır:
"Yay aylarında bağçalara qəbul prosesi
açılacaq. Bakı, Sumqayıt və
Abşeronda fəaliyyət göstərən elə uşaq
bağçaları var ki, 300-ə yaxın valideynlər
növbə gözləyir. Bu istiqamətdə monitorinq
aparılır: "Bu müddət ərzində davamiyyətə
baxılıb. Bəzi hallarda belə məlumat
daxil olur ki, növbədə gözləyənlər
çoxdur, amma adları yazılanlar bağçaya gəlmir.
Bağçalarda 75-85 faiz davamiyyət olur.
Yerdə qalan uşaqlar mütəmadi
bağçaya gəlmir. Ümumilikdə
monitorinq nəticələrinə görə bəzi
bağça müdirləri vəzifə öhdəliklərini
düzgün yerinə yetirə bilmir. Bu səbəbdən
çox sayda bağça müdiri işdən
çıxarılıb".
Bu il uşaq bağçaları ilə
bağlı tədris proqramının vahidləşdirilməsi
məsələsinin diqqətdə olacağını deyən
E.Əliyev vurğulayıb ki, plana əsasən bütün
bağçalar üçün konkret metodiki vəsait ilə
təmin olunmuş proqram veriləcək: "Bir sıra
hallarda bağçada tərbiyəçi-müəllimlərin
hazırlığı yüksək olmadığından nə
etməli olduqlarını elə də bilmirlər. Proqramın yanında onun metodiki vəsaitini verməyi
düşünürük. Həmin vəsait
olmadığından proses ağırdır. Bu ildən
başlayaraq hər il ən azı bir
yaş üzrə bunu tamamlamağı
düşünürük. Bu istiqamətdə
hazırlıq işləri davam edir. Sentyabr
ayına qədər tərbiyəçi-müəllimlər
və bağça müdirləri üçün konkret
proqram və metodik vəsait paketini bağçalara təhvil
vermək nəzərdə tutulub".
Elnur
Əliyevin sözlərinə görə, aparılan
araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, bölgələrdə
bir çox bağçaların ciddi təmirə ehtiyacı
var. Hətta bir sıra bölgələrdə
bağçanın açılmasına ehtiyac var və bu
istiqamətdə işlər aparılır: "Bu günə
qədər bağçaların çox vaxt qayğı mərkəzi
kimi başa düşüblər: "Hansı ki valideyni
çalışan uşaqlar burada qayğı ilə əhatə
olunur. Bütün elmi araşdırmalar isə
göstərir ki, bağçalar öyrənmə yeri
olmalıdır. Bundan başqa,
bağça tərbiyəçilərinin ciddi təlimlərə
ehtiyacı olduğu da bəllidir. Resurs
çatışmazlığı səbəbindən
uşaqların inkişafı ilə bağlı problemlər
var".
Onun
söylədiyinə görə, bu il
üçün Elm və Təhsil Nazirliyinə ayrılan
dövlət büdcəsi hesabına bir sıra
bağçalarda müşahidə kameralarının
quraşdırılması nəzərdə tutulur.
Standartlarda müşahidə kameralarının olması ilə
bağlı hər hansı müddəa yoxdur: "Lakin
bağçalara ümumi nəzarət və uşaqların
təhlükəsizliyi baxımından vacib amildir".
Elm və Təhsil Nazirliyinin Məktəbəqədər
təhsilin təşkili və idarə olunması sektorunun
müdiri İlahə Rəsulovanın dediyinə görə,
uşaq bağçalarında çalışan tərbiyəçi-müəllimlərin
sertifikasiyadan keçirilməsi ilə bağlı Elm və Təhsil
Nazirliyində işlərə başlanılıb. Bununla bağlı, ilk
növbədə, müvafiq normativ sənədlərin
hansı formada hazırlanması müəyyənləşməlidir:
"Bu istiqamətdə nazirlikdə işlərə
başlanılıb. Hədəf 2026-cı ilədək
bütün tərbiyəçi-müəllimlərin
sertifikasiyadan keçirilməsidir".
Elm və Təhsil Nazirliyinin Ümumi və məktəbəqədər
təhsilin təşkili və idarə olunması şöbəsinin
müdiri əlavə edib ki, uşaq bağçalarında
valideynlərdən pul tələb edilməsi halları olarsa,
aidiyyəti üzrə müraciət edilməsi xahiş
olunur. Çünki bu kimi faktlarla
qarşılaşdıqda ona dərhal reaksiya veririk. Bu kimi hallarla bağlı nazirliyə müraciətlər
olur və məsələ operativ şəkildə
araşdırılır.
O əlavə
edib ki, bu ilin ötən dövründə 18 bağça
müdiri işdə yol verdiyi nöqsanlara görə vəzifədən
azad olunub. Ötən il isə 14
bağça müdiri işdən çıxarılıb.
Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyevin 2021-ci ilin
dekabr ayının 20-də imzaladığı dövlət məktəbəqədər
təhsil sistemində idarəetmənin təkmilləşdirilməsi
haqqında sərəncama əsasən, yerli icra hakimiyyəti
orqanlarının (Bakı şəhəri üzrə
Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin, Gəncə
şəhəri üzrə Gəncə Şəhər
İcra Hakimiyyətinin) tabeliyində olan dövlət məktəbəqədər
təhsil müəssisələri (uşaq evləri istisna
olmaqla) Təhsil Nazirliyinin (hazırda Elm və Təhsil
Nazirliyi) tabeliyinə verilib.
Sevinc QARAYEVA
525-ci qəzet.- 2023.-15 aprel.- S.23.