Səsi ürəkləri kaman kimi titrədən
aşıq
Məktəb
yaradan, artıq klassikləşən ustad
aşıqlarımızın sənət dünyası zəngin
olub. Onların hər biri möhür vurduğu aşıq havaları məlahətli
səsi və təkrarolunmaz havaları ilə yaddaşlara həkk olunub.
Aşıq Şakirin "Şirvan
şikəstəsi"ni, "Nə bağ bildi, nə bağban", "Bala nərgiz" kimi havalarını unutmaq olarmı? Mən indi də onun
qeyri-adi səsinin, oxuduğu havaların xiffətini çəkirəm.
Borçalı Aşıq mühitinin
ən görkəmli nümayəndələrindən biri Aşıq Kamandarın "Baş müxəmməs"i, "Cığalı
təcnis"i, "Osmanlı
divanisi" indi də qulaqlarımda səslənir. Onun gur səsi məclisləri
təlatümə gətirirdi.
Tovuz Aşıq məktəbinin
yetişdirdiyi qüdrətli
saz-söz ustadı
İmran Həsənov ölkəmizdə
Koroğlu aşığı
kimi məşhur idi. Gədəbəy Aşıq məktəbinin
yetişdirdiyi Aşıq
İsfəndiyar Rüstəmov
"Baş sarıtel",
"Müxəmməs" və "Qaraçı havaları"nı oxuyanda
cəhcəhindən, qəlblərə
məlhəm olan səsindən doymaq olmurdu. Onlar görkəmli ustad aşıqlar kimi tarixə düşüblər.
Aşıq sənətindən
söhbət düşəndə
onlar mütləq yad edilir.
Belə
sənətkarlardan biri
də unudulmaz Əkbər Cəfərov
idi. Onun "Əkbər gözəlləməsi",
"Əkbər dübeyti"
aşıqların dillər
əzbəridir.
Aşıq Əkbərin oxuduğu
"Heydəri" havasını
hələlik az-çox
ona bənzər oxuyan başqa bir aşığımız
yoxdur. Bu, zil səs və ifaçılıq məharəti
tələb edən havadır. Əkbərin səsini dinləmiş hər bir kəs
deyə bilər ki, onun səsi möcüzə idi. O möcüzə səslə
o, müğənni də,
opera solisti də ola bilərdi.
Adətən aşıqlar zil,
orta və bəm kökdən birində uğur qazana bilirlər. Əkbər isə bu üç kökün hər birində məharətini
göstərə bilirdi.
Təsadüfi deyildir
ki, "Böyük dayaq"
və "Ögey
ana" filmlərində "Cəlili" və "Mirzəcanı" havalarının
ifası Əkbər Cəfərova həvalə
olunmuşdu.
Musiqi aləminə balabanla qədəm qoyan Aşıq Əkbər ustad aşıqlar Yusif Yusifov, sonra isə Mirzə Bayramov kimi görkəmli ustadları
müşayiət edirdi.
Aşıq sənətinin
sirlərini bu böyük ustadlardan öyrənir və aşıqlığa başlayanda
heç bir çətinliklə üzləşmir.
İstedadlı gənc
aşıq İmran Həsənovla
birgə ən ağır məclisləri
belə uğurla yola verirlər. Hər ikisi 1957-ci ildə Moskvada əvvəlcə Ümumittifaq,
sonra isə Tələbələrin və
Gənclərin VI Ümumdünya
festivallarının "Qızıl
medal"ına layiq görülüblər.
Aşıq Əsəd və
Aşıq Mirzədən
sonra Tovuzda səngiyən Aşıq
sənəti Əkbər
və İmranın sayəsində yenidən əvvəlki gəlhagəl
dövrünü yaşadı.
Obrazlı şəkildə
desək, Aşıq Əsəd və Aşıq Mirzə boşluğu Aşıq Əkbər və Aşıq İmran cütlüyü
ilə dolduruldu.
Aşıq Mikayıl Azaflı
şair fəhmi ilə bu məqamı
çox dəqiq tutmuşdur: "Əsədlə
Mirzədən sonra Əkbərlə İmran bu
sənətə gəlməsəydi,
aşıqlıq cılız
və ilhamı sönüklər tərəfdən
tamam məhv edilərdi".
Danılmaz faktdır ki, Əkbər-İmran
cütlüyü gənclərin
Aşıq sənət
aləminə meyl göstərməsinə, axınına
təsir göstərmişlər.
Aşıq Əkbər məktəb
yaratmışdır. Onun
davamçılarının səsi təkcə ölkəmizdə deyil, Güney Azərbaycandan da gəlir. Professor Məhərrəm
Qasımlının Mərkəzi
Televiziyada Aşıq
Əkbərin yaradıcılığına,
yalnız onun oxuduğu havalara həsr olunmuş maarifləndirici verilişi
deyilənləri təsdiqləyir.
Az qala Əkbərin özü kimi oxuyan nə qədər davamçıları
varmış.
Aşıq Əkbərin səsi,
oxuduğu havalar Ulu öndərimizin də diqqətini cəlb etmişdi. Tovuz rayonunda Respublika Üzümçülərinin
Zona Müşavirəsini keçirərkən
Aşıq Əkbərin
rəhbərlik etdiyi Tovuz aşıqları ilə görüşmüş,
bu ulu sənət barədə fikir mübadiləsi aparmışdı.
Novruz bayramı vaxtı Qoşa Qala qapısında Mikayıl Azaflının
"Ağarmayın, ay saçlarım,
amandı" aşıq
havasına qulaq asdığını və
mahnının ona dərin təsir etdiyini xatırlamışdı.
Onu da deyim ki, məndən cəmisi dörd yaş böyük olan Aşıq Əkbərlə dostluq edirdik. Mən Tovuza gedən kimi şəyirdi olmuş Aşıq Əlixanla axtarıb məni tapar və bığaltı gülümsəyərək deyərdi:
"Eloğlu, sənə
xudmani bir aşıq qonaqlığı
verməyə gəlmişik".
Belə
görüşlərin birində,
qardaşım Ələsgər
müəllimin evində
Aşıq Əkbər
Ulu öndərin onlarla
görüşünü yada saldı və dedi ki, Heydər Əliyevin Aşıq sənəti barədə
bilikləri bizi heyran qoymuşdu.
Yaşasaydı, 1990-cı ildə dünyasını
dəyişən əvəzsiz
sənətkarın 90 yaşını
qeyd edəcəkdik.
Təəssüflər olsun ki, onun kimi məşhur
aşığımız Şakir
Hacıyev kimi Əkbər Cəfərov
da sənətinin çiçəkləndiyi
bir dövrdə - 57 yaşında dünyasını
dəyişdi. Professor Məhərrəm
Qasımlının dediyi
kimi, görünür,
ürəklə oxuyanlar,
sənətini qəlbən
sevənlər çox
yaşaya bilmirlər.
Həssas duyğuların
fırtınası onları
sənət dünyasında
qərq edir.
Lakin nə qəm, belə xoşbəxt sənətkarlar heç vaxt unudulmur, xalqın qəlbində əbədi məskən salırlar.
Təsadüfi deyil ki, Qazax-Ağstafa
Regional Mədəniyyət İdarəsi Tovuz Rayon İcra Hakimiyyəti ilə birgə Aşıq Əkbər Cəfərovun adını
daşıyan Tovuz Mədəniyyət Sarayında
aşığın 90 illik
yubileyini təntənəli
şəkildə qeyd
edəcək. Bu tədbirin
özü də Aşıq Əkbər sənətinə verilən
qiymətdir.
Dövlətimiz aşığın xidmətlərini layiqincə
qiymətləndirib.
Tovuz Mədəniyyət sarayı
onun adını daşıyır. Tovuzda adına küçə verilib.
Aşıq Əkbər, eləcə
də Azərbaycan Ali
Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri fərmanı ilə təltif edilmiş, Azərbaycan SSR "Əməkdar
mədəniyyət işçisi"
fəxri ada layiq görülmüşdür.
İllərlə öncə "Əkbərin
bülbülü susduran
səsi" adlı geniş məqaləm çap olunmuşdu. Əkbərin sənətinə,
oxuduğu havalara bacardığım qiyməti
vermişdim.
Lakin deməmişdim ki, Aşıq Əkbər o azsaylı sənətkarlardandır ki, həm zil, həm orta, həm də bəm kökdə məharətlə oxuyur. Onun səs əlvanlığı adamı heyran edir. Heç şübhəsiz, buna görədir ki, Əkbər oxuyanda səsi ürəyimizi kaman kimi titrədir.
Qəzənfər PAŞAYEV
Respublika Ağsaqqallar
Şurası
İdarə
Heyətinin
üzvü,
Əməkdar elm xadimi, professor
525-ci
qəzet.- 2023.- 11 avqust.- S.6.