"Mədəniyyət"in "Güzgü"sündə
nələr əks olunur?
PROQRAMIN SSENARİ
MÜƏLLİFİ TURAN UĞURLA SÖHBƏT
Son zamanlar heç də ürək açmayan, hətta bəzən öz durumu ilə insanı bədbinliyə düçar edən telekanallarımızda arada
nəfəslik kimi, öləzimiş ümid
işığı kimi
sanballı, baxımlı
verilişlərə rast
gəlirik. Bu istiqamətdə
Azərbaycan Dövlət
Televiziyası və
"Mədəniyyət" kanalının xüsusilə
fərqləndiyini, evimizdəki
televizorları "lazımsız
qutu" olmaqdan xilas etdiyini deyə bilərik. Bu kanalın baxımlı verilişlərindən biri
də "Güzgü"dür.
Müsahibimiz də elə həmin proqramın ssenari müəllifi olan, AzTV-nin "Xüsusi layihələr studiyası"nın
böyük redaktoru şair Turan Uğurdur.
- Turan bəy, istərdik söhbətimizə
televiziyamızın indiki
vəziyyəti ilə
başlayaq. Sizcə, kanallarda əsasən nə çatışmır?
- Fikrimcə, bu suala yalnız "televiziyalarda nə çatışmır?" kontekstində
cavab versək, heç bir qənaətə gələ
bilmərik. Çünki
televiziya ayrıca bir ada deyil,
burada baş verənlər cəmiyyətdə,
məmləkətdə və
bəşəriyyətdə gedən proseslərin fonunda dəyərləndirilməli,
əlbəttə, bütün
naqisliklərə, çatışmazlıqlara,
problemlərə qlobal
şəkildə baxılmalıdır.
İnanın, küçədə
gedərkən gözümüzə
sataşan hansısa bir mənfi nüans da, yaxud ucqar bir dağ
kəndindəki Tükəzban
nənənin (şərti
deyirəm) problemləri
də bizim işimizə təsirsiz ötüşmür. İlk baxışdan
cavabım təəccüblü
görünə bilər.
O ki qaldı lokal şəkildə məsələyə
baxmaq, onda qeyri-peşəkarların, diletantların
bizim sferada meydan sulaması, nəinki televiziya jurnalistikasından, ümumən
dünyadan bixəbərlərin
bizim sahədə işləməsi, bəzi
hallarda isə rəhbər vəzifələrdə
təmsil olunması televiziya kanallarının
bu günə düşməsini şərtləndirib.
Çalışdığım Azərbaycan Televiziyasında
redaktorluq və rejissura məktəbi keçən televiziyaçılar
hələ də fəaliyyət göstərdiyindən,
sadaladığım neqativ
amillər AzTV-yə az təsir edir.
Unutmayaq ki, 67 illik bir ənənəyə
malik olan məbədə
mənfi tendensiyaların
tez, sürəkli şəkildə təsir
etməsi asan məsələ deyil. Bir çox özəl kanallarda isə etika və estetikadan
min kilometr uzaq insanların çalışması
qətiyyən qəbuledilməzdir.
- Son zamanlar maraq yaradan verilişlərdən
biri "Güzgü"dür
ki, ssenari müəllifi
sizsiniz. Verilişin yaranma ideyasından və məqsədindən
danışaq.
- "Güzgü"
verilişindən öncə
"Sətirlər" proqramına
toxunmaq istərdim.
2019-cu ilin yanvarında Dövlət Televiziyasının
rəhbərliyinə yeni təyinat
oldu, köklü islahatlar aparıldı. İnsafən demək lazımdır ki, sədrimiz
Rövşən Məmmədov
olmasaydı, bu cür rəngarəng, maraqlı verilişlər
ərsəyə gəlməyəcəkdi.
O, özü ilə azad mühit, müəyyən sərbəstlik
gətirdi. Bilirsiz ki, yaradıcı iş də azadlığı sevir. Tez bir zamanda köhnə verilişlərin, zəmanəmizə
uyğun tempdə olmayan proqramların qapadıldığını və
yeni layihələrin gerçəkləşməsini
gördük. Rövşən
müəllimin sədr
kimi təyinatından
cəmi 15-20 gün sonra mənə də bədii-ədəbi
veriliş, ədəbiyyatla
bağlı layihə
hazırlamağı həvalə
etdilər. Yəqin
ki, şairliyimdən agah
olduqları üçün
ilk ağıllarına mən
gəlmişəm. Bu mənada
ədəbiyyat sevdalısı
olduğumu bilən, mənə bu verilişi təqdim edən kolleqalarımı
da unutmuram. Anındaca
Xalq artisti, füsunkar aktrisamız
Mehriban Zəkini dəvət
etmək keçdi könlümdən. Onun ifa tərzi, səsi, ürəyinin mənim ssenarilərimlə
səsləşəcəyini təxmin eləmişdim və yanılmadım. Tezliklə Mehriban xanımla
görüşdük və
başa düşdük
ki, biz artıq tandemik.
Belə də oldu. Bütün ssenarilərimin "stund up"ları və kadrarxası mətnlərini
Mehriban xanım ifa edib. Bundan əlavə
30-a yaxın şeirimi
səsləndirib ki, ona
mən də borclu qalmadım. Yazdığım "Mehriban Sətirlər"
şeirini onun doğum günündə
özünə təqdim
etdim və efir vasitəsilə özü də bu şeiri ifa
etdi. "Sətirlər"in
ərsəyə gəlməsində
verilişin redaktoru, yazıçı Azər
Qismət də böyük rol oynadı. Mövzuları həm də onunla məsləhətləşir,
redaktor kimi təcrübəsi və fəhmi ilə hər buraxılışda
bəndənizə yardımçı
olurdu. Rejissorumuz Bəhram Yaqublu da tezliklə əlvan rejissor işlərini ortaya qoydu. Qısa
zaman kəsiyində vahid
bir komanda olduq. Aparıcı Mehriban
Zəki, ssenari müəllifi bəndəniz,
redaktor Azər müəllim və rejissorumuz Bəhram Yaqublu ilə uzun-incə bir yol qət etdik.
Sərasər 3 il ərzində,
108 orijinal buraxılışı
izləyicilərə təqdim
etdik. İnanılmaz reaksiya oldu. Televiziyadan küsüb gedənlərin əksəriyyəti
geri döndü, şirkətin ünvanına
məktublar gəldi.
İndi hansı dövrdür
ki, ənənəvi məktub
yazsınlar?! Amma yazdılar,
xatırlayıram Xudatdan
gələn məktubda
ahıl bir tamaşaçımızın necə təəssüratları
əksini tapmışdı.
İzləyicilər harada
görürdülər bizimlə
"Sətirlər" deyib
sonra salamlaşırdılar.
Mehriban Zəkiyə həsr
etdiyim şeirin ilk misrasını əzbər
deyən iş yoldaşlarımız var.
"Sən nadidə xanımsan, yer üzünün təkisən"
deyib şeirimi xatırlayanlar, xoş niyyətdə bulunanlar da tapılır. 3 il müddətində
həm dünya, həm Azərbaycan ədəbiyyatından nümunələri
izləyicilərə təqdim
etdik. Yeniliklərdən
biri də o idi ki, vaxtilə televiziyalardan küsən azman şairləri, yazıçıları yenidən
dəvət etdik. İncikləri özümüzlə
barışdırdıq. İnanın,
onları görmək
tamaşaçılara da xoş
oldu. 44 günlük zəfər savaşımızda
"Vətən qoxulu
misralar" rubrikasını
açmaqla ordumuza sözümüzlə dəstək
olduq. Həmin rubrikanın - Şuşa,
Ağdam, Füzuli, Qubadlı, Laçın buraxılışlarını coşqu ilə təqdim etdik. 2019-2022-ci illərdə 108 veriliş
tamaşaçıya təqdim
olundu. Verilişlərin
də insanlar kimi bioqrafiyası, ömrü, taleyi olur. 3 ilin tamamında
"Sətirlər" verilişinin
balansında "Güzgü"
yarandı. Bu veriliş
isə Mehriban Zəkinin
ideyası ilə ortaya çıxdı. O düşündü ki, həmişə
aparıcılar sənət
adamlarını sorğuya
çəkir, bu dəfə əksinə olsun. Belə də oldu. "Güzgü"də peşələrin
yerdəyişməsi baş
verdi. "Görək
özümüzü başqasının
yerində necə ifadə edirik?" prinsipi konsepsiyanın əsasını təşkil
etdi. 2022-ci ilin martın 10-u ilk buraxılışımız
efirə getdi.
İlk müsafir yazıçı-publisist
Elçin Şıxlını
təyin etdik ki, həm də ondan "Güzgü"
adına görə halallıq alaq. Halallığını verdi
və başladıq.
Bir neçə ay ərzində
izləyici topladı veriliş. Xalq yazıçısı Anarla,
Xalq şairi Ramiz Rövşənlə, yazıçı-publisist
Elçin Şıxlı
ilə, sonuncu efirə gedən buraxılışda "Ədəbiyyat
qəzeti"nin baş
redaktoru Azər Turanla söhbət xeyli bəyənildi. Rejissorumuz bu dəfə fərqli oldu. Şövkət Fikrətqızı istedadlı
kinorejissor kimi artıq sanballı işlərə imza atıb. Qısa vaxtda işləməsinə
rəğmən, maşallah,
televiziyada da uğurları
boydandır. Amma ümumi
heyətimiz dəyişməz
qalıb. Təxminən
2 aydan sonra Azər Qismət də bizə qoşuldu və o da redaktor kimi sarsılmaz
heyətimizə töhfələr
verdi.
Bilirsiz
ki, çağdaş zamanda
televiziya vizuallıq deməkdir. Onu əldə etməkdən
ötrü isə texniki imkanlar lazımdır ki, bu da
"Xüsusi layihələr
studiyası"nın direktoru
Həmid Əsədzadənin
sayəsində əl
çatan olub. Verilişimizin müasir kamera və studiya ilə təmin olunmasında onun zəhməti böyükdür. Bir sözlə,
artıq 4 il tamam olub 5-ci ilə keçib ki, istedadlı komandamız faydalı layihələr ortaya qoyur.
- Verilişə olan reaksiyalar sizi qane edirmi?
- Bəli, qane edir. Deyə bilərsiz ki, hansısa bayağı mahnıların
ifaçısı milyonluq
baxış yığdığı
halda, siz 10000 "yutub baxışı"
ilə necə kifayətlənirsiniz... Düşünürəm
ki, bu, əsas ülgü, meyar ola bilməz. İntellektual təbəqələr bütün
ölkələrdə cəmiyyətin
3-5 faizini əhatə
edir. Zatən bundan artıq olsa, hər tərəf güllük-gülüstanlıq
olardı. Bu, normal haldır.
Təbii ki, qalan 95-97 faizdən də öz auditoriyamıza transferlər edə biliriksə, yəni hər buraxılışımızdan
sonra 1000-1500 nəfər
izləyici artırsa,
bu, yaxşı haldır. Təəssüf
ki, cəmiyyətlər indi
yazıçı Umberto Ekonun
"Sıfır sayı"
əsərindəki situasiyaları
yaşayır. Qəzetçiliyin
öləzidiyi vaxtda,
Çinlə Kitayın
başqa-başqa ölkələr
olduğunu düşünənlərin
var olduğu bir əyyamda hər qazanılan tamaşaçı
bizim xeyrimizədir.
- "Güzgü" verilişi
tanınmışların həyatı
na, düşüncələrinə, keçdiyi ömür yoluna güzgü tutur. Demək olar ki, bütün verilişlərdə baş
obrazlar tanınmışlardır.
Bəs bu xaosun içində "Güzgü" nə ilə fərqlənir?
- Xaosun özü də müəyyən ahəngin, harmoniyanın olmasına nişanədir.
Təbiətdəki və
cəmiyyətdəki yanlışlar
da, xaos da, nizamsızlıqlar
da vahid nizamın bir parçasıdır. Necə ki, təbiətdə
naqisliklərə, mutasiyalara
rast gəlirik, fəqət dünyanın
ahəngi pozulmur, cəmiyyətlərdə də
eynən. Demək istədiyim odur ki, xaos özü də balans yaradır, amma əndazənin itməsi o
zaman qorxulu və təhlükəlidir ki, orda
insan faktoru öz kürsüsünü
başqa nəsnələrə
verir. Baxın o halda güzgüyə baxıb özümüzə
çəki-düzən verməyimizin
bir mənası qalmır. Ona görə həyəcan təbilini vaxtında qəbul edib, mənfi stereotiplərə qarşı
immunitetimizi vaxtında
gücləndirməliyik. Bu proses isə oxumaqdan, maariflənməkdən keçir.
Cavid Əfəndinin:
"Turana qılıncdan daha kəskin, ulu qüvvət, Yalnız mədəniyyət, mədəniyyət,
mədəniyyət!" misraları
televiziyaların yol xəritəsi ola bilər.
Şükürlər olsun
ki, Turana olan yolçuluğumuz başlayıb,
mədəniyyət isə
qazanılan məfhumdur,
gecə-gündüz onu
əldə etmək uğrunda çalışmalıyıq.
Fransızlar bu sözü latıncadan alıblar, ordan da başqa Avropa dillərinə keçib. Yəni "kültür" - "kültive"
becərmək, yetişdirmək
feilindən əmələ
gəlib. Bir tamaşaya
baxarsan, bir damla artar mədəni
halın, bir veriliş izləyərsən,
yenə bir damla... Həmin damlalar da "Dama dama göl olar"
məsəlinə dönər.
Nə xoş biz qələm adamlarına
ki, bu atalar sözümüzə bəraət
qazandıra bilirik.
Fransız yazıçısı Jül Renar deyirdi ki, insanlar üçün həşəmətli,
dəbdəbəli bir
xoşbəxtlik sarayı
tikilsə, orada ən böyük gözləmə salonu yazıçılar üçün
ayrılar. Çünki
yazıçı dediyiniz
kəs cəmiyyətin
hər üzvünün
dərdini düşünən,
qayğılardan içində
qovrulan kəsdir. Bu baxımdan bizim xoşbəxtliyimiz yalnız
tamaşaçı alqışı,
oxucu tərifidir.
Şahanə
MÜŞFİQ
525-ci qəzet.- 2023.- 11 iyul. S. 11.