Elm və təhsilin
inteqrasiyasında yeni mərhələ
Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikasında Elm və təhsil sahəsində
idarəetmənin təkmilləşdirilməsi ilə
bağlı bəzi tədbirlər haqqında"
28 iyul
2022-ci il tarixdə imzaladığı Fərmandan sonra ölkəmizdə elm və ali təhsil sahəsində
qarşılıqlı əlaqələrin tənzimlənməsi və istiqamətləndirilməsi sahəsində yeni bir mərhələ başlanmışdır. Keçən dövr
ərzində Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyası
da, Elm və Təhsil
Nazirliyi də dövlət başçımızın
Fərmanından irəli
gələn məsələlərin
həll edilməsi üçün qarşılıqlı
əlaqə şəraitində
mühüm addımlar
artmışlar.
Elm və Təhsil
Nazirliyinin strukturuna
yeni daxil olmuş elmi-tədqiqat institutlarının
mövcud idarəetmə
sistemindəki yerinin, mövqeyinin və imkanlarının müəyyən
edilməsi, habelə ölkəmizin ali məktəblər şəbəkəsi
ilə əlaqələrinin
yenidən qurulması
üzrə apardığı
səmərəli elmi-təşkilati
iş bu mərkəzi icra hakimiyyəti orqanının
fəaliyyətinin əhəmiyyətli
bir başlanğıcı
olmuşdur. Eyni zamanda, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası da
elm və ali təhsil mühiti üçün keçid
dövrü olan bu prosesdə artıq yeni struktur daxilində fəaliyyətini
davam etdirməyə başlamış, elmi-tədqiqat
institutlarının Akademiya
ilə Elm və Təhsil Nazirliyi arasındakı münasibətlərinin
tənzimlənməsi və
elmi kollektivlərin ölkəmizin təhsil sisteminə uyğunlaşdırılmasının
təmin edilməsi məqsədilə bir sıra mühüm addımlar atmışdır.
Beləliklə, Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti
İlham Əliyevin "Azərbaycan
Respublikasında Elm və
təhsil sahəsində
idarəetmənin təkmilləşdirilməsi
ilə bağlı bəzi tədbirlər haqqında" 28 iyul
2022-ci il tarixli Fərmanının
davamlı icrası üçün etibarlı
bir təməl formalaşdırılmışdır. Həmin proses nəinki akademik qurumların fəaliyyətinin təhsil
sferası ilə uzlaşdırılmasında, hətta
uzun illər yanaşı qurumlar kimi işini davam etdirmiş Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyası ilə
Elm və Təhsil Nazirliyinin əlaqələrinin
yenidən qurulmasında
mühüm addıma
çevrilmişdir.
Bütün bunlarla bərabər,
Azərbaycan Respublikasının
elm və təhsil mühitində baş vermiş yeni reallıq bundan sonrakı inkişafın tənzimlənməsi,
idarə olunması və istiqamətləndirilməsi
üçün mövcud
inkişaf proseslərini
və perspektiv inkişafı müəyyən
edən dövlət səviyyəsində qəbul
edilmiş direktiv sənədlərin, yeni qaydaların
qəbul edilməsi zərurətini meydana çıxarmışdır. Bu baxımdan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
İlham Əliyevin 24 iyul
2023-cü il tarixdə təsdiq
etdiyi "Azərbaycan
Respublikasının Elm və
Təhsil Nazirliyi yanında Elm və Ali Təhsil Agentliyinin Əsasnaməsi" ölkəmizin
elm və ali təhsil şəbəkəsinin
yenidən təşkil
olunmasının təmin
edilməsi baxımından
mühüm əhəmiyyətə
malik olan dövlət
sənədidir. Qeyd etməyi lazım bilirəm ki, "Azərbaycan
Respublikasının Elm və
Təhsil Nazirliyi yanında Elm və Ali Təhsil Agentliyinin Əsasnaməsi" bu sahədə mövcud dünya təcrübəsinin
müddəalarının nəzərə
alınması və ən başlıcası isə elm və ali təhsil sahəsində ölkəmizin
reallıqlarının və
perspektiv inkişafının
əsas kimi qəbul edilməsi prinsipləri əsasında
hazırlanmış əhəmiyyətli
bir yol xəritəsidir.
Belə ki, "Əsasnamə"də
ali təhsil sistemi ilə əlaqədar öz əksini tapmış mühüm vəzifələr
respublikamızda universitet
təhsilinin yeni mərhələyə
çıxarılmasına hüquqi təminat verən, geniş yol açan, bələdçilik edən
müddəalardır. Ölkəmizin
Prezidentinin təsdiq etdiyi "Əsasnamə"dəki
ali təhsil sahəsinə dair müddəaları Ali təhsil
haqqında qanunvericilik
sənədinin əsas
tezisləri, ana xətləri
kimi qəbul etmək olar. Bundan başqa, "Əsasnamə" dəki
elm və ali təhsil haqqındakı müddəalar universitetlərin
və elmi-tədqiqat institutlarının Nizamnamələrinin
də mahiyyətini və əhatə dairəsini müəyyənləşdirməyə
imkan verir.
Eyni zamanda, "Azərbaycan Respublikasının Elm və
Təhsil Nazirliyi yanında Elm və Təhsil üzrə Dövlət Agentliyinin Əsasnaməsi" bu mərkəzi icra hakimiyyəti orqanının
tabeliyində olan elmi-tədqiqat institutlarının
fəaliyyətinin müasir
tələblər səviyyəsində
tənzimlənməsinə və istiqamətləndirilməsinə
təminat verən müddəalar kimi mühüm əhəmiyyətə
malikdir. "Əsasnamə"də
ana maddələr kimi
yer almış
"elm və təhsil
müəssisələrinin fəaliyyətinin tənzimlənməsi
üçün tədbirlər
görmək"; "elmi
fəaliyyətlə tədris
prosesinin inteqrasiyasını
təmin etmək";
"elm və təhsil
müəssisələrində nəticəyönlü, şəffaf
və səmərəli
idarəetmə modelini
formalaşdırmaq və
bu prosesdə müasir idarəetmə texnologiyalarından istifadə
etmək"; "elm və
təhsil müəssisələri
ilə xarici elm və təhsil müəssisələri arasında
mübadilə proqramlarını
həyata keçirmək"
və sair kimi müddəalar hazırkı mərhələdə
təhsil sferasında
elmi tədqiqat mühitini formalaşdırmağa
və inkişaf etdirməyə geniş və münbit şəraitin yaradılmasına
xidmət edir. Fikrimizcə, qeyd edilən müddəalar hər biri ayrılıqda
elm və ali təhsil mühitinin inkişaf etdirilməsi üçün zəruri
olan fərqli bir istiqamətin yenidən qurulmasına, təkmilləşdirilməsinə və inkişaf etdirilməsinə yol açır. Həmin müddəaların işığında
elmin və təhsilin müasir mərhələdəki əsas
problemlərini təhlil
edib qiymətləndirmək
və inkişaf etdirmək üçün
əməli addımlar
atmaq mümkündür.
Diqqətəlayiq cəhətlərdən biri də ondan
ibarətdir ki, "Elm və
Ali Təhsil üzrə
Dövlət Agentliyinin
Əsasnaməsi"ndə elm və təhsilin qarşılıqlı inteqrasiyası
məsələsinə də
xüsusi fikir verilmişdir. Çünki
uzun illər ərzində ölkəmizdə
yanaşı qurumlar kimi fəaliyyət göstərmiş Akademiya
ilə Təhsil Nazirliyi dövründə
elm və təhsilin inteqrasiyası pərakəndə
şəkildə aparılmış,
tərəflərin arzusu
və ya fərdi təşəbbüsləri
sayəsində təşkil
olunmuşdur. Halbuki elmi nailiyyətlərinin, mühüm elmi nəticələrin ölkəmizin
ali və orta təhsil proseslərinə daha çevik və fəal şəkildə daxil olması, dərsliklərdə və
proqramlarda öz əksini tapması, əsas meyarlardan birinə çevrilməsi
müstəqil Azərbaycanda
geniş dünyagörüşə,
ən yeni elmi-texnoloji
bacarıqlara və vərdişlərə yiyələnmiş
yeni nəsillərin yetişdirilib
hazırlanmasına mühüm
töhfə verə bilər. Elmin və tədrisin, təhsilin əlaqələndirilməsi
eyni zamanda ali təhsil mühitindən müasir təfəkkürə və
yüksək intellektual
xüsusiyyətlərə malik gənc qüvvələrin
elmi qurumlara gəlməsinə fərqli
bir imkan açar. Nəticədə
elm və təhsilin inteqrasiyası ölkəmizdə
tam yeni təfəkkürə, ən müasir bacarıqlara, zəngin ideya-mənəvi xüsusiyyətlərə
malik gənc nəsillərin
yetişib formalaşdırılmasına,
idarəetmə proseslərində
özünəməxsus yer
tutmasına geniş meydan açacaqdır.
Yeni yaradılmış Elm və Ali Təhsil üzrə Dövlət Agentliyinin qarşısında
duran əsas vəzifələrdən biri
də məhz bundan ibarətdir. "Elm və Ali Təhsil üzrə Dövlət Agentliyinin Əsasnaməsi"ndə
verilmiş "elm və
təhsil müəssisələrində
aparılan elmi tədqiqatların müasir
standartlar səviyyəsinə
çatdırılmasına, elmi tədqiqat işlərinin nəticələrinin
tədris prosesində
və istehsalatda tətbiqinə kömək
göstərmək, elmi
informasiya sisteminin gücləndirilməsi, beynəlxalq
elmi əlaqələrin
dərinləşdirilməsi sahəsində tədbirləri
təşviq etmək"
kimi hüquqi cəhətdən əsaslandırılmış
müddəaların "Agentliyin
vəzifələri" maddəsində
xüsusi yer tutması nəinki elm və ali təhsil
sahəsində mövcud
boşluqları aradan
qaldırmağa kömək
edəcək, hətta
bu istiqamətdəki addımların ölkədaxili
qarşılıqlı elmi
əlaqələr səviyyəsindən
dünya elm və təhsil mühiti ilə münasibətlərin
yenidənqurulması və
daha da inkişaf etdirilməsi mərhələsinə
çatdırılmasına sanballı töhfələr
verəcəkdir. Bu isə
öz növbəsində,
həm ali təhsil sistemində və həm də Akademiya mühitində yeni bir canlanmaya təkan vermək, yeniləşmə
meyillərini qüvvətləndirmək
imkanlarına malik olan
addımların atılmasını
təmin etmək deməkdir. Deməli, elm və təhsilin inteqrasiyasının təmin
olunması Elm və Təhsil Nazirliyi və onun tabeliyində
olan elmi müəssisələr üçün
olduğu kimi, Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyası üçün
də faydalı və əhəmiyyətli
faktorlardır. Bütövlükdə
Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti İlham Əliyevin
24 iyul 2023-cü il tarixli
Fərmanı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikasında
Elm və Təhsil Nazirliyi yanında Elm və Təhsil üzrə Dövlət Agentliyinin Əsasnaməsi"
ölkəmizdə elm və
təhsil qurumlarının
vahid amal naminə qarşılıqlı
əlaqə şəraitində
fəaliyyətlərini davam
etdirmələrinə təminat
verir və qarşıda yeni üfüqlər
açır, ən müasir trendlərə və hədəflərə
çatmağa zəmanət
verir.
Hazırda üzərində son təkmilləşdirmə işləri
gedən Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyasının
yeni Nizamnaməsi də
öz növbəsində
ölkəmizdə elm və
təhsil sahəsində
qarşılıqlı etimad
mühitinin və birgə fəaliyyətin təmin olunmasına xidmət edən müddəalar üzərində
formalaşdırılmışdır. Təklif olunan Nizamnamə mətnində
akademik elmi qurumun davamlı və dayanıqlı ənənələrinin yaradıcı
şəkildə inkişaf
etdirilməsi ilə bərabər, həm də Prezident İlham Əliyevin "Azərbaycan
Respublikasında elm və
təhsil sahəsində
idarəetməni təkmilləşdirilməsi
ilə bağlı bəzi tədbirlər haqqında"kı 28 iyul
2022-ci il tarixli Fərmanından
irəli gələn müasir reallıqlar öz əksini tapmışdır. Bu mənada
yeni Nizamnamə müasir
tarixi şəraitdə
AMEA-da yenidən təşkilatlanmanı
və bu elmi qurumda islahatların
həyata keçirilməsini
tənzimləməklə bərabər,
elm və təhsilin qarşılıqlı şəkildə
inkişaf etdirilməsinə
də geniş yol açır. Bu mənada Azərbaycan Milli
Elmlər Akademiyasının
Nizamnaməsi ilə Azərbaycan Respublikası
Təhsil Nazirliyinin
Elm və Təhsil üzrə Dövlət Agentliyinin əsasnaməsi
bir-birini tamamlayan və qarşılıqlı
inteqrasiya və inkişafa xidmət edən direktiv sənədlər kimi mühüm əhəmiyyətə
malikdir. Bütün bunlar öz növbəsində hazırda
qüvvədə olan
"Təhsil haqqında",
"Elm haqqında"kı Qanunlarda da müvafiq dəyişikliklərin edilməsi
zərurətini meydana
çıxarır. Qanunvericilik
sənədlərində aparılacaq
təkmilləşmə və
yeniləşmələr son nəticədə Azərbaycanda
elmin və təhsilin zamanın çağırışlarına uyğun olaraq yenidən qurulmasına, müasirləşdirilməsinə, modernləşdirilməsinə səbəb olacaqdır.
Beləliklə, artıq Azərbaycan Respublikasında yeni elm və təhsil mühiti formalaşmaqdadır. Bu isə Azərbaycanda həm elmi fəaliyyətin, Akademiya quruculuğunun və həm də təhsil mühitinin yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyduğunu təsdiq edir. Dövlət səviyyəsində həyata keçirilən, tənzimlənən və istiqamətləndirilən bu genişmiqyaslı islahatlar geniş mənada Prezident İlham Əliyevin səyləri ilə yeni intibah mərhələsinə çatdırılmış müstəqil Azərbaycan dövlətinin daha da inkişaf etdirilməsi yollarında alimlərimizin və müəllimlərimizin özlərinin məsuliyyətli vəzifələrini və mənəvi borclarını yerinə yetirmələri baxımından açılan yeni imkandır. İnanırıq ki, elm və təhsil işçiləri yaradılmış müasir imkanlardan səmərəli istifadə edərək möhtərəm Prezidentimiz və müstəqil dövlətimiz qarşısında öz borclarını ləyaqətlə həyata keçirmək üçün birlikdə, vahid cəbhədə səfərbər olunacaq, inamla və məsuliyyətlə çalışaraq, dövlətimizin daha da möhkəmləndirilməsi və inkişaf etdirilməsi üçün bütün qüvvələrini sərf edəcəklər.
İsa HƏBİBBƏYLİ
525-ci qəzet.- 2023.- 29 iyul. S. 7.