Liderlərin tanıdığı azərbaycanlı alim

 

Bu gün dünyanın nüfuzlu elm ocaqlarında, təhsil mərkəzlərində, aparıcı şirkətlərdə bir sıra azərbaycanlı alimlər, mütəxəssislər çalışır, yaşadıqları ölkələrin elminə mədəniyyətinə xidmət göstərir, eyni zamanda, Azərbaycan həqiqətlərini təbliğ edir, ümummilli məsələlərdə birlik həmrəylik nümayiş etdirirlər. Belə ziya sahiblərindən biri Ankarada iştirakçısı olduğum tədbirlərdə nüfuzu, davranışı, milli məfkurə ilə zəngin çıxışları, vətən sevgisi, türk sevdalı olması çox maraqlı ömür yolu ilə diqqətimi cəlb edən həmyerlimiz, müdafiə sənayesi üzrə tanınmış mütəxəssis - Ankara şəhərindəki Bilkənd Universiteti Nanotexnologiya Araşdırma Mərkəzinin baş elmi işçisi, Türkiyə Azərbaycan Dostluq Əməkdaşlıq Həmrəylik Xeyriyyə Cəmiyyətinin Qəyyumlar Şurasının üzvü, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Mükafatı laureatı, Əməkdar elm xadimi, professor Əmirulla Məmmədovdur.

Bu böyük zəka sahibinin yola saldığı onillikləri zaman-zaman öyrəndikcə, əminliklə bu qənaətə gəldim ki, o, şərəfli ömrünün bütün dönəmlərində özünü, şəxsi mənafeyini deyil, xalqının, millətinin gələcəyini, türk dünyasının tərəqqisini düşünüb. Milli səviyyədə elmin rolunu yüksəltməklə yanaşı, elmin cəmiyyətin inkişafına təsirinin artmasına dəyərli töhfələr verib, dünyanın müxtəlif ölkələrində vətəni Azərbaycanın adına başucalığı gətirib.

1946-cı ildə anadan olan Əmirulla Məmmədov 1953-cü ildə Bakı şəhərindəki 44 saylı məktəbə qəbul olub. O, hələ orta məktəb illərindən əla qiymətlərlə oxuması, yuxarı sinif, hətta ali məktəb proqramı üzrə məsələləri həll etməsi, intizamlı davranışı ilə diqqəti cəlb edib, parlaq gələcəyinə ümidlər bəslənilib. Əmirullanın təhsildə müvəffəqiyyəti, riyaziyyat, fizika, kimya kimi dəqiq fənlərin öyrənməsindəki uğurları nümunə göstərilib. O, orta təhsilini 1963-cü ildə 57 saylı fəhlə-gənclər məktəbində başa vurub. Bu məktəbdə oxuyarkən gündüz maşınqayırma zavodunda tornacı şagirdi sonra isə tornacı kimi əmək fəaliyyətinə başlayıb.

Əmirulla humanitar fənlərə laqeyd olmayıb, hələ orta məktəb illərindən ictimai-siyasi prosesləri izləyib. Tək uşaq nəşrlərinin deyil, "İzvestiya", "Kommunist", "Vışka" s. kimi nüfuzlu qəzetlərin oxucusu olub. Hələ orta məktəbin aşağı siniflərindən L.Tolstoyun, F.Dostoyevskinin, A.Puşkinin əsərlərini mütaliə edib. Onun orta məktəb illəri Stalinin ölümü ilə əlaqədar mürəkkəb keşməkeşli dövrə təsadüf etsə , Əmirullanın hələ gənc yaşlarından aydın məqsədyönlü düşüncəsi, saf mənəviyyatı onun işıqlı gələcəyinə uğurlu yollar açıb.

1963-cü ildə Əmirulla Məmmədov Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) fizika fakültəsinə qəbul olunub. Ali təhsil aldıqdan sonra əsgəri borcunu yerinə yetirən gənc Əmirulla Azərbaycan Dövlət Universitetinin fizika fakültəsinin "Yarımkeçiricilər fizikası problemi" elmi-tədqiqat laboratoriyasında işləməyə başlayıb. Burada o, yeganə əməkdaş idi ki, xüsusilə məxfi dövlət üçün strateji əhəmiyyət daşıyan məlumatları oxumaq hüququna malik olub.

Əmirulla Məmmədov 1974-cü ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının Leninqrad şəhərindəki (indiki Sankt-Peterburq) Fizika-Texnika İnstitutunun "Bərk cisimlər fizikası" üzrə ixtisaslaşdırılmış elmi şurasında "Seqnetoelektrik materialların optiki elektrooptiki xüsusiyyətləri" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edib.

1970-ci illərdə Əmirulla Məmmədov elmi fəaliyyəti ilə bağlı Leninqrad Rostov şəhərlərində ezamiyyətdə olarkən, o, amerikalı mütəxəssislərin diqqətini cəlb edib. Azərbaycanlı alimin elmi potensialı elə bir maraq doğurub ki, onun haqqında ABŞ prezidenti C.Forda ətraflı məlumat verilib, müdafiə sənayesi üzrə məhsuldar bir alim kimi tanınan Əmirulla Məmmədovun Amerikaya gəlməsinin vacibliyi vurğulanıb. Qaldırılan məsələnin əhəmiyyətinin dərk edən ABŞ prezidenti C.Ford Moskvada olarkən rəsmi məktubla SSRİ-nin rəhbəri L.İ.Brejnevdən şəxsən xahiş edib ki, Əmirulla Məmmədovun onun ölkəsinə ezam olunması təmin edilsin. L.İ.Brejnev isə məsələnin müsbət həll olunması üçün tapşırıq verib. Müvafiq sənədlərin hazırlanması ilə bağlı bir neçə ildən sonra Əmirulla Məmmədovun Amerika səfəri reallaşıb.

1978-1979-cu illərdə ABŞ-ın Nebraska, Viskonsin, Stənford universitetlərində elmi ezamiyyətdə olan Əmirulla Məmmədov ABŞ-ın atom enerjisi üzrə komissiyasının rəhbəri D.Linç, ABŞ Hərbi Dəniz Donanmasının Sualtı Silah Araşdırmaları Mərkəzinin Maykelson laboratoriyasının rəhbəri V.Ren digər nəhəng elm adamları ilə görüşüb. Qapalı müəssisələrdə olması Əmirulla Məmmədovun elmi dünyagörüşünü daha da zənginləşdirib. O, burada son dərəcə önəmli elmi araşdırmalar aparmağa nail olub. ABŞ-da olarkən yalnız elmə xidmət etməyi, siyasi yetkinliyi sayəsində Əmirulla Məmmədovda onu daim nəzarətdə saxlayan SSRİ DTK, ABŞ MKİ heç bir "qüsur" aşkar edə bilməyib.

ABŞ-dan qayıtdıqdan sonra dosent Əmirulla Məmmədov Azərbaycan Dövlət Universitetinin fizika fakültəsinin elmi-tədqiqat laboratoriyasında fəaliyyətini davam etdirib çox keçməmiş - 1980-ci ildə Yaponiyanın Kyuto Universiteti Tsukubo "Faton" fabrikindən dəvət alıb bu müəssisələrdə çalışıb. Əmirulla Məmmədov Yaponiyada da bilik səviyyəsi, bacarığı, geniş dünyagörüşü, zəhmətsevərliyi, seçdiyi sahəyə böyük məhəbbəti ilə diqqəti cəlb edib.

1982-ci ildə doktorluq dissertasiyası hazır olsa da, Əmirulla Məmmədov bir sıra bürokratik əngəllərə məruz qaldığından, dissertasiyasının müdafiəsi ləngiyib. Bir an mübarizədən çəkilməyərək, yüksək dözüm, əzm mətanət nümayiş etdirərək, az qala SSRİ-nin ən böyük şəhərlərini dolaşdıqdan sonra nəhayət ki, 1988-ci ildə Riqa Universitetinin ixtisaslaşdırılmış şurasında yeganə azərbaycanlı olaraq optika ixtisası üzrə dünya elminə bəhrələr verərək Azərbaycan elminin növbəti qələbəsinin təcəssümü olaraq müvəffəqiyyətlə doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib.

1988-ci ildə Azərbaycan SSR-in elm sahəsində Dövlət mükafatına layiq görülən Əmirulla Məmmədov 1989-cu ildə professor elmi adını alıb 1990-cı ildə İtaliyanın "La Sapiyenze" Universitetində mühazirələr oxumağa dəvət olunub. Buradan isə "Türk Dünyası Araşdırmalar Vəqfi"nin rəhbəri, professor Turan Yazqan tərəfindən Türkiyəyə dəvət alıb. Beləliklə, 1991-ci ildən Əmirulla Məmmədov həyatını qardaş Türkiyəyə bağlayıb. Öncə Adana şəhərindəki Çukuroba Universitetində əmək fəaliyyətini, elmi axtarışlarını davam etdirib. Adanada fəaliyyət göstərdiyi illərdə Əmirulla Məmmədov "Türk Dünyası Araşdırmalar Vəqfi"ndə Türkiyənin rəhbər simaları olmuş Süleyman Dəmirəl, Turqut Özal, Nəcməddin Ərbakanla tələbə yoldaşı olmuş, çox geniş çevrəyə malik Turqut Öztaçkın ilə tanış olub.

Əmirulla Məmmədovun elmi potensialını yüksək qiymətləndirən Turqut Öztaçkın azərbaycanlı alim haqqında o zamankı prezident Turqut Özalı məlumatlandırıb. Hərbi sənaye kompleksində əhəmiyyətli araşdırmaları olan Əmirulla Məmmədovdan istifadə etməyin məqsədəuyğun olmasını bildirib. Həmin məktubdan sonra Əmirulla Məmmədov Türkiyənin hərbi-sənaye kompleksində aparıcı şirkətlərdən biri olan "Aselsan"a ezam olunub, oxuduğu mühazirələrlə diqqəti cəlb edib. Çox keçməmiş Əmirulla Məmmədov "Aselsan"a işə dəvət alıb. Xarici vətəndaşların ikinci bir yerdə işləməsinə Türkiyə qanunvericiliyində məhdudiyyət olmasına baxmayaraq, Türkiyənin o zamankı Baş naziri Süleyman Dəmirəlin imzaladığı xüsusi qərarla Əmirulla Məmmədov "Aselsan"da gecə görmə sistemləri, istiliyə həssas kameralar, onların təkmilləşdirilməsi s. ilə bağlı elmi məsləhətçi kimi əmək fəaliyyətinə başlayıb.

1992-ci ilin oktyabrında Azərbaycanın Prezidenti Ə.Elçibəy Ankarada rəsmi səfərdə olarkən "Aselsan"ın əməkdaşı Əmirulla Məmmədovla görüşüb.

Bir sıra alimlərin yetişməsində gərgin əməyi olan Əmirulla Məmmədov 2011-ci ildə Çukuroba Universitetindən təqaüdə çıxıb Ankara şəhərindəki Bilkənd Universiteti Nanotexnologiya Araşdırma Mərkəzində işləməyə dəvət olunub bu gün orada elmi fəaliyyətini uğurla davam etdirir.

Dövlət mükafatı laureatı, Əməkdar elm xadimi, professor Əmirulla Məmmədov Türkiyə Prezidenti yanında Təhlükəsizlik Xarici Siyasət Şurasının üzvü, professor Aygün Attarın rəhbərlik etdiyi Türkiyə-Azərbaycan Dostluq,  Əməkdaşlıq Həmrəylik Fondunun üzvü olaraq onilliklərdir ki, Türkiyədəkı Azərbaycan diasporu ilə fəal aparır. O, xalqımızın zəngin mədəni irsinin təbliği, Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması, müxtəlif ölkələrin ictimai siyasi dairələri ilə əlaqələrin yaradılması istiqamətində yorulmadan çalışır.

44 günlük Vətən müharibəsi başlayan gündən etibarən Azərbaycanda xaricdə yaşayan bütün həmvətənlərimiz kimi Əmirulla Məmmədov da Vətənindən gələn ən kiçik qələbə xəbərlərinə belə, nəhayət, müzəffər ordumuzun böyük qələbəsinə uşaq kimi sevinib. Rayon, kənd qəsəbələrimizin azad olunması qəlbindəki qüruru, inamı daha da gücləndirib.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə elm, mədəniyyət, incəsənət jurnalistika sahəsindəki nailiyyətlərinə, Azərbaycan diasporunun inkişafındakı xidmətlərinə görə Əmirulla Məmmədov 2016-cı ildə "Əməkdar elm xadimi" fəxri adına layiq görülüb. 2022-ci ildə isə Bilkənt Universitetinin professoru Əmirulla Məmmədov xalqlar arasında dostluğun möhkəmləndirilməsi Azərbaycan diasporunun inkişafı sahəsində xidmətlərinə görə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə "Dostluq" ordeni ilə təltif olunub. Dünya Azərbaycanlıları V Qurultayının iştirakçısı olan professor Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən "Dostluq" ordeni ilə təltif olunmasını böyük şərəfə layiq görülmək kimi qiymətləndirib. Əmirulla Məmmədov ordenin məhz Şuşa şəhərində təqdim olunmasına yüksək dəyər verib.

Fundamental xarakterli tədqiqatlarları, prinsipiallığı, işgüzarlığı, insani keyfiyyətləri siyasi mövqeyinə görə böyük nüfuza malik, Azərbaycanın adına daim şərəf gətirmiş professor Əmirulla Məmmədova ömrünün müdrik çağında daha yüksək zirvələri fəth etməyi arzulayırıq.

 

 

Hikmət XUDİYEV (CƏMİLZADƏ),

Əməkdar jurnalist, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, istefada olan polkovnik

525-ci qəzet.- 2023.- 26 avqust.- S.13.