Kəmalə Ağazadə: "Küçə uşaqları mənə hücum etmişdilər...

...ONLARDAN BİRİNİN ANASI ONKOLOJİ XƏSTƏYDİ, O BİRİNİN İSƏ AİLƏSİ YOX İDİ"

Tanrı dünyanı xəlq edəndən bəri bəşəriyyət adlı bir varlıq böyüyüb, zamanı adladıb, müxtəlif quruluşlardan keçsə də, inkişafın zirvəsinə ucalsa da, yeri-göyü fəth etsə də, bu gün artıq texnologiyanın ağıla gəlməz sahələrini kəşf etsə də, insanlığın hər zaman bir həssas nöqtəsi dəyişməz olaraq qalıb - uşaqlar. O uşaqlar ki, onları görəndə əhvalımızın ən pis ovqatında belə, üzümüzə təbəssüm qonur, özümüzdə bir rahatlıq tapırıq. O uşaqlar ki, həyatın bütün gözəlliklərinə layiqdilər. O uşaqlar ki, ən saf, məsum varlıq olub biz böyüklərin qayğısına, sevgisinə, nəvazişinə möhtacdılar. Amma nə yazıq ki, bu, həmişə belə olmur. Doğulduğu gündən arzulanmayan, iki vəhşi xislətin elə vəhşi ehtirasından yaranan, işgəncə görən, orqan mafiyasının gəlir mənbəyinə çevrilən, dilənçiliyə sövq edilən, ağılları belə kəsmədən zorlanan, sığınacaqlarda rahatlıq tapan, uşaq evlərində böyüyən, bəlli bir yaşdan sonra çox vaxt taleyin ümidinə buraxılan uşaqlar. Çox incə məqama toxundum, deyilmi? Çünki bu mövzu demək olar ki, peşə fəaliyyətimin hər zaman mərkəzində olan ən ağrılı nöqtə kimi bu gün də qalmaqdadır. Bu, tək bizim deyil, bütün bəşəriyyətin qaysaq bağlamayan bir yarası olaraq elə qan ağlayacaq. Mövzuya elə belədən qayıtmadım. Bir müddət öncə sosial şəbəkələrdə bir kamera görüntüsü yayıldı. Bir qadın bir körpəni zibil qutusuna sanki bir tullantı kimi atıb getdi. Neçə gün gündəmi zəbt edən bu görüntülər araşdırılandan sonra məlum oldu ki, uşağı dünyaya gətirən məxluqun 15 yaşı var. Belə xəbərlər bəlkə də artıq adiləşib, amma buna adi baxmağı bacarmamışam heç zaman. Hər dəfə sosial şəbəkələr "15 yaşlı ana" yazarkən, özlüyümdə düşündüm ki, bəs bu 15 yaşlı "ana"nın "ana"sı 9 ay hara baxıb? Faktı diqqətimdə saxladığımdan izləməkdə davam edirdim. Və bu əsnada rastıma kiçik bir müsahibə çıxdı. "Zibil qutusu beşik ola bilməz" deyən müsahib Kəmalə Ağazadə idi. Onun uşaq və qadın problemləri ilə məşğul olduğunu, bir sığınacaq yaradaraq cəmiyyətin bu ağrılı sahəsində böyük işlər gördüyünü bilirdim. Çox düşünmədən onunla həmsöhbət olmaq qərarına gəldim.

Beləcə, budəfəki müsahibimiz "Azərbaycan uşaqları" İctimai Birliyinin sədri Kəmalə Ağazadədir.

- Narahat dünyanın çox narahat bir yolundasız...

- Mən çox yaxşıyam, işimi çox sevirəm, bu iş mənim həyat tərzim, yaşam tərzimdir.

- Bu yaşam tərzinə qədər gələn bir başlanğıc...

- Ziyalı bir ailənin ilk övladıyam. Valideynlərimin hər ikisi neft mühəndisi olaraq həmişə Vətənə xidmət ediblər. Daha çox xarici ölkələrdə işlədikləri üçün mən ziyalı nənə-baba himayəsində böyümüşəm. Müəllim ailəsində yetişdiyimdən gözümü açandan ətrafımda gördüyüm kitab-dəftər olub. Musiqiyə, sənətə ədəbiyyata olan sevgim böyüdüyüm mühitdən formalaşıb. Dünyanı sevməyi babamdan öyrənmişəm, coğrafiya müəllimi kimi. Onun söhbətlərindən daha çox kitab üzərindən coğrafi səyahətlər edərdim və özlüyümdə deyərdim ki, böyüyəndən sonra mütləq ölkələri gəzəcəyəm. Təbiəti, heyvanları çox sevmişəm və mənə həmişə maraqlı olub ki, görəsən, başqa ölkələrdə olan heyvanların rəngi necədir? Bəlkə də bu sevgidi mən regionları, müxtəlif ölkələri gəzməyə aparıb çıxardı. Bu, təbii ki, mənim vətəndaş cəmiyyətindəki fəaliyyətimlə, ixtisasca rejissor olmağımla da bağlı olub. Uşaqlıqdan mənim müsbət yönlü bir ortamda böyümüşəm. Dostlarıma bağlılıq, ailədə uşaqlara göstərilən sevgiyə münasibət, haqsızlığa qarşı etiraz bu ortamda öz əksini tapıb. Və yetişdiyim bu mühit mənim gələcək fəaliyyətimin təməlini qoyub deyə bilərəm.

- Aildən sonra gələn məktəb...

- Valideynlərimin işi ilə bağlı mən bir neçə dəfə məktəb dəyişməli olmuşam. Onlar hər hansısa bir ölkəyə işləməyə gedəndə mən də nənə-babama yaxın məktəblərdə təhsil almalı olurdum. Lakin buna baxmayaraq, həmişə məktəbin ən fəal şagirdi olmuşam. İndi düşünürəm ki, bu fəallıq, haqsızlığa qarşı sözünü deyə bilmək, əziləni müdafiə etmək, ayrı-seçkiliyə yol verməmək kimi prinsiplərim elə o vaxtlardan başlayıb. Mən o qədər pislikdən uzaq böyümüşdüm ki, heç kəs də bu xüsusiyyəti görmürdüm. Ta ki bir hadisə ilə üzləşməyənə qədər.

- Təxmin etmək olar...

- Bəli, olar, çünki onlar həmişə aramıza daxil olmağı bacarıb. 8-ci sinifdə oxuyurdum. Şərəf lövhəsi üçün məktəbin bir neçə nümunəvi şagirdinin şəklini istəmişdilər. Onların arasında mən də vardım. Şəklimi verdim, lakin üstündən bir müddət keçəndən sonra şəklimi o lövhədə görmədim. Dərs hissə müdiri düşmən tərəfin nümayəndələrindən idi. Onun otağına gəlib masanın üstündə öz şəklimi gördüm. Dedim ki, şərəf lovhəsində şəklim yoxdusa, olar onu götürüm? Cavabında dedi ki, yox, bu şəkil mənim masamın bəzəyi olacaq və bununla da, mənə olan münasibəti dolayısı yolla bildirə bildi. Və həyatımda ilk dəfə olaraq haqsızlıqla üzləşdim. Şəkli masanın üstündən götürərək cırdım və otaqdan çıxdım. Xırdalıqlara getmək istəmirəm. Bircə onu deyə bilərəm ki, bu hərəkətim haqsız, uydurma söz-söhbətlərə gətirib çıxararaq, nəticədə məktəbdən getməyimə və böyük bir travma yaşamağıma səbəb oldu. Və bu gün daha çox qız uşaqlarının müdafiəsində dayanmağımın səbəbi bəlkə də elə başlanğıcını ordan alıb. Mən uşaqları həmişə sevmişəm və həmişə də onların uğruna çalışmışam.

- Bu sevgiyə baxmayaraq, müəllimə olmadız...

- Peşə seçimimdə fərqli istiqamətlər vardı. Anam deyirdi tibb sahəsinə gedim. Babam deyirdi ki, coğrafiyanı mükəmməl bilirsən, onun yolunu davam edim. Nənəm istəyirdi ibtidai sinif müəllimi olum. Mən isə incəsənət universitetini seçdim. Gözəl müəllimlərdən dərs aldım. Tələbə yoldaşlarımın əksəriyyəti bu gün respublikada fəxri adlar daşıyan tanınmış mədəniyyət və incəsənət xadimləridir. Mən isə yaradıcılığımı uşaqlara həsr etdim. Bu gün əldə etdiyin uğurların çoxu həmin universitetdə formalaşıb. Uşaqlara sevgimin sərhədi heç vaxt olmayıb. Arzuladım ki, uşaq teatrı yaradım - yaratdım. Bir rəqs kollektivi istədim, onu da yaratdım. Get-gedə pedaqogikaya olan güclü marağım ikinci təhsil almağımla nəticələndi. İbtidai təhsilin metodikası ixtisasına yiyələndim, çünki qarşıma mütləq uşaqlarla işləmək kimi bir vəzifə qoymuşdum.

- Amma bugünkü işinizdən fərqli bir vəzifə...

- Ağır 90-cı illəri yaşayırdıq. Rejissor işləyirdim, yaratdığımız teatrda tamaşalar qoyurduq, tamaşalarda özüm də rollarda oynayırdım, uşaqlar üçün Yeni İl şənlikləri, Novruz bayramı tədbirləri düşünürdüm ki, bizim də bir qatqımız olsun, eyni zamanda da dolanışığımızı təmin edək. Lakin məni bugünkü işə, uşaq təşkilatına gətirən səbəblərdən biri məcburi köçkünlər oldu. İlk dəfə çadır şəhərciyinə tamaşa aparmışdım. Tamaşanın aktyorları hamısı uşaqlar idi və mən bu tamaşanı izləyən əlindən uşaqlığı alınan, üzündən-gözündən ağrı-acı, iztirab dolu bir məsumluq yağan uşaqları görəndə, artıq gözümdə heç bir tamaşa, tədbir qalmadı. Artıq qayıdanda yolboyu ancaq bir sual ətrafında düşünürdüm. Mən bu uşaqlar üçün nə edə bilərəm? 1997-ci ildə indiki təşkilata sədr seçildim. Bu uşaqların intellektini, dünyagörüşünü artırmaq, onları faciənin qurbanlarına çevrilməkdən qorumaq lazım idi. Müxtəlif inşa müsabiqələri təşkil etdik, onları yarışlara cəlb etmək kimi işlərə başladıq. Və mən təcrübəmə əsasən deyə bilərəm ki, bu ailələrin içində çətin tərbiyə olunan uşaqlara çox az rast gəldim. Hansı ki, bu uşaqların həyatı qaralmış, uşaqlıqları qorxulu bir yuxu kimi onları izləmiş, faciələr yaşamışdılar. Ona görə də bu ailələrin ayaqda qalması üçün əlimdən gələn hər şeyi etdim. Təxminən 2000-ci ilə qədər.

- Və istiqamət dəyişdi...

- Bəli, dəyişdi, çünki artıq çadır şəhərcikləri yox idi. Məcburi köçkünlər və qaçqınlar mənzillərlə təmin olunurdu, dövlət onların qayğısına kifayət qədər diqqət göstərirdi. Mən də istiqamətimi böyük şəhərlərdə formalaşan küçə uşaqlarına yönəltdim. Bilirsiniz, o zaman təşkilatın nəyi vardı? Birotaqlı balaca ofisi, iki kompüteri və iki işçisi. Bax, bu tərkibdə böyük orduya çevrilmiş küçə uşaqları ilə işləməyə başladıq. Bu işə qoşulmağımım bir səbəbi də vardı: həmin bu küçə uşaqları məni döymüşdülər.

- Maraqlı etiraf...

- Bunu heç vaxt gizlətməmişəm. O zaman rejissor işləyirdim və kütləvi tədbirləri əsasən mən hazırlayırdım. Həmin tədbirlər də atəşfəşanlığa qədər davam etdiyindən gec bitirdi. Belə tədbirlərin birindən yorğun-arğın qayıdırdım. Çox gec idi və evə təxminən 600 metr qalmış arxadan çantamı almaq üçün mənə iki nəfər hücum etdi. Çantamda da təşkilatın möhürü, iki manat pul və balaca bir telefon vardı. Məni möhkəm döydülər. Çantamı bərk qucaqladığımdan məndən əl çəkmirdilər. Xeyli müddət xəstəxanada yatdım, xəsarətim çox idi. Həmin o iki uşağı tapmışdılar. Xəstəxanada mənim ifadəmi almaq istəyəndə dedim ki, onları görməyincə izahat verməyəcəyəm, çünki hiss etmişdim ki, aldığım zərbələr böyük adamın gücündə deyil. Qarşıma 16-17 yaşlarında iki yeniyetmə gətirdilər. Onları araşdırmağa başladım. Evlərinə getdim. Birinin anası onkoloji xəstə, digərinin ümumiyyətlə ailəsi yox idi. Ailəsini soruşanda dedi ki, gözümü açandan boruların üstündə böyümüşəm. Məhz bu iki uşaq bizim ilk benefitsarlarımız oldu və işə belə başladıq. O iki yeniyetmə yüzlərlə küçə uşağını bizim təşkilata gətirdi. Onların tibbi, hüquqi, sosial, psixoloji problemlərinin araşdırılması istiqamətində iş apardıq, UNİCEF-in küçə uşaqları ilə bağlı hesabatını hazırladıq və dövlətə təqdim etdik. Bizim databeysdə onların sayı 7000 nəfərə çıxdı, əksəriyyəti də oğlanlar. Bu gün isə bu say 200-300 arasındadır. Dövlət bu istiqamətdə çox böyük işlər gördü. Aşkar etdiyimiz uşaqların sənədlərinin bərpası, psixoloji yardımlar, ailələrinə qaytarılması, təhsilə cəlb edilməsində ciddi işlər həyata keçirildi. Amma böyük problem onda idi ki, gələn uşaqla saat 8-9-a qədər məşğul olmaq imkanımız vardı. Ondan sonra isə uşağı yenə də küçəyə göndərirdik. Bu baxımdan 2006-cı ildə günərzi mərkəzi yaratdıq, onun ardınca da sığınacaq. Əvvəl iki, daha sonra üçotaqlı sığınacaqda ən ağır, ən çətin, 16-17 yaşlı yeniyetmələri idarə etmək özlərindən də çətin idi. Lakin biz bunu bacardıq. Və bu gün böyük nüfuzu olan bir sığınacaq kimi bizi hamı tanıyır. Gördüyümüz işlər, uşaq və qadınların müdafiəsinə xidmət edir. Ən böyük arzum bu uşaqlar üçün tam təminatlı bir sığınacaq binasının olmasıdır. Çünki bura pənah gətirən uşaqlar həyatımın bir parçasıdır. Əslində onlar mənə yox, mən onlara sığınmışam.

SÖZARDI: Kəmalə xanımla xeyli söhbət etdik. Eşitdiklərimin əksəriyyətini qələmə ala bilmədim. İstədim ki, duyduqlarım elə orada da qalsın. Çoxuşaqlı bir ailə təsiri bağışlayan bu sığınacaqda isti yemək də var, əyləncə də var, gəzintiyə getmək də. Hər səhər nəzarət altında dərsə gedən uşaqlar da var, çox erkən yaşından həyatı qaralsa da, gələcəyə ümidlə baxan da var. Və onlar hamısı tək bir insana sığınıb. O insana ki, ən çətin məqamda onlara sahib çıxaraq, qoynunda hər birinə yer ayıra bilib. Arzu edək ki, hər dünyaya gələn uşaq öz isti ocağında, öz isti ana qucağında hüzur taparaq xoşbəxt böyüsün.

Tamilla M-zadə

525-ci qəzet.- 2023.- 19 avqust.- S.13.