8 Mart qazanları
Esse
Molla bir gün qonşusundan bir qazan borc
alır. Bir neçə gündən
sonra içinə bir balaca qazan
da qoyub sahibinə qaytarır.
Qonşu balaca qazanı görüb soruşur:
- Molla, bu nədir?
Mən ki sənə bircə qazan vermişdim.
Molla gülə-gülə deyir:
- Balam, sən çox xoşbəxt adammışsan. Qazanın bu gecə doğub.
Kişi bir söz deməyib
sevinə-sevinə qazanları
götürüb aparır.
Bir müddət
keçir. Molla həmin qonşusundan
bir böyük qazan istəyir. Birinci qazandan dişində şirə qalan qonşu dərhal qazanı Mollaya verir.
Bir gün, beş
gün, bir ay keçir. Molla qazanı qaytarmır.
Axırda kişi
gəlir Mollanın qapısına. Molla çıxır, bunu qapıda görcək başlayır dil-ağız
eləməyə:
- Bağışla, vallah, a
qonşu. Sənin də yanında
xəcalətliyəm. Qazanın bu gecə öldü.
- Molla, bu nə
sözdür? Heç qazan
da ölərmi?
- Qonşu, keçən dəfə qazanın doğanda heç bu sualı vermədin?
Qazan doğa bilər, amma ölə bilməz?
8 Mart bayramına necə
nifrət edirəm, ilahi. "Mişka"lı
bacılarımızın qəzəbinə
tuş gəlməmək
üçün nifrətimi
də, nifrətimin səbəblərini də
bir neçə gün sonra yazmaq qərarına gəldim. Düzü, mənim bu
mövzuda nə düşündüyümün bu günü aylarla gözləyən qızlar üçün
bir məna kəsb etmədiyini gözəl bilsəm də, deyirəm ürəyimdə qalmasın.
Necə deyərlər, desəm öldürərlər, deməsəm
ölləm.
Söhbət ölümdən düşmüşkən,
bu günün ölümlü-itimli tarixini
bir daha xatırlatmaqda fayda var.
Deməli,
8 mart 1857-ci ildə ABŞ-ın
Nyu-York şəhərində
geyim fabrikində çalışan 40 min nəfər
qadın aşağı
maaşa, uzun iş saatına və pis iş
şəraitinə etiraz
edərək tətilə
çıxır. Polisin bu
aksiyaya reaksiyası amansız olur və fabrikdə bağlı qapılar arxasında qalan 129 nəfər fəhlə qadın baş verən yanğında həyatını itirir.
1908-ci ildə 15 min nəfər qadın daha qısa iş saatı, daha yaxşı gəlir və səsvermə hüququ istəyi ilə nümayiş keçirir. Nümayişdə ilk dəfə olaraq
dekret icazəsi istəyən qadınların
şüarı "Çörək
və Gül" olur. Çörək həyat eşqini,
qarın toxluğunu, gül isə daha yaxşı həyat tərzini ifadə edirdi.
1909-cu ildə Avropadakı
qadınlar fevral ayının son bazar gününü - fevralın
28-ni ilk qadın günü
olaraq qeyd edirlər.
Bu hadisədən bir il keçmir, 1910-cu ildə - 1857-ci il hadisələrdən 52 il
sonra - Qadın Sosialist İnternasionalının
Danimarkanın paytaxtı
Kopenhagen şəhərində
keçirilən qurultayında
Klara Setkin adlı alman sosialist qadını
1857-ci ilin 8 martında
Amerikada Nyu-Yorkda yandırılaraq öldürülən
129 qadının başladığı
mübarizənin qadın
hüquqlarının genişləndirilməsi,
qadın həmrəyliyinin
simvolu kimi qəbul edilməsi üçün hər il 8 martın Beynəlxalq Çalışan
Qadınlar Günü
kimi qeyd olunmasını təklif edir və təklif
qəbul edilir.
Bu günün hekayəsində də bayramı andıran bir detal yoxdur. Əksinə, yandırılaraq öldürülən qadınların xatirəsi var. Bəs yaxşı nədir bu bayram sevdası?
Hələ məlum gündə dəqiqəbaşı eşitdiyimiz, inkarın inkarı olan "Qadını bir gün yox, hər gün sevmək lazımdır" fikri necə də mənasızdır. Onsuz da bir kişi qadını 364 gün döyürsə, çətin ki bir 8 Mart günü sevindirmək ağlına gələ.
Görəsən, ilk kimin ağlına gəlib ki, 8 Mart günündə qadına gül vermək lazımdır? Məgər gül vermək üçün gün qıtlığı idi? Hə, bilirəm, əziz oxucum, bəlkə də sən bu cümlələri oxuyanda düşünürsən ki, bu nə çürükçülükdür mən edirəm. Əslində, nə yalan deyim, mənim özümün də güllər üçün ürəyim gedir. Hələ mart ayında nərgizin qoxusu lap bihuş edir məni. Ancaq mənim dərdim əməllə yox, niyyətlədir. O güllərlə, o xoş sözlərlə aldadırlar başımızı.
Nə bilim, "başımın tacı", "evimin yaraşığı", "üzüyümün qaşı", yox bir, daha nələr... Mən şəxsən bir qadın olaraq heç kimin başının tacı olmaq istəmirəm. Mən başımdakılarla bir fərd kimi qəbul edilmək istəyirəm. Mən səhvlərimlə, düzlərimlə, bütün mükəlləf və hüquqlarımla fərd olmaq istəyirəm.
Belə bayramlar və belə
bər-bəzəkli sözlər qadını aliləşdirir.
Alilərdənsə bir insandan daha artığı
olmaq istənilir. Onlara heç
səhv etmək haqqı belə verilmir. Səhvsiz, bütün həyatını
"görən camat
nə deyər"lə
keçirən biri nə qədər fərd ola
bilər ki? Axı səhv etmək insana xasdır, səhvsiz insan natamam olmalı.
Yazımın əvvəlində danışdığım
lətifədəki kimi,
əgər bu gün bizi ilahiləşdirirlərsə
və biz niyəsini soruşmadan Mollanın qonşusu kimi müftə qazanı qəbul ediriksə, sabah bizdən
alınacaq qazanlara da hazır olmalıyıq.
Ən xırda imtiyaz belə özündən sonra bir öhdəlik
gətirir. Yoxsa ki elə bilirsiniz mənim güllərdən
xoşum gəlmir?
Aytac
SAHƏD
525-ci qəzet.- 2023.- 11 mart.- S.19