"Qaraçı"
"Bir rəsmin
dedikləri" rubrikasının
budəfəki qonağı
sənətşünas Elariz
Nəhmədlidir. Onunla məşhur holland
rəssamı Frans Halsın "Qaraçı"
əsərindən danışmışıq.
Frans Hals 1580-ci ildə
Niderlandda anadan olub. O, yeni üslublu
rəssamlıq sənətinin
əsasını qoyan
və bədii istiqamətləri qruplaşdıran
yeganə holland rəssamı olub. Halsın yaradıcılığı Niderlandda
bədii məktəb
kimi öyrənilib, digər Qərbi Avropa ölkələrinin
incəsənətinə də
təsir göstərib.
Rəssam əsərlərində daha çox humanizm prinsiplərinə söykənir, mədəni
həyata və insana böyük dəyər verirdi. Halsın bir çox əsərləri bu gün də məhşurluğunu qoruyub
saxlayır.
- Elariz bəy, "Qaraçı" tablosunda
Hals yaradıcılığına məxsus hansı cəhətləri görürük?
- "Qaraçı" haqqında danışarkən
ilk növbədə onu
qeyd etmək istərdim ki, əsər akademik portretin sərtliyindən və təntənəli hərəkətsizliyindən tamamən
uzaqdır. Ümumiyyətlə, yüksək dairələrdə
yaxşı forma sayılan
duyğuların təsvirdə
olmaması Hals tərəfindən
tamamilə rədd edilir. Tarixi rəsmlər, dini mövzular, xüsusən də siyasi əsərlər rəssamın yaradıcılığının
əsasını təşkil
edirdi. Dövrün ictimai-siyasi problemləri,
dini müxtəlifliyi
və konkret inanc mövzuları onun əsas mövzuları idi. Elə bu əsərdə də "Qaçqın"
bir qız təsvir edilib. O, həm istehzalı, həm də qəmlidir.
- Bəs əsərin kompozisiyası haqqında nə deyə bilərsiniz?
- Əsərdə təsvir
olunan qızın buruq, qara saçları,
açıq, canlı
çöhrəsi var. O, izləyiciyə
baxmır, görünməz
həmsöhbətinin yanında
ona gülümsəyir. Qadın burada
inamsız təsvir edilib. O, istehza ilə şən baxır, onunla rəqabət aparmağı
təklif edir. Rəsmin arxa planı isə bulanıq təsvir olunub.
- Əsərin rəng
koloriti necədir?
- Əsərdə tünd
rənglərlə açıq
rənglər sanki həmahəngdir. Portretdə qadının üzü, sinəsi açıq-sarı
və ağ
rənglərlə, arxa
planda bulanıq fon boz və
qara rəng çalarlarının qarışığı
ilə, saçlar tünd qara, paltar isə narıncı və ağ rənglə verilib.
- Tablo hazırda harda saxlanılır?
- Tablo Halsın əksər əsərləri kimi məşhur Amsterdam muzeyində saxlanılır.
- Sizcə, bu rəsm bizə nə deyir?
- Hals həyatı sevirdi, bunu onun həm əsərlərində, həm də söylədiyi fikirlərdə görmək olur. O, təbiiliyi, köklü səbəbləri və təzahürləri təsvir edir, mənəvi normalarla məhdudlaşmırdı. Hals daha çox tək, ya da toplu portretlər yaradırdı. O, radikal şəkildə azad yanaşma ilə realizm tətbiq edən rəssam idi. Halsın rəsmlərində cəmiyyətin müxtəlif təbəqələri təsvir olunub: zabitlər, bələdiyyə başçıları, katiblər, yerli şura üzvləri, müğənnilər və s. Sözügedən sıralama ilə getsək, rəssamın qaraçı qızı təsvir etməklə bu ənənəyə sadiq qaldığını görərik. Tabloda əsas mövzu kimi dövrün haqsızlıqları ön plana çəkilib.
Aytac SAHƏD
525-ci qəzet.- 2023.- 29 aprel.- S.21.