Səni Allaha həvalə edirəm

Esse

Düşüncələr ipsiz-sapsız olduğu üçün azaddır, deyirlər, məncə, dəlidir.

- Sizcə, bu, alqışdırmı, yoxsa qarğış?

- Qarğış.

- Niyə?

- Səni Allaha tapşırıram - deməkdir.

- Bunun Allahın nəzəri üstündə olsunla nə fərqi var ki?

- Birincidə Allahın ədalətinə buraxıram deməkdir.

- Aha. O zaman haqlısansa, bunu da alqış saymalısan, düz demirəmmi?

- Axı, qarşındakının qarğışına görə haqsız olduğuna inanırlar.

- Sən də Allahın ədalətinə inanırsan.

- Amma onun ədalətinin də yerdə təcəlli tapdığı az olur.

- Yaratdığı dünya ədalətsizdirmi, deyirsən?

- Dünyanı yönəldənləri ədalətsizdir - deyirəm.

- Siz ədalətlisinizmi?

- Mən Adiləm.

- Adınız Adil. Adil olmasaydı nə olurdu?

- Arif.

- İşarədən qanan deyirsiniz. Və nəyə işarə etdiyinizi anlatmaq istəyirsiniz. Ya Arif olmasaydınız. O zaman da Alim olurdunuz.

- Bilmirəm. Alim olmaqla arif və adil olmaq arasında fərq var.

- Fərqi nədir? Alim adil və arif olmaya bilər, yəni?

- Nisbidir. Yəni mütləq deyil.

- O zaman o alim...

- Alim elmə bir şey verir, elə verməsə də.

- Elmin tərəqqisi elə-millətə, insanlığa xidmət üçündür demirikmi?

- İnsan üçündür. İnsanlıq bir başqadır. Bir üstüdür insanın.

- Bir altı nədir, zaman?

- Köləlik, mütilik, ya da istibdad, qəddarlıq.

- Qəddarsınızmı?

- Baxır kimə və nəyə qarşı.

- İstibdada, köləliyə, haqsızl

ığa...

- Qəddarlıq hər iki halda səsləndiyi kimi qəddar kəlmədir. İnsan olan və insanlığı olan qəddar olmaz. Barışmaz olar.

- Barışmazsınızmı?

- Sizə bir şey deyimmi? İnsanlar və insanlıq bir yerdən sonra təəssübdən təəssüfə keçir.

- Hansı yerdən sonra?

- Qənimətdən sənə də pay düşən yerdən...

- Yəni oğruluğuna səni şərik edərlərsə, bütün prinsiplər sıfırlanır deyirsiniz. Hansı təəssübə təəssüf etmisiniz?

- Vətən təəssübündən başqa bir çox şeyə.

- Ana sevgisinə, məsələn.

- Xeyr! Əsla. O da Vətəndir. Doğulduğun qucaqla doğulduğun ocaq ayrılmazındır sənin.

-Amma bəzən doğulduğuna təəssüf edirsən.

O da ətrafın münasibətindən doğandır. Adilliyin, arifliyin, alimliyin... ucuzlaşdırıldığı mühitə üsyanındır.

- Bəs çıxış yolu?

- Allaha həvalə etmək!

- Amma onun da ədalətinin təcəllisi...

- Onun ədaləti bəzən gecikər, amma...

- ...Amma mütləqdir deyə bilmirsiniz.

Çünki fani olan bizik. Onun mütləq olduğunu belə anlamayan cahil olan da.

- Hər kəsmi?

- Xeyr. Dünya Adil, Arif və Alimlərdə sərhədlənmir. A-dan Z-yə nə qədər hərf var... O hərflərdən yaranan nə qədər söz. O sözlərdən yaranan nə qədər cümlə-cahan.

- Ümumiyyətlə...

- Xüsusi ilə...

- Mücərrəd.

- Təəssüblə təəssüf arasındakı bir hərf dəyişikliyi ilə mənanı bu qədər uçuruma aparan sözü yaradan siz deyilsinizmi?

- Siz?

- Yəni siz, biz, insanlar. Madam insan yarada bilirsiniz, insanlıq da qatın içinə bir az.

- Dünyanı xilas edəcək gözəlliyə nə deyirsiniz?

- Bunu da hərfi mənada anladıblar, ya da anlayıblar. Bəzən dağıntını gözəl təsvir edən rəssam fırçasından çıxan tabloya da gözəl deyirik. Sənətin gözəlliyi. İçində nə faciələr daşıyır, amma kim bilir.

- Paradoks.

- Bayaqdan anlatmaq istədiyim də budur. Dünyanı dualizm fəlsəfəsi ilə yaradan - ağ-qaraya gecə-gündüzü assosiasiya edən mən deyiləm.

- Bu qədər sadə, yəni.

- Xeyr. Bu qədər qarışıq və mücərrəd olmasına rəğmən, bəsit...

Tünzalə VƏLİQIZI

Moskva

525-ci qəzet.- 2023.- 16 fevral.- S.11.